Frjáls verslun - 01.12.1959, Qupperneq 41

^ Athafnamenn og frjálst framtak
Gísli J. Johnsen
stórkaupmaður
Gísli J. Johnsen er fæddur í
Vestmannaeyjum 10. marz 1881.
Foreldrar hans voru Jóhann Jörg-
en Johnsen, veitingamaður og Sig-
ríður Arnadóttir. Þau hjónin eign-
uðust 5 syni, og var Gísli þeirra
elztur. Jóhann dó, þegar Gísli var
12 ára, og fór hann þá að stunda
alla algenga landvinnu og var stoð
móður sinnar.
Þegar þjóðin tók að rétta við á
efnahagssviðinu eftir aldalanga
kúgun og hörmungar, höfðu Vest-
mannaeyingar forystuna á ýmsum
sviðum og strax upp úr aldamót-
unurn var Gísli J. Johnsen þeirra
fremstur í flokki. Alhafnaþrá
Gísla sagði mjög snemma lil sín
og tók hann að verzla þegar árið
1899, í nafni móður sinnar. En
])á urðu menn ekki myndugir fyrr
en 25 ára og t'yrir þann tíma
máttu þeir ekki hafa neinn rekst-
ur með höndum. Gísli aflaði sér
þó „myndugleikabréfs“ 1902 og
var það útgefið í Kaupmannahöfn,
þar sem ekkert yfirvald hérlendis
hafði leyfi til þess.
Verzlunin hafði á boðstólum
hinar óskyldustu vörutegundir, og
voru færðiir út kvíarnar eftir fárra
ára rekstur með því að verzla
beint við bændur á Suðurlands-
undirlendi. I þeim tilgangi var
fyrst sent gufuskip (1906) og síð-
ar bátar, er losuðu farm sinn víða
við hafnlausa ströndina.
Strax og atvinnulífið varð fjöl-
breyttara og þróttmeira fóru kjör
fólksins að batna. Fyrst tók fyrir
Ameríkuferðirnar, og svo fór að
fjölga verulega í Vestmannaeyj-
um; þannig voru íbúarnir þar milli
sjö og átta hundruð um aldamót-
in, en voru komnir á fjórða þús-
und, þremur áratugum síðar.
Gísli hafði áhuga á og beitti
sér fyrir fjölmörgum umbótum, er
komu Vestmannaeyingum til góða.
Þannig flutti hann fyrsta vélbát-
inn til Eyja árið 1904, og tveimur
árum síðar tók hann ásamt fleiri
mönnum þar þátt í stofnun elzta
togarafélags lslendinga, „Fisk-
veiðahlutafélagsins íslands“, sem
gerði út togarann Marz.
Arið 1907 kom Gísli upp all-
fullkomnu vélaverkstæði, cr gat
annazt viðgerðir á hinum hrað-
fjölgandi bátavélum, og ári síðar
lét hann reisa fyrsta vélfrystihús
á landinu, sem einkum frysti
beitusíld. En í Vestmannaeyjum
leyfði veðráttan tæpast, að ís væri
safnað með gamla laginu.
Fyrstu árin eftir að sími var
lagður hér á land nutu Vest-
mannaeyingar ekki þeirrav nýju
tækni. En undir forystu Gísla J.
Johnsen fengu nokkrir þeirra leyfi
Alþingis, árið 1911, til þess að
leggja síma milli Eyja og lands,
og jafnframt var lagt innanbæjar-
kcrfi. Voru margir hluthafar í
þessu nýja þjónustufyrirtæki.
Fyrsta fiskimjölsverksmiðja á
íslandi var reist í Vestmannaeyj-
um árið 1912 að tilstuðlan Gísla,
en nokkrum árum áður hafði hann
beitt sér fyrir því, að lagðar voru
niður úreltar aðferðir við lýsis-
bræðslu. Allt miðaði þetta að því
að auka verðmæti framleiðslunnar.
Til gamans má geta þess, að 1917
tók fyrirtæki Gísla þátt í fisk-
veiðasýningu, er lialdin var í
Kaupmannahöfn, og sýndi hann
þar hvernig nota mætti skilvindur
til hreinsunar á lýsi, og hafði það
aldrei veiáð gert áður.
Gísli stóð fyrir því ásamt fleir-
um árið 1910, að farið var að
senda frosna lúðu á erlendan
markað, en frystiklefar voru í
gömlu Botníu, er gerði þetta
kleift. Fimmtán árum síðar átti
hann mikinn þátt í því, að sent
var iit kjöt með frystiskipi frá
Akureyri. Átti sú tilraun veru-
legan þátt í því, að Brúarfoss var
byggður sem frystiskip nokkru
síðar.
Gísli lét reisa fyrstu olíugeyma
á landinu í Vestmannaeyjum árið
1919, en skömmu síðar tók „Lands-
verzlunin“ við olíuverzluninni og
fékk einokunaraðstöðu um skeið,
en þegar henni var aflétt átti Gísli
mestan þátt í því, að „Shell á
íslandi“ var stofnað árið 1926.
FRJÁLS VERZLUN
41