Frjáls verslun - 01.09.1997, Qupperneq 69

Lhtiremennin?
-•
réð kómíkin hins vegar ríkjum ein, alls kyns hopp og ærsl, und-
arlegar teygjur og sveigjur, án þess að nokkuð væri reynt til að
gera manninn geðfelldan. En ugglaust hafði Tsjekhov sjálfur
fremur litla samúð með mönnum af þessu tagi.
Gunnar Eyjólfsson hefur á undanförnum árum skapað á
sviði Þjóðleikhússins langa röð af sérkennilegum körlum, sem
hafa allir borið sín einstaklingseinkenni,
lifað sínu eigin sjálfstæða lífi. Tsje-
bútykín herlæknir er einn hinn besti í
þeim hópi. Gunnar brýtur hvergi gegn
ýkju- og upphafningarstíl sýningarinnar,
öðru nær, gervi hans og persónulýsing-
in öll er ein sú broslegasta í verkinu. Þó
nær hann að skapa með hárfinum með-
ulum blæbrigðaríka mynd af afdönkuðu,
brákuðu vesalmenni, sem felur heiguls-
háttinn á bak við grímu heimspekilegrar tómhyggju, vaðals um
fánýti allra hluta. Takið eftir því, þegar hann gengur síðastur út
af sviðinu í brúðarganginum, hvernig hann heldur á kertinu ým-
ist uppréttu eða lætur það hanga niður; þetta er maður sem reyn-
ir að lafa í forminu, en gerir það einungis með hálfum huga, sér
engan tilgang með því. Þannig kunna snjallir leikarar að nýta sér
smáatriðin til að varpa ljósi á leynda hluti.
Prozorov, hinn bældi og þvingaði bróðir systranna þriggja,
sem Baltasar Kormákur leikur, verkar eins og hver önnur
skrípamynd, þegar hann er iyrst dreginn inn á sviðið. En fljótt
kemur í ljós, að svo er ekki; þetta er maður, sem lifir þrátt íyrir
öll einkennilegheitin; vansæl, veiklunduð sál, ósátt við lífið og
sjálfa sig. Góður áfangi hjá Baltasar. Guðrún S. Gísladóttir
æðir um sviðið eins og friðlaus demón úr öðrum heimi í hlut-
verki hinnar eigingjörnu Natösju, konunnar sem rústar líf systr-
anna þriggja. Kannski á leikur hennar þó öllu fremur heima í
einhveijum absúrdleik en kyrrlátri veröld Tsjekhovs. En sjálf-
sagt hefur leikstjórinn viljað hafa þetta svona. Þau Guðrún Þ.
Stephensen og Sigurður Sigurjónsson voru góðir fulltrúar
þess sérkennilega alþýðufólks, sem Tsjekhov
notar iðulega til að bregða blæ hlýlegrar
gamansemi yfir leikinn; það fólk
er oftast mun sáttara við stað sinn
í tilverunni en hin ólukkulega yf-
irstétt.
Þrjár systur er þríðja leiksýn-
ingin, sem Rimas Tuminas vinn-
ur í Þjóðleikhúsinu ásamt lönd-
um sínum, leikmyndahönnuðin-
um Vytautas Narbutas og tónskáldinu Faustas Latenas á íjórum
árum. Þessar heimsóknir hafa skilað afar misjöfnum árangri:
Máfurinn var falleg sýning og eftirminnileg, en Don Juan
Moliéres leystist upp í tækniæfingar leikenda, óviðkomandi
verki skáldsins. I leikjum Tjsekhovs eru þessir menn nær
heimavelli en í franskri klassík og val verkefnis því heppilegra að
þessu sinni. En hvað hafa þessir gestir
fært íslensku leikhúsi, þegar upp er
staðið? Sýningum þeirra hefur verið
fylgt eftir með hástemmdum yfirlýsing-
um úr Þjóðleikhúsinu, eins og nú séu
menn þar loksins búnir að finna upp
púðrið; í leikskránni með Þremur systr-
um eru aðalleikkonurnar þijár m.a.s.
leiddar fram til að „vitna“ um gagn sitt
af vinnubrögðum Litháanna. Skaði að
þær skuli ekki sýna þá lærdóma í verki.
Ef Rimas Tuminas veitir leikurum Þjóðleikhússins slíkan inn-
blástur, sem þeir segja, er sjálfsagt að fá hann hingað til að miðla
þeim og jafiivel öðru leikhúsfólki af reynslu sinni með námskeið-
um eða fyrirlestrum. Tuminas kann margt fyrir sér; það sýndi
hann og sannaði með Máfinum. En það er alger óþarfi og hrein
sóun á fé að láta hann leikstýra hverri stórsýningunni á fætur
annarri og flytja í ofanálag með sér tónskáld og leikmyndahönn-
uð. Við eigum sjálf nóg af fólki, sem getur skilað jafn góðu og
mun betra verki en þessari sýningu á Þremur systrum. „The
proof of the pudding is the eating," segir Bretinn; „Það verður að
borða búðinginn til að vita hvernig hann smakkast." Sá framúr-
stefnubúðingur, sem hér var borinn á borð, var annaðhvort ekki
tilbúinn til neyslu eða búinn að standa of lengi í ísskápnum -
nema hvort tveggja
hafi verið. S3
Á sama hátt og Tsjekhov ýtti formkröfum
heföbundins drama til hliöar, sparkar Tum-
inas natúralisma hans út í hafsauga, stílfær-
ir, sprellar og býr til látbragösleikí og mynd-
rænar uppstillingar í þaö óendanlega, sjálf-
stæöar leiksýningar inni í leiksýningunni.
Úr leiktritinu Þremur systr-
um í Þjóðleikhúsinu. Stein-
unn Olína Þorsteinsdóttir
oglngvarE. Sigurðsson
í hlutverkum sínum.
Mynd: Grímur
Bjarnason
Þrjár systur í Þjóðleikhúsinu
69