Morgunblaðið - 11.01.2001, Qupperneq 30

ERLENT
30 FIMMTUDAGUR 11. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
KOSNINGAR voru endurtekn-
ar á nítján kjörstöðum í Serbíu í
gær. Þátttaka var dræm, enda
munu úrslitin engin áhrif hafa á
endanleg úrslit kosninganna
sem fóru fram 23. desember. Þá
tryggði Bandalag lýðræðis-
flokka sér öruggan meirihluta,
176 sæti af 250 í serbneska
þinginu. Sósíalistaflokkurinn,
flokkur Slobodans Milosevic,
fyrrverandi forseta Serbíu,
fékk hins vegar eingöngu 37
sæti.
Það voru bandamenn Milose-
vic sem kærðu úrslit kosning-
anna á nokkrum stöðum og
komst hæstiréttur að þeirri nið-
urstöðu að framkvæmd þeirra
hefði ekki verið í lagi.
Endurtekning kosninganna
hefur tafið myndun nýrrar rík-
isstjórnar sem mun verða sú
fyrsta frá lokum heimsstyrjald-
arinnar síðari þar sem komm-
únistar eru ekki við stjórnvölinn
Kærð fyrir
tómatakast
LÖGÐ hefur verið fram kæra á
hendur 25 ára gamalli konu sem
handtekin var fyrir að kasta
tómötum í Tony Blair, forsætis-
ráðherra Bretlands. Atvikið átti
sér stað sl. þriðjudag í Bristol
þar sem Blair var á ferð. Konan
á að mæta fyrir dómara á morg-
un.
Talsmaður lögreglu upplýsti
að konan hefði verið kærð fyrir
að hafa vísvitandi valdið
skemmdum á jakka Blairs.
Önnur kona hefur verið yfir-
heyrð af lögreglu fyrir að kasta
ávöxtum í lögreglumann.
Hnífstungur
til að sýna
vald
HUGSANLEGT er að hníf-
stungur þær er urðu Damilola
Taylor að bana sl. nóvember
hafi verið verk unglinga sem
nota hnífstungur til að sýna
vald sitt yfir sér yngri börnum.
Damilola, tíu ára innflytjandi
frá Nígeríu, lést af stungusár-
um sem hann hlaut í hverfinu
þar sem hann bjó í Suður-Lond-
on. Alls hafa fimmtán verið
handteknir í tengslum við
morðið.
Lögreglumenn hafa staðfest
að hópar skóladrengja hafi
komið við sögu í einelti og árás-
um í hverfinu. Heimildamenn
The Daily Telegraph telja jafn-
vel að ekki hafi verið ætlunin að
myrða Damilola, þótt þeir leggi
áherslu á að ekki hafi verið um
slys að ræða. Engin kæra hefur
verið lögð fram í málinu, þrátt
fyrir að lögregla telji sig vita
hverjir áttu hlut að máli.
Samið um
vopnahlé
RÍKISSTJÓRN Indónesíu og
samningamenn uppreisnar-
manna komust að loknum
samningaviðræðum í Sviss að
samkomulagi um vopnahlé í
Aceh-héraði .
Mohammad Mahfud, varnar-
málaráðherra, sagði að sam-
komulagið tæki gildi 15. janúar
þegar núverandi vopnahlé
rennur út.
STUTT
Kosningar
endur-
teknar í
Serbíu KÍNVERJAR skutu í gær á loft
ómönnuðu geimfari en þeir stefna
að því að verða þriðja ríkið til að
senda mann út í geiminn. Á Vest-
urlöndum segja sérfræðingar, að
geimskotið þjóni engum vísinda-
legum tilgangi, aðeins pólitískum
metnaði.
Geimfarinu, sem heitir
Shenzhou, eða „Guðlegt far“, var
skotið upp með kínverskri March
2-F-eldflaug frá Jiuquan-geim-
ferðamiðstöðinni í Gansu í Norð-
vestur-Kína. Að sögn kínversku
fréttastofunnar Xinhua voru ein-
hver dýr um borð en geimfarið
komst klakklaust á fyrirhugaða
braut.
Þetta er í annað sinn sem Kín-
verjar skjóta á loft ómönnuðu
Shenzhou-geimfari en það fyrra
var í nóvember 1999. Þá fór það 14
hringi um jörðu áður en það var
látið lenda í Innri-Mongólíu.
Talsmaður kínversku geimferða-
áætlunarinnar sagði í gær, að
gerðar yrðu fleiri tilraunir af
þessu tagi áður en mannað geim-
far verður sent á braut um jörðu.
Hingað til eru það aðeins Rússar
og Bandaríkjamenn sem það hafa
gert.
Á Vesturlöndum þykir mörgum
kynlegt, að ríki, sem gerir ekki
meira en að brauðfæða þegna sína,
skuli ætla að verja stórfé í það eitt
að svala metnaði sínum að þessu
leyti. Japanir og Evrópuríkin, sem
hafa úr meiru að moða en Kínverj-
ar, töldu sig ekki hafa efni á því og
hafa síðan tekið upp samstarf við
Bandaríkin. Sérfræðingar benda
einnig á, að geimfarið virðist vera
mjög gamaldags og líklega eftirlík-
ing af Soyuz-geimförunum sov-
ésku. Það er of lítið til að menn
geti hafst við í því nema í mjög
skamman tíma og einnig of lítið
fyrir einhvern vísindabúnað að
gagni. Tilgangurinn sé því ein-
göngu pólitískur.
Ágreiningur í
kínversku stjórninni?
Haft er eftir heimildum, að taf-
ist hafi í nokkra daga að skjóta
Shenzhou á loft og ekki vegna
tæknilegra örðugleika, heldur
vegna ágreinings innan kínversku
stjórnarinnar. Hafi harðlínumenn-
irnir lagt áherslu á, að mannað
geimfar yrði sent á loft sem fyrst
en raunsæismennirnir viljað, að
fyrst yrði hugað að því sem kæmi
landsmönnum best, til dæmis fjar-
skipta- og rannsóknahnöttum.
Metnaður fremur
en vísindalegur
tilgangur
AP
Geimfarinu skotið á loft frá Jiuquan-geimferðamiðstöðinni.
Paking, París. AFP.
Ómannað, kínverskt geimfar
CHRIS Patten, tals-
maður framkvæmda-
stjórnar Evrópusam-
bandsins á sviði
varnar- og öryggis-
mála, sagði á fundi
norska Vinnuveitenda-
sambandsins að hann
væri mjög hlynntur
aðild Noregs að Evr-
ópusambandinu, ESB.
„Vitaskuld myndi ég
styðja fulla aðild Nor-
egs í ESB þar sem ég
tel að bæði við og þið
myndum njóta góðs af
henni,“ sagði Patten í
ræðu sinni á fundinum
þar sem Jens Stoltenberg forsætis-
ráðherra var á meðal gesta.
Þrátt fyrir að Patten segði í
ræðu sinni að tilgangur farar sinn-
ar væri ekki að reyna að fá Noreg
til að sækja um aðild að ESB fór
ekki á milli mála að hann telur
Noreg betur kominn sem aðili ESB
en fyrir utan bandalagið.
Máli sínu til stuðnings benti
Patten á að samningurinn um evr-
ópska efnahagssvæðið, EES, sem
Ísland og Lichtenstein eiga aðild
að auk Noregs, væri takmarkaður
og myndu áhrif hans minnka mjög
í framtíðinni. Patten sagði að nú
þegar svo mikil áhersla er á stækk-
un ESB minnkaði þolinmæðin
gagnvart löndum sem væru með
annan fótinn í ESB. Áhrif EES
samningsins hlytu einnig að verða
hverfandi þegar ríkjum hefur fjölg-
að. „EES var þróaður sem sem
samkomulag á milli 12 aðila Evr-
ópubandalagsis og sex aðila frí-
verslunarbandalagsins (EFTA).
Nú eru fimmtán í því fyrrnefnda en
þrjú í því síðarnefnda.“
Þá benti Patten á að þegar aðild-
arlönd ESB verða orðin 27 þá verði
tala íbúa þeirra 480 milljónir sam-
anborið við 4,8 milljónir íbúa sam-
anlagt í Noregi, Lichtenstein og á
Íslandi. „Það er eðli-
legt að EES fái minni
athygli en fyrr.“
Umræða um full-
veldi mikilvæg
Norðmenn hafa
tvisvar sinnum hafnað
aðild að ESB í þjóð-
aratkvæðagreiðslum,
árin 1972 og 1994.
Patten sagði eðlilegt
að vangaveltur um
þátttöku í ESB vektu
spurningar um full-
veldi og þjóðlega
hagsmuni og hvatti til
skynsamlegrar um-
ræða um þau mál, hún væri einnig
mikilvæg í aðildarlöndum ESB.
„Með aðild að EES afsöluðuð þið
hluta af fullveldi ykkar til stærri
heildar. En þið hafið mjög tak-
mörkuð áhrif á stefnumótun þess-
arar heildar eins og staðan er nú,“
sagði Patten síðan og benti og á að
afdrifaríkustu breytingar innan
ESB undanfarið hefðu verið á svið-
um sem eru utan EES samnings-
ins.
Norðmenn tapa á
stækkun ESB
Að ræðu Pattens lokinni barst
talið að fiskútflutningi frá Noregi
til Austur-Evrópulanda, t.d. Pól-
lands, sem sótt hafa um aðild að
ESB en gildandi samningar við þau
eru hagstæðari en við ESB. Patten
sagði aðþrátt fyrir að reynt yrði að
koma til móts við Norðmenn væru
takmörk fyrir því hversu langt yrði
hægt að ganga.
Stoltenberg sagði í samtali við
Dagens næringsliv þegar hann var
spurður hvernig Noregi yrði bætt-
ur þessi skaði að ríkisstjórnin
myndi vissulega reyna að semja
um viðlíka góð skilyrði og í dag.
Hann væri einnig jafnviss um að
þeirri viðleitni yrði hafnað af ESB.
Chris Patten segir
Norðmenn betur
komna í ESB
Ósló. AFP.
Chris Patten
BILJANA Plavsic, fyrrverandi for-
seti lýðveldis Bosníu-Serba, mun í
dag verða kynnt ákæra stríðs-
glæpadómstóls Sameinuðu þjóð-
anna í Haag. Hún er sökuð um aðild
að þjóðarmorði, stríðsglæpum,
glæpi gegn mannkyninu og van-
helgun grafreita á árunum 1991–
1992, að sögn talsmanns dómstóls-
ins, Christian Chartiers. Plavsic gaf
sig fram við dómstólinn af fúsum og
frjálsum vilja í gær en fram kom í
máli Del Ponte að henni hefði verið
send tilkynning um ákæruna þegar
í apríl í fyrra.
Plavsic sem er frá borginni
Tuzla, sjötug og líffræðingur að
mennt, er nú í gæslu dómstólsins.
Hún var í fyrstu stuðningsmaður
æstra þjóðernissinna og var náinn
ráðgjafi Radovans Karadzic, helsta
leiðtoga þeirra sem er einn af þeim
er dómstóllinn leggur mesta
áherslu á að klófesta.
Plavsic var forseti 1996–1998 og
er hæst sett af þeim sem komið
hafa fyrir réttinn og eina konan.
Alls hafa 14 menn hlotið dóma fyrir
réttinum vegna stríðsglæpa í lýð-
veldum gömlu Júgóslavíu.
„Henni er ljóst að þetta er eini
staðurinn þar sem hún getur látið
skera úr um sakleysi sitt eða sekt,“
sagði lögfræðingur Plavsic, Krstan
Simic. Að sögn Svetozars Mihajlo-
vic, eins af æðstu ráðamönnum
stjórnmálaflokks Plavsic, sleit hún
öll tengsl við Karadzic „árin 1995–
1996“. Plavsic var í krafti embættis
síns um hríð æðsti yfirmaður herja
Bosníu-Serba og verður fjallað um
mál hennar um leið og mál Momcil-
os Krajisniks, náins ráðgjafa Kar-
adzic.
Stríðsglæpadómstóll SÞ í Haag
Plavsic vill fá sak-
leysi sitt sannað
Haag. AP, AFP.
AP
Biljana Plavsic ásamt Radovan Karadzic, fyrrverandi leiðtoga Bosníu-
Serba. Myndin var tekin í febrúar 1995.