Morgunblaðið - 09.03.2001, Blaðsíða 47

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. MARS 2001 47
TYRKLAND hefur
verið að opna glugga
sína meira til vesturs,
enda keppa stjórnvöld
þar ljóst og leynt að
því að komast inn í
Evrópusambandið.
Góð samskipti við
Evrópuþjóðir eru
þeim því afar mikil-
væg. Í vesturhluta
landsins er mergð
evrópskra fornminja,
aðallega frá dögum
Grikkja og Rómverja,
en einnig frá ítölskum
verslunarborgum
endurreisnarinnar og
riddarareglum mið-
alda.
Fram til síðustu ára hafa Evr-
ópumenn gefið þessum sögulegu
minjum lítinn gaum, enda oftast
torvelt að ferðast þangað. Nú er
öldin önnur. Nú leitast Tyrkir við
að greiða götu ferðamanna sem
allra best og gefa í því efni ekkert
eftir hinum sólarlöndunum við
Miðjarðarhafið. Tyrkir taka nú á
móti Evrópubúum útbreiddum
faðmi og með bros á vör. Ferða-
mannaiðnaður þeirra hefur þróast
mjög ört hin síðari ár.
Sólin heillar
suma ferðamenn
Norðmenn og Danir flykkjast til
Vestur-Tyrklands. Heilir flugvéla-
farmar sólþyrstra Skandínava eru
fluttir með leiguvélum til Izmir oft
í viku yfir sumarmánuðina. Ís-
lensku ferðaskrifstofurnar eru nú
loks að taka við sér. Í Noregi varð
í fyrra mest aukning í slíkum ferð-
um frá árinu á undan, en Majorka
og Kanaríeyjar höfðu áður haft
vinninginn. Það sýnir að tor-
tryggni í garð Tyrkja fer mjög
þverrandi, enda er vesturhluti
landsins mjög vestrænn að öllu yf-
irbragði og töluvert er þar af
kristnum söfnuðum og fólki af
grískum uppruna. Lífshættir
manna þar og allt yfirbragð færast
stöðugt nær því sem við þekkjum í
okkar umhverfi í Evrópu. Blæju-
konur sjást ekki, heldur frekar
gallabuxnastelpur og hjólabret-
tastrákar.
Það sem heillar vini vora á
Norðurlöndum í Tyrklandi er fyrst
og fremst verðlagið. Sólarstrend-
urnar þykja þar líka áhugaverðar
vegna mikils rýmis og lítillar um-
ferðar. Tyrkir þykja nú mjög sam-
keppnisfærir í verðlagi og þjón-
ustu við þau sólarlönd sem áður
þóttu ódýrust í álfunni, þ.e. Spán
og Grikkland, enda hefur verðlag í
þeim löndum farið stöðugt hækk-
andi hin síðari ár, eftir því sem
þrengslin verða þar meiri. Sumir
segja að verðlag í Tyrklandi sé nú
svipað því sem var í hinum lönd-
unum fyrir 25 árum.
Áhugaverðir
sögustaðir
Mikið átak hefur
verið gert með Tyrkj-
um á seinni árum í
fornleifarannsóknum
og -uppgreftri og sér
ekki fyrir endann á
þeim framkvæmdum.
Sem dæmi um
áhugaverða ferða-
mannastaði mætti
nefna Trójuborg hina
fornu í Iljonslandi,
sem grafin var upp
með miklum fyrir-
gangi fyrir rúmri öld.
Þar unnust þau Hel-
ena fagra og París og þar riðu
hetjurnar um héruð, Hektor og
Agamemnon. Ódysseifur lenti í
margvíslegum ævintýrum á þess-
um slóðum. Herkonungarnir
miklu, Alexander af Makedóníu og
Daríus af Persíu, fóru þarna um
sem og Xerxes og Kýros.
Grikkir stofnuðu sér nýlendur
vítt og breitt um alla strandlengj-
una og rifust gjarnan um þær inn-
byrðis. Rómverjar komu þar og
reyndu að skakka leikinn milli
stríðandi nágranna. Smyrna,
Pergamon og Miletos frá klassíska
tímanum gríska voru snemma
grafnar upp og Efeseus frá Róm-
artímanum. Miðaldakastalar eru
t.d. í Knídos og á Ródos.
Jónía, sem er fyrir miðri Eyja-
hafsströnd Tryklands, var eitt af
höfuðvígjum grískar menningar til
forna með öflug borgríki, s.s. Fó-
keu, Kólófon, Mítelos og Príenu
við ströndina. Hún náði að hluta til
yfir eyjarnar úti fyrir ströndinni,
sem reyndar heyra Grikkjum til í
dag, s.s. Lesbos, Kíos og Samos.
Annað grískt borgríkjasamband
var fyrir sunnan, í Dóríu, með
Knídos og Halkarnassos í farar-
broddi og eyjuna Kos. Á þessu
þrönga svæði fæddust eða störf-
uðu ýmsir af fremstu andans
mönnum í fornöld.
Mætti þar nefna Hómer, Heród-
ótos og Þales, svo og Pýþagóras,
Esóp og Saffó. Orrustuvellir frá
ýmsum tímum eru næstum ótelj-
andi á svæðinu og örlagaríkar sjó-
orrustur voru háðar þarna á
þröngum sundunum.
Lýdía er næsta hérað fyrir ofan
Jóníu. Það svæði var hálfgrískt, og
þar ríktu þeir Mídas og Krösus,
auðugustu konungar fornaldarinn-
ar og ráku glæsihirð í Sardis-borg.
Mörg af furðuverkum fornaldar
voru á þessu svæði, s.s. risavitinn
á Ródos, Heruhofið fagra á Samos
og grafhýsið mikla í Halkarnissos.
Leifar sumra þeirra sjást þarna
enn.
Öllu slíku eru nú mikill sómi
sýndur og smáhlutum komið fag-
urlega fyrir á minjasöfnum, eins
og þau gerast best annars staðar.
Það á að sýna umheiminum hversu
evrópskir Tyrkir eru, eigandi svo
mikil menningarverðmæti úr Evr-
ópusögunni, sem þeir sýna svona
mikla ræktarsemi nú.
Kristnin á sína helgistaði þarna
líka, s.s. síðasta bústað Maríu
Guðsmóður, og þarna stofnaði Páll
postuli hvern söfnuðinn á fætur
öðrum og varð tíðförult um þessar
slóðir. Jóhannes guðspjallamaður
ku einnig hafa skrifað eitthvað af
sínum pistlum þar.
Náttúrufar er víða býsna sér-
stætt á þessum slóðum og eins er
mannlífið áhugavert vegna nokkuð
frumstæðrar atvinnutækni og lifn-
aðarhátta sem horfnir eru að
mestu í Evrópu. Okkur finnst því
mikið koma til sérstæðra siða íbú-
anna, matargerðar og vínyrkju.
Grikklandsvinir
hyggja á Jóníuferð
Íslendingar hafa fram til þessa
ekki farið mikið um þetta áhuga-
verða ferðamannaland. Því hyggja
Grikklandsvinir á Íslandi á píla-
grímsferð til þessara grísku sögu-
og helgistaða í vor í samstarfi við
Flugleiðir. Annars vegar verður
farið um Jóníu hina fornu Tyrk-
landsmegin og hins vegar um
grísku eyjarnar þar úti fyrir. Sig-
urður A. Magnússon verður að-
alleiðsögumaður en Þorsteinn
Gylfason og Kristján Árnason há-
skólakennarar verða væntanlega
líka með í för og fleiri fræðimenn.
Einnig verður dvalið í nokkra daga
í Istanbúl, sem lengi var höfuð-
borg Grikklands á miðöldum.
Fyrr eða síðar verða Tyrkir að-
ilar að Evrópusambandinu og full-
gild Evrópuþjóð, svo Evrópubúar
ættu sem fyrst að taka upp kynni
við þá. Tyrkland verður næstu
áratugina mjög áhugavert ferða-
mannaland, sem verður Tyrkjum í
vaxandi mæli tekjulind, sem aftur
jafnar tekjubilið sem er á milli
Evrópulandanna og Tyrklands.
Tyrkland – ferða-
mannalandið nýja
Þorsteinn
Magnússon
Höfundur er viðskiptafræðingur
og situr í stjórn Grikklandsvina-
félagsins.
Ferðalög
Hund-Tyrkinn með
vefjarhött og bjúgsverð
er löngu horfinn, segir
Þorsteinn Magnússon.
Í staðinn er kominn
gestamóttöku-Tyrki
með hálsbindi og rak-
spíra að Vesturlandasið.
SÁ rökstuðningur
heyrðist er Alþingi
lækkaði gjöld á stórar
og kraftmiklar bif-
reiðar, að það væri
gert vegna þess að
þær væru öruggari í
umferðinni.
Brynjólfur Mogen-
sen, forstöðulæknir
slysa- og bráðasviðs
Landspítalans í Foss-
vogi, ritaði í haust um
„Öruggar bifreiðar“ í
Mbl. Afar mikill galli
var að skýringartöflur
sem Brynjólfur vísaði
til vantaði. Annað sem
vantaði og er tæplega
til er niðurstaða rannsókna á bif-
reiðaslysum á Íslandi, til saman-
burðar við töflur þær sem Brynj-
ólfur vísaði til og niðurstöður
árekstrarprófana stofnana erlend-
is. Árekstrarprófanir þessara
stofnana kunna að vera fjarri því
sem gerist hér í umferðinni. Brynj-
ólfur bendir t.d. á að þessar virtu
stofnanir gera ekki neinar veltu-
prófanir. Stærðarmunur bifreiða í
árekstri og hæð frá jörðu skiptir
gífurlegu máli. Stórir, háir og upp-
hækkaðir jeppar koma t.d. nær því
beint inn um hliðarglugga smábíla í
árekstri frá hlið. Þannig koma
högg stóru „öruggu“ bílanna oft
þar á smábílana sem þeir eru veik-
astir fyrir.
Stærstu jepparnir
Brynjólfur segir stærstu jeppana
almennt koma vel út miðað við
fjölda látinna í umferðarslysum.
Miðað við þyngd þeirra, stærð og
afl er þetta fyrirsjáanleg niður-
staða. Stór upphækkaður jeppi sem
ekur t.d. með 110 kílómetra hraða
beint framan á einhvern smábílinn,
sem á sinn hátt er á 90 km hraða,
ekur hreinlega yfir smábílinn og
skilur hann eftir í rúst. Með þessu
er ég kominn að því sem skiptir
meginmáli varðandi umferðarslysin
en það er hraðinn, þyngd bílanna
og dómgreindarskorturinn.
Þegar ekið er um hinn íslenska
vígvöll umferðarinnar sér hver sem
vill að sumum bílum er ekið um
nánast sem morðtól séu á ferðinni.
Þegar almenn umferð er á 80 til
100 km hraða geysist fjöldi bíla
framúr. Mest áberandi í þessum
vitfirrta framúrakstri eru vissulega
stórir, þungir, kraftmiklir og
„öruggir“ bílar, helst þó jeppar,
jafnvel með þriggja hesta eða
tveggja vélsleða kerrur í eftirdragi
og oftast ekki með nauðsynlega og
skylda útvíkkaða hliðarspegla.
Hættulegustu bílarnir
Breyttir jeppar, hækkaðir og
settir á ofurdekk eru sennilega
hættulegustu ökutækin í umferð-
inni. Fer þar saman að breyttur er
bíllinn gjarnan stórhættulegur með
tilliti til aksturseiginleika og svo
þess sem kemur í ljós hvarvetna í
umferðinni að ökumenn slíkra bíla
virða síður umferðarreglur, og
haga sér þannig að ökumenn slíkra
bíla fá þann almenna stimpil að
vera ruddalegir í umferðinni. Við
þetta bætist svo að þegar óreyndir
unglingar og lítt þjálfaðir ökumenn
komast undir stýri á þessum ofur-
breyttu bílum ráða þeir ekkert við
ökutækið ef útaf ber.
Þeir sem hafa hagnað af því að
hækka og breyta jeppum í ofur-
jeppa halda því fram að aksturseig-
inleikar bílanna versni ekki við
breytinguna, jafnvel geti þeir batn-
að. Þessu verður að mótmæla. Það
skal viðurkennt að nýr breyttur
jeppi kann að vera þolanlegur í
akstri og ekki tilfinnanlega verri en
óbreyttur. Hinsvegar breytast
aksturseiginleikarnir fljótt við það
að slit kemur í fóðringar, hjól-
barða, dempara eða stýrisbúnað,
svo eitthvað sé nefnt. Ofurjeppi
með einn bilaðan
dempara verður að
ótemju í umferðinni ef
skyndilega þarf að
hemla. Ofurlítið rangt
millibil á framhjólum
veldur stökkum um
akreinar, ekki síst
þegar hjólför eru kom-
in í malbikið. Breyttir
jeppar eru þannig
ótemjur sem tæpast
ætti að leyfa í al-
mennri umferð, heldur
t.d. aðeins á fáförnum
fjallvegum og auk þess
ætti að hafa sérstakt
ökupróf á slíka bíla.
Umhverfisvænir
fjölskyldubílar
Hinir algengu fjölskyldubílar
væru býsna öruggir í umferðinni ef
ekki væri á ferðinni á stórum sem
litlum tryllitækjum og ofurjeppum
lið sem hálftryllt og tillitslaust veð-
ur áfram og yfir alla aðra vegfar-
endur.
Það kynni að fækka slysum
meira að fjarlægja þá úr umferð-
inni sem ekki valda því hlutverki að
aka bifreið með tilliti til samferða-
fólks, heldur en að lækka verð
stóru kraftmiklu og þungu bílanna.
Sú breyting var öfugþróun.
Er hugsanlegt að stóru kraft-
miklu „öruggu“ bílarnir séu mestu
drápstólin og afleiðingarnar þá
tengdar efnahag?
Reykjanesbrautin
Samtök hafa verið stofnuð vegna
Reykjanesbrautar. Helsta krafa
þeirra samtaka er að hraðað verði
tvöföldun brautarinnar. Vanda-
málið sé að vegna ökuhraða verði
þarna oft stórslys. Ég hefi beðið
árangurslaust eftir því að þetta
fólk krefðist tafarlaust lækkunar
hámarkshraða á brautinni, a.m.k.
uns tvöföldun hennar væri lokið.
Núna er látið afskiptalaust þótt ek-
ið sé vel yfir 100 km hraða á braut-
inni. Algengt er að ökumenn telji
„öruggt“ að aka á allt að um 105
km hraða. Viðmiðunarmörk lög-
reglu séu svo há. Krafa þeirra sem
af alvöru vilja fækka slysum á
Reykjanesbraut ætti að vera sú að
hámarkshraði á brautinni yrði þeg-
ar í stað lækkaður í 80 km og að
viðmiðunarmörk lögreglu yrðu 83
til 87 km. Ef samtök um Reykja-
nesbraut taka undir þessa kröfu,
þá trúi ég að þeim sé alvara með að
vilja fækkun slysa á brautinni.
Öruggari
bílar?
Kristinn
Snæland
Höfundur er leigubílstjóri.
Umferðaröryggi
Breyttir jeppar, hækk-
aðir og settir á ofurdekk
eru sennilega, að mati
Kristins Snæland,
hættulegustu ökutækin
í umferðinni.
Dragtir
Neðst á Skólavörðustíg
Flísar
og
parketBorgartúni 33, Reykjavík • Laufásgötu 9, Akureyri
Gullsmiðir
Súrefnisvörur
Karin Herzog
Vita-A-Kombi
PABBI/MAMMA
Allt fyrir minnsta barnið.
Þumalína, Pósthússtræti 13.
Cranio-nám
Norðurland / Akureyri
28. 04 — 3. 05. 2001
Thomas Attlee, DO, MRO, RCST
College of Cranio—Sacral Therapy
Félag höfuðbeina og spjaldhryggsjafnara
www.simnet.is/cranio
422 7228, 699 8064, 897 7469