Morgunblaðið - 03.05.2001, Qupperneq 52

UMRÆÐAN
52 FIMMTUDAGUR 3. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÁRIÐ 1993 sam-
þykkti Alþingi lög um
framkvæmd útboða.
Tilgangurinn með lög-
unum er fyrst og
fremst sá að mynda
lagaramma um þær
reglur sem gilda
skulu um ferlið frá því
að útboð er auglýst og
þar til samningur hef-
ur komist á milli
kaupanda og bjóð-
anda. Í lögunum eru
settar reglur um
hvernig standa beri
að auglýsingu eða til-
kynningu um útboð.
Þegar um almenn út-
boð er að ræða skal auglýsa þau í
blöðum, útvarpi eða með öðrum al-
mennum hætti. Þegar um lokað út-
boð er að ræða er send sérstök
orðsending til þeirra sem gefinn er
kostur á að gera tilboð, það verður
að gefa hverjum og einum sömu
upplýsingar og þegar um almennt
útboð er að ræða en til viðbótar
verður að veita upplýsingar um
hverjum öðrum er gefinn kostur á
að gera tilboð.
Opnun tilboða
Í lögunum er sett sú regla að öll
tilboð sem gerð eru á grundvelli
sama útboðs skuli opna samtímis.
Bjóðendum eða fulltrúum þeirra
skal heimilt að vera viðstaddir
opnun tilboða. Á þeim fundum sem
opnun þeirra fer fram skal lesa
upp nöfn bjóðenda og heildarupp-
hæð tilboðs hvers þeirra um sig.
Þess skal gætt að
ávallt séu lesnar upp
samsvarandi tölur frá
öllum bjóðendum.
Ef útboðið er al-
mennt getur kaupandi
tekið hvaða tilboði
sem er eða hafnað
þeim öllum. Sé útboð-
ið hinsvegar lokað er
kaupanda aðeins
heimilt að taka hag-
stæðasta boði eða
hafna þeim öllum.
Hafi það boð sem
kaupandi metur hag-
stæðast ekki jafn-
framt verið það
lægsta, ber honum að
senda öllum þeim bjóðendum sem
áttu lægra tilboð en það sem tekið
var greinargerð með rökstuðningi
um valið. Hafi útboðið verið lokað
er kaupanda ekki heimilt að taka
tilboðum frá öðrum aðilum en
þeim sem gefinn var kostur á að
gera tilboð.
Þegar kaupandi vill ekki taka
tilboði sem borist hefur skal hann
skýra bjóðendum frá ákvörðun
sinni, eigi síðar en í lok þess frests
sem hann hefur til að taka ákvörð-
un. Í lögunum er einnig það mik-
ilvæga ákvæði að kaupanda sé
óheimilt að efna til útboðs að nýju
eða semja um framkvæmd þess
eftir öðrum leiðum en útboðsgögn
kveða á um, fyrr en öllum bjóð-
endum hefur verið skriflega gerð
ítarleg grein fyrir ástæðum þess
að öllum tilboðum var hafnað. Brot
á lögunum leiðir til bótaábyrgðar
samkvæmt almennum reglum,
jafnframt því sem útboðið er í
heild sinni lýst ógilt. Bótafjárhæð
skal miða við kostnað við að und-
irbúa tilboð og taka þátt í útboði.
Leikreglur ekki virtar
Alltaf er nokkuð um það að
menn reyni að skjóta sér undan
þeim lögum og reglum sem setja
þeim skorður. Þannig er því einnig
varið varðandi lög um framkvæmd
útboða sem hér eru til umræðu.
Virt fyrirtæki, stór og smá, bæði á
almennum markaði og í opinbera
geiranum, fara sínar eigin leiðir í
samskiptum við bjóðendur. Og
þeir sem taka á sig rögg og kvarta
opinberlega eiga á hættu að lenda
á ,,svörtum lista“ þannig að í
næsta útboði verða þeir úr leik.
Dæmi eru um, jafnvel í lokuðum
útboðum þar sem verkkaupar kalla
til tiltekna bjóðendur, að þeir snið-
gangi lögin og lítilsvirði þannig þá
,,sjálfboðavinnu“ sem bjóðendur
leggja á sig í von um að hreppa
verkefnið. Kveður svo rammt að
því að upp eru komnar raddir sem
telja að auk þess að bótafjárhæð
skuli miða við kostnað við að und-
irbúa tilboð og taka þátt í útboði
eigi menn kröfu á hagnaðarhlut-
deild í fullu samræmi við stærð
verkefnisins.
Undanbrögð
Innkaupastofnun Reykjavíkur-
borgar er stór verkkaupi sem ætti
stöðu sinnar vegna að vera fyr-
irmynd annarra og virða þær leik-
reglur sem settar hafa verið um
framkvæmd útboða en svo reynist
ekki vera, því miður. Í mörgum til-
fellum þegar um útboð er að ræða
fer stofnunin þá leið að kalla „út-
boðið“ verðfyrirspurn, að því er
virðist til þess eins að þurfa ekki
að fara að lögum. Verðfyrirspurn-
inni sem í flestum tilfellum er í
engu frábrugðin útboðsgögnum
ber bjóðendum hins vegar að
svara með fullgildu tilboði. Þrátt
fyrir að einungis fyrirfram völdum
aðilum sé gefinn kostur á að taka
þátt eins og um lokað útboð væri
að ræða, þá er ekki gefið upp
hverjir taka þátt í verðfyrirspurn-
inni og bjóðendum er ekki gefinn
kostur á að vera viðstaddir opnun
tilboðanna. Niðurstaðan er eftir-
farandi:
Menn leggja á sig umtalsverðan
kostnað og ómælda vinnu við að
taka þátt í verðfyrirspurn, sem
svara ber með fullgildu tilboði án
þess að hafa hugmynd um hverjir
aðrir bjóða, án þess að hafa hug-
mynd um hver var með lægsta og/
eða hagstæðasta boðið, án þess að
hafa hugmynd um hvort samið var
við einhvern bjóðenda eða hvort
tölur bjóðenda voru notaðar til
þess að koma á samningi við þriðja
aðila sem ekki tók þátt í útboðinu.
Og síðast en ekki síst, án þess að
hafa hugmynd um hvort þeir sem
tóku þátt í útboðinu hafi faglega
reynslu og þekkingu til þess að
vera færir um að takast á við verk-
efnið. Auðvitað eiga menn ekki að
taka þátt í leik þar sem sá sem
öllu ræður svindlar. En Reykjavík-
urborg er stór verkkaupi og mörg
fyrirtæki hafa lifibrauð sitt af því
að vinna fyrir borgina sem síðan
misnotar aðstöðu sína með þessum
hætti.
Endurgreiðsla
kostnaðar
Eins og fram hefur komið er
tekið fram í lögunum að brot á
þeim leiði til bótaábyrgðar. Ég
beini því þeim tilmælum til þeirra
sem lenda í hremmingum líkt og
hér hefur verið lýst að láta slík
vinnubrögð ekki yfir sig ganga,
heldur leita réttar síns þó ekki
væri nema til þess eins að krefjast
greiðslu fyrir þann kostnað sem
hlýst af því að taka þátt í slíkum
skrípaleik. Að endingu skora ég á
alla félagsmenn og fyrirtæki innan
SART að virða þau lög sem hér
eru til umræðu og sýna á þann
hátt gott fordæmi, ekki síst op-
inberum aðilum eins og Innkaupa-
stofnun Reykjavíkurborgar.
Innkaupastofnun Reykjavíkur-
borgar virðir ekki leikreglur
Ásbjörn R.
Jóhannesson
Útboð
Innkaupastofnun
Reykjavíkurborgar van-
virðir reglur um fram-
kvæmd útboða, segir
Ásbjörn R. Jóhann-
esson, og misnotar
því aðstöðu sína í
skjóli þess að hún er
stór verkkaupi.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnurekenda í raf-
og tölvuiðnaði, SART.
SMS FRÉTTIR mbl.is