Morgunblaðið - 08.06.2001, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. JÚNÍ 2001 39
GREININGAR- og ráð-gjafarstöð ríkisins íKópavogi stendurframmi fyrir því að óá-
nægja er meðal sérhæfðra starfs-
manna stofnunarinnar með launa-
kjör, en þeir telja sig hafa dregist
verulega aftur úr sambærilegum
stéttum sem starfa hjá sveitarfélög-
unum og ríkisstyrktum stofnunum.
Umtalsvert fé vantar á ári til þess
að jafna launamuninn.
Greiningarstöðin hóf starfsemi 1.
janúar 1986. Hún heyrir undir
félagsmálaráðuneytið og hlutverk
hennar er greining og athugun á
fötluðum. Stefán J. Hreiðarsson,
barnalæknir og forstöðumaður
stofnunarinnar, segir að fyrst og
fremst fáist stofnunin við alvarleg
frávik í taugaþroska. Stærsti hóp-
urinn er börn með þroskahömlun
sem felur í sér almenna greindar-
skerðingu. Einnig sinnir stofnunin
ýmsum hópum hreyfihamlaðra. Öll
börn sem uppgötvast með einhverfu
koma í Greiningarstöðina þar sem
greiningin er staðfest og lagt er á
ráðin með úrræði.
Stefán segir að á síðustu árum
hafi stofnunin einnig sinnt börnum
með höfuðáverka sem hafa til dæm-
is lent í bílslysum og sitja uppi með
hömluleysi, ýmislegar atferlistrufl-
anir og stundum skerta námsgetu.
Kortlagning á getu og vangetu
Greiningin er kortlagning á getu
og vangetu barnsins í samanburði
við þekkta staðla. Stofnunin sinnir
öllu landinu og er í góðri samvinnu
við fagfólk úti um allt land. Um 200
börnum er vísað á hverju ári til
Greiningarstöðvarinnar, þar af eru
um þrír fjórðu ný tilfelli. Fjórðung-
ur hefur áður leitað til Greiningar-
stöðvarinnar.
Um 30 stöðugildi eru á stofnun-
inni, og þar starfa barnalæknar, sál-
fræðingar, talmeinafræðingar,
félagsráðgjafar, sjúkraþjálfarar,
iðjuþjálfar, þroskaþjálfar og leik-
skólasérkennarar. „Við höfum af-
skipti af yfir 500 börnum á ári og í
langflestum tilvikum er um að ræða
það alvarleg frávik að vandamál eru
til staðar öll uppvaxtarárin,“ segir
Stefán.
Hann segir að ávallt hafi verið
fleiri verkefni á stofnuninni en fjár-
magn hefur verið til að sinna. „Við
höfum þó notið stuðnings okkar
ráðuneytis og því hefur verið ákveð-
in aukning í fjárframlögum. En að
sama skapi hafa kröfurnar einnig
aukist. Við höfum heldur ekki getað
fylgt eftir þeirri launaþróun sem
hefur verið á sambærilegum stofn-
unum. Starfsfólk okkar gerði ný-
lega könnun hjá starfsfélögum ann-
ars staðar og hún leiddi í ljós að við
stöndum höllum fæti og erum ekki
samkeppnisfær um starfsmenn
margra fagstétta sem hér þurfa að
starfa,“ segir Stefán.
Þarna munar almennt séð 15–
30% í launum og hefur þetta valdið
óánægju innan stofnunarinnar.
Sem dæmi um þennan vanda má
nefna að stofnunin hefur leitað eftir
talmeinafræðingi til starfa síðastlið-
in eitt og hálft til tvö ár án árangurs.
„Við höfum ekki getað boðið upp á
sambærileg launakjör og sveitar-
félögin hér í kringum okkur hafa
getað boðið. Við erum að reka okk-
ur á það að þeir sem við höfum vilj-
að ráða geta fengið allt að 50 þús-
und kr. hærri mánaðarlaun annars
staðar.“
Þekkingunni
fleygir fram
Fyrir utan launaþróunina segir
Stefán að vandi stofnunarinnar sé
sá að fylgja eftir auknum kröfum
sem gerðar eru til hennar. Þekk-
ingu á þessum sviðum fleygi fram
og sem dæmi nefnir Stefán miklar
uppgötvanir á sviði einhverfu.
„Menn eru að gera sér grein fyrir
því að einhverfa er mun algengari
en hún var áður talin. Rík ein-
hverfueinkenni eru nú greind meðal
þeirra sem áður voru „eingöngu“
taldir þroskaheftir. Nú eru að koma
fram vísbendingar í alþjóðlegum
rannsóknum, sem Sigríður Lóa
Jónsdóttir, sálfræðingur hjá Grein-
ingarstöðinni, tekur þátt í.
Rannsóknin sýnir það að með því
að beita réttum aðferðum á for-
skólaárunum er hægt að bæta horf-
ur barnsins til sjálfstæðis á fullorð-
insárunum verulega. Til okkar eru
gerðar þær kröfur, bæði hér innan-
lands og á alþjóðavettvangi, að við
tileinkum okkur þessar nýju aðferð-
ir og leiðum þær inn. Foreldrar ein-
hverfra barna fylgjast með þessari
þróun og gera kröfur um að fá jafn-
góða þjónustu hérna eins og verið er
að bjóða erlendis,“ segir Stefán.
Sigríður Lóa hefur tekið að sér að
beiðni yfirvalda í Ísrael að koma
þangað á tveggja til þriggja mánaða
fresti og byggja upp ráðgjafarþjón-
ustu þar.
Sækja um aukið framlag
Sú hætta er fyrir hendi að sér-
fræðingar hjá stofnuninni hætti þar
störfum vegna launakjaranna og
segir Stefán það ekki síst eiga við
um yngra starfsfólkið sem hefur
lært sín fræði, er komið nokkuð
áleiðis og litið er til sem forystufólks
á þessu sviði í framtíðinni. Stjórn-
endur Greiningarstöðvarinnar ótt-
ast það mjög að á seinnihluta þessa
árs missi stofnunin nokkra starfs-
menn.
„Það sem þarf að gerast er að
veita meira fjármagn til stofnunar-
innar svo unnt verði að halda starf-
seminni áfram eins og hún er í dag
og tryggja því framúrskarandi
starfsfólki sem við höfum að
minnsta kosti sambærileg laun og
greidd eru annars staðar. Það er
augljóst að Greiningarstöðin á að
vera í fararbroddi í þekkingu og
fræðslu og það starfsfólk sem legg-
ur það á sig að afla sér meiri þekk-
ingar til að geta leiðbeint öðrum
þarf að hafa samkeppnisfær laun,“
segir Stefán.
Stofnunin hefur sótt um tíu millj-
ónir kr. fyrir árið 2002 til þess eins
að bæta launakjör starfsfólksins.
Einnig er stofnuninni ætlað að
halda uppi þekkingu og fylgjast með
því sem gerist erlendis og til að
sinna því þarf meira fjármagn til
endurmenntunar.
Því hefur Greiningarstöðin farið
þess á leit að fjárveiting til hennar
verði aukin umtalsvert. Stefán legg-
ur áherslu á að grípa þurfi til að-
gerða nú þegar til að koma í veg fyr-
ir atgervisflótta.
Ívar Hrafn Jónsson er einn skjólstæðinga Greiningar-
og ráðgjafarstöðvar ríkisins.
Aðgerða þörf
til að koma í veg
fyrir atgervisflótta
Greiningar- og ráðgjaf-
arstöð ríkisins er ætlað
að vera í fararbroddi
varðandi þekkingu á
greiningu og ráðgjöf
vegna fötlunar. Blikur
eru á lofti innan stofn-
unarinnar, eins og Guð-
jón Guðmundsson
komst að, vegna
óánægju sérhæfðra
starfsmanna með
launakjör sem hafa
dregist 15–30% aftur úr
launum starfsbræðra á
öðrum stofnunum.
Ljósmynd/Ari Magg
ynda-
fnstærð-
n það hafi
ögur ár.
Þor-
i sjáv-
frann-
ögur til
ingu ein-
háttað
hámarks-
ði náð til
f því ósk-
tofnunar
ags-
i og í
daður
a nefnd,
nlegt að
aga þyrfti
öfðu
veidd
yrðu 250.000 tonn af þorski, en
heildarafli varð 274.000 tonn. Fyr-
ir næsta fiskveiðiár lögðu fiski-
fræðingar til að veidd
yrðu190.000 tonn, en heildarafli
varð 197.000 tonn.
Við þessar aðstæður hóf nefnd-
in störf sín. Fyrst í stað var lagt
mat á þrjár leiðir við stjórnun
þorskveiða; að áfram yrði haldið
að veiða um 225.000 tonn, að
þorskaflinn yrði takmarkaður við
175.000 tonn þar til stofninn bæri
meiri veiði og loks að aflinn yrði
takmarkaður við 125.000 tonn þar
til stofninn rétti sig af. Nið-
urstöður úr reiknilíkönum sýndu
þá 30% líkur á hruni þorskstofns-
ins við 225.000 tonna veiði. Við
veiði á 175.000 tonnum myndi
hrygningarstofninn standa í stað.
Yrðu aðeins veidd 125.000 tonn,
myndi stofninn eflast og engar lík-
ur væri á hruni hans.
Í skýrslu nefndarinnar er talað
um aflareglu sem kost við veiði-
stjórnun. Þá er annars vegar mið-
að við hlutfall úr hrygningarstofni
og hins vegar veiðistofni. Nefndin
kom ekki með neinar beinar til-
lögur í skýrslu sinni, sem hún skil-
aði af sér í maí 1994.
Nefndina skipuðu: Brynjólfur
Bjarnason, formaður, Jakob Jak-
obsson, forstjóri Hafrann-
sóknastofnunar, Gunnar Stef-
ánsson, Hafrannsóknastofnun,
Þórður Friðjónsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar, Friðrik Már
Baldursson, Þjóðhagsstofnun, Ás-
geir Daníelsson, Þjóðhagsstofnun
og Kristján Þórarinsson, stofn-
vistfræðingur LÍÚ. Ritari nefnd-
arinnar var Halldór Árnason, að-
stoðarmaður
sjávarútvegsráðherra.
Fyrir það fiskveiðiár lögðu
fiskifræðingar til 150.000 tonna
þorskafla og næsta fiskveiðiár
töldu þeir ekki óhætt að veiða
meira en 130.000 tonn. Bæði árin
var mun meiri veiði leyfð. Það var
svo fiskveiðiárið 1995/1996, sem
aflareglan var tekin upp. Hún
kvað á um 25% veiði úr veiði-
stofni, en þó aldrei minna en
155.000 tonn, sem var leyfilegur
afli þá. Síðan hefur aflareglunni
verið beitt óbreyttri þar til í fyrra
er 30.000 tonna sveiflujöfnun var
tekin upp.
eglunnar
metin
kringum-
kvætt að
komið að
i til þeirra
Hafrann-
fiskveiði-
erra hafa
uga, aðila
mbandi við
ki upplýsa
r en hann
varútvegs-
rfum afla-
raðað.
r að í lok
ftir því að
unar sendi
r á lögun-
segir að
umræddu
ndurskoð-
knastofn-
uneytisins.
tillögur
mi aðrir að
ni á
nun
rra að láta
hvaða vís-
undvöllur
agnrýni á
nar. Hann
segir að mikill hluti gagnrýninnar
snúist um kvótakerfið og vel geti
verið að þeir sem hafi gagnrýnt
stofnunina og störf hennar séu í
fyrsta lagi andstæðingar kvótakerf-
isins og síðan gagnrýnendur Haf-
rannsóknastofnunar frekar en öfugt.
Svo þurfi þó ekki að vera um alla og
ef vísindalegur og faglegur grund-
völlur sé fyrir þeirri gagnrýni verði
að taka henni með opnum huga því
þar geti Hafrannsóknastofnun hugs-
anlega nýtt sér eitthvað í sinni vinnu
og það geti orðið til hjálpar við fisk-
veiðistjórnunina í framtíðinni. Ráð-
herra hefur fengið Tuma Tómasson,
forstöðumann Sjávarútvegsskóla
Sameinuðu þjóðanna, til að taka
þetta að sér.
Styrkja og efla
trúna á vísindin
Í sjöunda lagi hefur Árni M. Mat-
hiesen ákveðið að fram fari sérstakt
málþing í lok október eða nóvember í
haust þar sem farið verði yfir öll um-
rædd sjónarmið enda liggi allar nið-
urstöður þá fyrir. Þar gefist almenn-
ingi kostur á að fylgjast með og
koma á framfæri sjónarmiðum þeg-
ar sérfræðingar fara yfir helstu
þætti rannsókna og stjórnunar í
sjávarútvegi. Sérfræðingarnir verði
spurðir út úr um rannsóknir, niður-
stöður og ráðgjöf fyrir opnum tjöld-
um og þess vegna geti orðið um
tveggja til þriggja daga málþing að
ræða. Þetta sé mikilvægt því allir
eigi mikið undir þessu máli og
styrkja þurfi þau tengsl og þá trú
sem þjóðin hafi á þessum vísindum,
því þrátt fyrir allt séu þau það besta
sem völ sé á.
Hafrannsóknastofnun
ekki blóraböggull
Árni M. Mathiesen áréttar að með
þessum aðgerðum sé ekki verið að
gera Hafrannsóknastofnun að blóra-
böggli. Han vantreysti ekki stofnun-
inni en finna þurfi leiðir til að leysa
málið og sá sé tilgangur aðgerðanna.
„Ég vil alls ekki gefa þá mynd að ég
sé að berja á Hafrannsóknastofnun.
Ég hef sjálfur verið í rannsóknum,
er menntaður sem vísindamaður og
veit alveg hvaða skekkjur og óvissur
geta verið í vísindalegum niðurstöð-
um. Þegar koma upp skekkjur og
vandamál verður að reyna að grafast
fyrir um orsökina á skipulegan hátt.
Alkunna er að fengnir séu utanað-
komandi aðilar til að fara yfir starf-
semi stofnana og jafnvel þó að engin
sérstök ástæða sé til þess.“ Hann
segir enn fremur að svona vinni vís-
indasamfélagið, umræddir þættir
hafi mikið verið í umræðunni og mik-
ilvægt sé að ná utan um þá. „Ég er
ekki að kasta rýrð á Hafrannsókna-
stofnun eða vantreysta henni en það
hafa komið upp hlutir sem gera það
að verkum að við treystum þessu
ekki eins vel í dag og við gerðum í
gær. Við viljum koma hlutunum aft-
ur í þann farveg sem þeir voru í þeg-
ar við gátum treyst þeim af meira ör-
yggi en nú. Þannig fáum við það
besta út úr þessu og þetta á að vera
til að hjálpa stofnuninni að ná betri
tökum á verkefni sínu.“
Traust á
stofnuninni
Jóhann Sigurjónsson, forstjóri
Hafrannsóknastofnunar, segir
ákvörðun Árna M. Mathiesen sjáv-
arútvegsráðherra, um það að fá ut-
anaðkomandi aðila til að meta for-
sendur og mat Hafrannsókna-
stofnunar varðandi ástand
nytjastofna hér við land, bera vott
um traust til stofnunarinnar. „Með
þessu vill ráðherrann hins vegar
styrkja trúverðugleika stofnunar-
innar út á við og er það vel,“ segir Jó-
hann. „Ég skil það svo að sjávarút-
vegsráðherra beri traust til
starfsmanna Hafrannsóknastofnun-
ar. Hins vegar ítreka ég það sem
fyrr hefur komið fram, að stofnunin
hafði sjálf frumkvæði að úttekt ut-
anaðkomandi aðila, strax og ofmat
kom á daginn í apríl á síðasta ári,
sem leiddi til fyrirliggjandi niður-
stöðu. Sú vinna er að sjálfsögðu öll-
um opin og mun vonandi nýtast í
skoðun annarra á niðurstöðum okk-
ar.“
tækum
matinu
Morgunblaðið/Sverrir
ávarútvegsráðherra gerði í gær grein fyrir
vegna skýrslu Hafrannsóknastofnunar.
rra við skýrslu Hafrannsóknastofnunar