Morgunblaðið - 09.09.2001, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
DJÚPAVOGSHREPPURer rúmlega 520 mannabyggðarlag á suðurfjörð-um Austfjarða. Byggðar-
lagið samanstendur af þéttbýlinu á
Djúpavogi og dreifbýli á Berufjarð-
arströnd, Hamarsfirði og Álftafirði.
Djúpivogur er einn af elstu verslun-
arstöðum landsins, en árið 1589 fékk
hann formlegt verslunarleyfi.
Töluvert hefur verið fjallað um
Djúpavog á sl. misserum og þær fyr-
irætlanir að koma á fót stórri laxeld-
isstöð í Berufirði. Þá hefur komið
fram að þar hefur fólki fjölgað á sl.
árum, þvert ofan í þá fólksfækkun-
arþróun sem er víðast hvar á lands-
byggðinni. Í gegnum árin hafa
vandamál herjað á staðinn eins og
annars staðar svo sem samdráttur í
landvinnslu á fiski og erfiðleikar í
landbúnaði. Þrátt fyrir það hefur
verið hægt að tryggja stöðuga at-
vinnu á staðnum. Óhætt er að segja
að íbúar staðarins geti horft björtum
augum fram á veginn því framundan
eru mjög spennandi tímar á Djúpa-
vogi, þar sem fyrirhugað laxeldi mun
veita um 60 manns atvinnu á næst-
komandi árum, auk annarra hliðar-
starfa sem fylgja slíkri starfsemi.
Ólafur Áki Ragnarsson hefur verið
sveitarstjóri á Djúpavogi í 15 ár, í
Djúpavogshreppi frá stofnun hans
árið 1992 og Búlandshreppi frá 1986.
Djúpavogshreppur varð til við sam-
einingu Búlands-, Berunes- og Geit-
hellnahreppa árið 1992. Ólafur er því
að verða einn af þeim elstu í grein-
inni.
Fékk viðurnefnið þverhausinn
Í maí árið 1986 bauð E-listi fram-
farasinna með Ólaf Ragnarsson í
broddi fylkingar fram til sveitar-
stjórnar á Djúpavogi. Fram kom í
stefnuskrá þeirra að bjóða þyrfti upp
á opnari og lýðræðislegri vinnubrögð
og skerpa yrði grunnþjónustu fyrir
unga sem aldna.
Mikið vatn er runnið til sjávar síð-
an þau orð voru sögð og margt hefur
breyst á Djúpavogi á þeim árum sem
liðin eru.
Eftir að hafa náð kjöri í þeim
kosningum tók Ólafur við embætti
sveitarstjóra þá um vorið, fullur af
bjartsýni og elju. Ólafur fékk fljót-
lega viðurnefnið þverhausinn, vegna
baráttu sinnar fyrir framgangi mála
í sveitarfélaginu, fullviss um að
Djúpivogur hefði margt til að bera til
að getað vaxið og dafnað.
Fékk ungur áhuga á þjóðmálum
„Ég er fæddur og uppalinn á
Djúpavogi, sonur hjónanna Ragnars
Kristjánssonar og Álfheiðar Áka-
dóttur, vélfræðingur að mennt, gift-
ur Freyju Friðbjarnardóttur, svæð-
isstjóra Rauða krossins á
Austurlandi, og eigum við þrjár dæt-
ur, Regínu, starfsmann SPRON í
Reykjavík, og tvíburana Rögnu og
Höllu, nema í Verslunarskóla Ís-
lands,“ segir Ólafur.
„Eins og margir aðrir strákar sem
búa við sjóinn byrjaði ég ungur á sjó,
15 ára, sem kokkur á Sunnutindi,
sem gerður var út frá Djúpavogi. Ég
var viðriðinn sjómennsku um 14 ára
skeið, lengst af sem vélstjóri.
Áhugi minn á þjóðmálum hófst
strax á unglingsárunum, enda alinn
upp við umræður um sveitarstjórn-
ar- og þjóðmál af ýmsum toga.
Ef ég á að lýsa mér í nokkrum orð-
um myndi ég segja að ég væri vinnu-
samur, ýtinn og ætti ekki gott með
að gefast upp eða tapa. Þrátt fyrir að
hafa valið mér það starf að vera í eld-
línunni er ég feiminn og líður ekki
vel í fjölmenni. Markmiðin voru önn-
ur en að verða möppudýr, enda
kunni ég ekki á ljósritunarvél þegar
ég hóf störf sem sveitarstjóri, með
olíublautar hendur, árið 1986.“
Breyttar áherslur
Ólafur segir að áherslurnar hafi
breyst mjög frá því að hann hóf störf
fyrir 15 árum.
„Þá voru helstu forgangsverkefn-
in að fá hér leikskóla, koma lagi á
vatnslögn staðarins, úrbætur í öldr-
unarmálum, heilsugæslumálum, fé-
lags- og íþróttaaðstaða yrði bætt og
svo mætti lengi telja. Á þessum ár-
um, 1986–1990, voru miklir erfiðleik-
ar í atvinnumálum eins og fisk-
vinnslu. Okkur tókst þó að halda rétt
á spöðunum þannig að úr rættist.
Það var mikið byggt hér á þeim
tíma og er mér það minnisstætt að
rétt eftir að ég byrjaði kom hér emb-
ættismaður sem benti mér á að ég
bæri ábyrgð á að leyfa fólkinu að
byggja á stað þar sem miklir erfið-
leikar væru.
Ég taldi að ég hefði meiri trú á
staðnum en svo að ástæða væri að
stoppa fólk í þeim efnum.
Þessa stöðu upplifir maður því
miður enn þann dag í dag. Embætt-
ismenn hafa því miður of litla trú á
landsbyggðinni og standa hreinlega í
vegi fyrir því að mál komist áfram úti
á landi, þrátt fyrir pólitískan vilja.
Stjórnmálamennn hafa haft til-
hneigingu til að fela embættismönn-
um vald sem þeir hafa síðan ekki haft
stöðu til að taka aftur. Mér finnst
menn vera að átta sig á því að valdið
og ákvarðanatakan verður að vera
sem mest hjá hinum kjörnu fulltrú-
um. Embættismenn sem margir
hverjir sitja í 30–40 ár geta staðið í
vegi fyrir framgöngu góðra mála,
eins og t.d. að fá fjarvinnsluverkefni
á vegum ríkisins út á land.“
Að hafa trú á byggðarlaginu
Ólafur hafði trú á fólkinu á Djúpa-
vogi og staðnum sínum og strax eftir
að hafa náð kjöri var hafist handa við
að efna kosningaloforðin. „Sama ár
var opnaður leikskóli, sá fyrsti á
Djúpavogi. Ýmsum þótti þetta nú
full „stórborgarlegt“ að hafa börnin í
pössun á einhverri stofnun og þessi
þjónusta svo sem algjörlega óþörf.
Lokið var framkvæmdum við nýja
vatnslögn. Ný heilsugæslustöð var
vígð árið 1990. Dvalarheimilið
Helgafell stuttu síðar. Íþróttahús ár-
ið 1994. Byggður var hafnargarður
sem stórbætti hafnaraðstöðuna árið
1995. Langabúð, menningarmiðstöð,
var vígð eftir miklar endurbætur ár-
ið 1997 en Langabúð er talin vera frá
1790. Lögð hefur verið áhersla á að
varðveita gömlu húsin á Djúpavogi
og sl. haust var lokið við endurbygg-
ingu á Geysi, húsi frá því 1900, en
þar er nú skrifstofa sveitarfélagsins.
Þá er verið að taka í notkun nýja
höfn í Innri-Gleðivík, sem gerir það
mögulegt að taka inn stærri fiskiskip
og farþegaskip. Nokkuð hefur verið
um það að stór farþegaskip koma
hér inn á leguna og fólk er flutt í land
á smærri bátum.“
Lakkrísverksmiðja í Álftafirði
„Í nýlegu skólahúsnæði í Álftafirði
er rekin lakkrísverksmiðja. Hús-
næðið var ekki nýtt lengur og hýsir
nú verksmiðju sem framleiðir lakkr-
ís í samstarfi við sælgætisgerðina
Freyju í Kópavogi.
Starfsmenn eru þrír sem áður
unnu hefðbundin landbúnaðarstörf.
Nú framleiða þeir lakkrís með góð-
um árangri og búa áfram á svæðinu.
Það er ánægjulegt að einkarekið fyr-
irtæki á höfuðborgarsvæðinu vilji
hafa samstarf við fyrirtæki í dreif-
býli, enda hagnast báðir aðilar á því.
Þessa víðsýni virðist skorta hjá rík-
isfyrirtækjum,“ segir Ólafur.
8 þúsund tonna laxeldi í Berufirði
„Það er fyrirtækið Salar Islandica
sem fengið hefur leyfi til að ala allt
að 8 þúsund tonn af laxi í Berufirði
og jafnframt hefur fyrirtækinu verið
úthlutað lóð við nýja höfn á Djúpa-
vogi undir laxasláturhús. Sextíu ný
störf munu skapast við laxeldið.
Miklar vonir eru bundnar við þessa
nýju atvinnugrein á Austurlandi.
Fyrirtækið áformar að hefja eldið á
næsta ári.
Þar sem leyfi komu seint og meiri
tími hefur farið í að ljúka samningum
við fjárfesta var ekki unnt að fjár-
magna kaup á seiðum sem fyrirtæk-
inu stóðu til boða. En það er enginn
bilbugur á forsvarsmönnum Salar
Islandica, þó að það hafi verið viss
vonbrigði að geta ekki hafið starf-
semi í haust.
Veturinn verður notaður til að
undirbúa mál enn frekar og starf-
semi hafin í vor.
Ég hef alltaf haft trú á þessu
byggðarlagi. Við liggjum mjög vel
við miðum. Hér eru góð línumið,
stutt á togaraslóð og loðna og síld
hér nánast inni í firði á ákveðnum
árstímum. Veturnir eru mildir og
snjóléttir og sumur eru þokkaleg.
Margir staðir hafa skaðast vegna
ósamstöðu og sundurlyndis. Ég hef
átt því láni að fagna að með mér hef-
ur starfað úrvalsfólk og við höfum
það sameiginlega markmið að þoka
byggðarlaginu upp á við. Hér eins og
á öðrum stöðum hefur verið and-
staða við meirihluta sveitarstjórnar.
En sá minnihluti hefur ekki fengið
sterkan hljómgrunn hjá fólki og
þorri fólks er ánægður með störf
okkar.“
Þjónusta við landsbyggðina skert
Ólafur segir að þótt samdar hafi
verið margar skýrslur um vanda
landsbyggðarinnar og úrlausnir á
honum hafi lítið miðað í framkvæmd-
um og heldur hallað á landsbyggðina
ef miðað er við störf á vegum hins
opinbera. „Mér hefur orðið tíðrætt
um vald embættismanna,“ segir
hann. „Störfum fækkar hjá pósti,
síma og ríkisbönkum á landsbyggð-
inni. Þá hefur RARIK dregið saman
þjónustu sína hér á staðnum. Þetta
er allt gert í þágu hagræðingar og
tækniframfara. Fólk er knúið til að
flytja frá staðnum vegna þessa og
enginn gerir athugasemdir við það.
Það má ekki mikið hrófla við opin-
berum störfum á höfuðborgarsvæð-
inu þannig að þau mál séu tekin upp
á Alþingi. Þeir ágætu menn sem
þessu ráða virðast ekki skilja að
tæknin getur virkað út til hinna
dreifðu byggða einnig. Dæmi um öf-
ugþróun í þjónustu er Landsbanki
Íslands sem hefur haft á að skipa
góðu fólki hér á Djúpavogi. Nú hefur
starfsfólki verið fækkað, afgreiðslu-
tími skertur og þjónusta dregin sam-
an. Í stað þess að nýta gott húsnæði
og gott starfsfólk hafa þeir komið
þjónustu bankans á Djúpavogi í svip-
aða stöðu og var um og eftir 1970.
Þegar þessi mál ber á góma hjá þing-
mönnum dæsa þeir yfir embættis-
mannakerfinu. Vekja má athygli á
dreifingu starfsmanna Fiskistofu. Í
hinu nýja norðausturkjördæmi ætti
um helmingur starfsmanna að hafa
aðsetur, því kjördæmið hefur yfir að
ráða um 50% af úthlutuðum kvóta og
Fiskistofa er rekin m.a. af gjaldi sem
greitt er fyrir í hlutfalli af úthlut-
uðum veiðiheimildum.“
Sterkasta vopnið styrking
sveitarstjórnarstigsins
„En við lifum ekki á því opinbera,
þó svo að vakin sé athygli á þessum
mótsögnum. Sterkasta vopn lands-
byggðarinnar er styrking sveitar-
stjórnarstigsins, með stækkun sveit-
arfélaga og fleiri verkefnum.
Flutningur grunnskólans til sveit-
arfélaganna er gott dæmi um verk-
efni sem betur er komið hjá þeim en
ríkinu. Það er mun meiri reisn yfir
skólastarfi nú en áður.
Margar byggðir hafa styrkst á síð-
Embættismenn hafa litla
trú á landsbyggðinni
Ólafur Ragnarsson hefur nú verið sveitarstjóri
á Djúpavogi í 15 ár. Hafdís Erla Bogadóttir tók
Ólaf tali í tilefni starfsafmælisins og ræddi við
hann um laxeldi, virkjun, smábátaútgerð,
styrkingu sveitarstjórnarsviðsins, skilningsleysi
embættismanna og afturför í þjónustu við
landsbyggðina.
Ólafur Ragnarsson, sveitarstjóri á Djúpavogi.
Margir staðir hafa skaðast vegna
ósamstöðu og sundurlyndis. Ég hef
átt því láni að fagna að með mér
hefur starfað úrvalsfólk og við
höfum það sameiginlega markmið
að þoka byggðarlaginu upp á við.