Morgunblaðið - 11.10.2001, Blaðsíða 25

RÁÐIST GEGN HRYÐJUVERKAMÖNNUM
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. OKTÓBER 2001 25
ALÞJÓÐLEG samtök ritstjóra og
stjórnenda á sviði fjölmiðlunar hafa
sent Colin Powell, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, bréf þar sem
lýst er yfir vaxandi áhyggjum af því
að stjórnvöld þar vestra leitist við að
hafa áhrif á streymi frétta frá Mið-
Austurlöndum.
Vísað er til þess að samtökunum,
sem nefnast á enskri tungu Interna-
tional Press Institute (IPI), hafi
borist upplýsingar þess efnis að em-
írinn í Qatar, Sheik Hamid bin
Khlaifa al-Thanoif, hafi fengið
ákveðin tilmæli frá bandaríska utan-
ríkisráðuneytinu þar sem þess sé
farið á leit að hann beiti skriðþunga
stjórnar sinnar til að hafa áhrif á
fréttaflutning al-Jazeera-sjónvarps-
stöðvarinnar. Stöð sú er í Qatar og
njóta útsendingar hennar vinsælda í
mörgum arabaríkjum.
Utanríkisráðuneytið hafi vísað til
þess að stöð þessi hafi endursýnt
gamalt bandarískt sjónvarpsviðtal
við Osama bin Laden og að sérfræð-
ingar andvígir Bandaríkjunum hafi
fengið tækifæri til að opinbera þar
skoðanir sínar.
Í bréfinu segir að emírinn hafi
staðfest að slík afskipti af hálfu
bandaríska utanríkisráðuneytisins
hafi átt sér stað. Talsmenn sjón-
varpsstöðvarinnar haldi því fram að
þeir freisti þess að gæta hlutleysis í
hvívetna. Þannig hafi jafnlöngum
tíma verið varið til að kynna annars
vegar sjónarmið Afgana og Banda-
ríkjamanna í fréttatímum.
Í bréfi IPI til Powells er þess enn-
fremur getið að utanríkisráðuneyti
Bandaríkjanna hafi reynt að koma í
veg fyrir að viðtalið við Mohammed
Omar, leiðtoga talibana í Afganist-
an, yrði sent út á bylgjum útvarps-
stöðvarinnar Voice of America.
Richard Boucher, talsmaður utan-
ríkisráðuneytisins, hafi sagt að þar á
bæ teldu menn ekki réttlætanlegt
að birta viðtalið þar sem „banda-
rískir skattborgarar greiddu kostn-
aðinn. . . Við teljum ekki að leiðtogi
talibana eigi heima í þessari út-
varpsstöð“, hafi talsmaðurinn sagt.
IPI segir að tilraunir til að hefta
fréttaflutning frjálsar sjónvarps-
stöðvar í erlendu ríki feli í sér brot
gegn sjálfstæði fjölmiðla og stefni
frelsi þeirra í hættu. Sjálfstæði fjöl-
miðla fylgi að þeir birti iðulega
fréttir sem séu óþægilegar eða end-
urspegli umdeild viðhorf.
Tvenns konar nálgun
IPI lýsir einnig yfir áhyggjum
sínum sökum þess að hugsanlegt sé
að utanríkisráðuneytið bandaríska
sé að reyna að þróa fram tvenns
konar nálgun varðandi fréttir af at-
burðum í Mið-Austurlöndum. Sú
nálgun feli í sér að vestrænum fjöl-
miðlum leyfist að birta fréttir þar
sem jafnvægis sé gætt en jafnframt
sé leitast við að koma í veg fyrir að
slíkar fréttir séu birtar í Mið-Aust-
urlöndum. Framganga ráðuneytis-
ins brjóti gegn því ákvæði Mann-
réttindasáttmála Sameinuðu
þjóðanna sem kveði á um „réttinn til
að taka við upplýsingum“. Sérstaka
furðu veki að ráðuneytið reyni að
hafa áhrif á fréttaflutning al-Jaz-
eera þar sem Sádi-Arabar og stjórn-
völd í Alsír hafi reynt hið sama árið
1999. Furðu veki að Bandaríkin vilji
nú skipa sér í þann hóp.
IPI hvetur því Colin Powell til að
láta af slíkum þrýstingi og leyfa fjöl-
miðlum í þessum heimshluta að
dreifa eigin efni samkvæmt eigin
ritstjórnarstefnu.
Afskipti af fjöl-
miðlum sögð
áhyggjuefni
Alþjóðasamtök ritstjóra gagnrýna
bandaríska utanríkisráðuneytið
Reuters
Mynd af bin Laden og Ayman Zawahri (t.v.), leiðtoga Jihad-samtak-
anna, sem tekin er úr fréttatíma al-Jazeera-sjónvarpsstöðvarinnar.
LEIÐTOGAR afganskra andstæð-
inga talibana segja að mikilvægir
hlekkir í vörnum talibana hafi eyði-
lagst á fyrstu dögum loftárása
Bandaríkjamanna og Breta en þær
hafi ekki gert sveitum Norður-
bandalagsins kleift að blása til stór-
sóknar í átt að Kabúl.
Um 5–10% Afganistans eru á
valdi Norðurbandalagsins og eitt af
markmiðum sprengju- og flugskey-
taárása Bandaríkjamanna og Breta
er að auðvelda bandalaginu að ná
Kabúl á sitt vald til að hægt verði að
mynda nýja ríkisstjórn.
Leiðtogar Norðurbandalagsins
segja að ratsjárstöðvar talibana hafi
eyðilagst fyrstu tvo daga árásanna
og loftvarnir og flugher þeirra hafi
veikst. Flugvöllurinn í Kabúl hafi
eyðilagst í mikilli sprengingu.
„Geta ekki sigrað með
sprengjuárásum“
Nokkrir af herforingjum Norður-
bandalagsins sögðust þó hafa orðið
fyrir vonbrigðum með að fyrsta lota
árásanna hefði ekki gert bandalag-
inu kleift að hefja stórsókn gegn
stöðvum talibana. Til að mynda
hefðu ekki verið gerðar loftárásir á
hersveitir talibana við Bagram-her-
flugvöllinn norðan við Kabúl, sem er
mikilvægur hlekkur í vörnum talib-
ana.
„Bandaríkjamenn geta ekki sigr-
að með sprengjuárásum,“ sagði
Haji Almaz, einn af æðstu herfor-
ingjum Norðurbandalagsins.
„Sprengjuárásir bera ekki mikinn
árangur gegn talibönum. Árangur
næst með landhernaði og Norður-
bandalagið getur náð miklum ár-
angri.“
Nokkrir herforingjar
snúa baki við talibönum
Sveitir Norðurbandalagsins hafa
þó getað notfært sér loftárásirnar á
nokkrum svæðum. Bandalagið seg-
ist hafa náð tveimur héruðum á sitt
vald nálægt Mazar-e Sharif, hern-
aðarlega mikilvægum bæ í norður-
hluta Afganistans. 200 hermenn tal-
ibana voru teknir til fanga.
Afganska fréttastofan AIP í Pak-
istan segir að loftárásir hafi verið
gerðar í fyrradag á Mazar-e Sharif
og Kunduz, annan bæ á valdi talib-
ana nálægt yfirráðasvæði Norður-
bandalagsins.
Nokkrir af helstu herforingjum
talibana hafa fallist á að snúa baki
við þeim og ganga til liðs við Norð-
urbandalagið. Hermt er að 1.500
hermenn fylgi þeim.
Fátt annað bendir til þess að tal-
ibanar hafi misst móðinn. Þrátt fyr-
ir flótta fyrrnefndra herforingja yfir
til andstæðinganna létu aðrir engan
bilbug á sér finna.
„Bandaríkjamenn eru óvinir allra
múslíma,“ sagði einn herforingja
talibana þegar hermaður Norður-
bandalagsins hafði samband við
hann í talstöð og hvatti hann til að
snúa baki við talibönum. „Þeir vilja
tortíma öllum múslímum. Heilagt
stríð okkar við Bandaríkin er rétt að
byrja.“
Bandarísk eftirlitsvél varð vör við
fjórar herþyrlur talibana sem flugu
frá herflugvelli í Paktia-héraði, við
landamærin að Pakistan, í fyrradag.
Að minnsta kosti þrjár þyrlnanna
komust til pakistansks héraðs sem
er í nánum menningarlegum og
trúarlegum tengslum við talibana.
Áhafnir þyrlnanna sögðust hafa
viljað koma í veg fyrir að þær yrðu
eyðilagðar í loftárásunum. Pakist-
anskir hermenn fóru á staðinn og
handtóku áhafnirnar.
Hermenn fluttir frá
Kabúl á næturnar
Norðurbandalagið segir að leið-
togar talibana sendi hermenn sína í
Kabúl að framvarðarlínu norðan við
höfuðborgina á næturnar, bæði til
að koma í veg fyrir að þeir falli í
loftárásunum og hindra að Norður-
bandalagið ráðist á borgina. Meira
en hundrað liðsflutningabílar sáust
fara frá Kabúl á sunnudagskvöld.
Morguninn eftir, þegar fyrstu loft-
árásunum lauk, voru hermennirnir
fluttir aftur til höfuðborgarinnar.
Sveitir Norðurbandalagsins
gerðu árás á fjallaþorpið Estalif í
fyrrakvöld þegar þær höfðu spurnir
af því að leiðtogar talibana og jafn-
vel Osama bin Laden kynnu að hafa
þar náttstað. Ekki hefur þó verið
staðfest að bin Laden hafi verið í
þorpinu.
Herforingjar Norðurbandalags-
ins segja að til að loftárásirnar beri
tilætlaðan árangur þurfi Banda-
ríkjamenn að hafa meira samráð við
bandalagið. Almaz kvaðst þó vera
vongóður um að Bandaríkjamenn og
Norðurbandalagið ynnu saman að
því að flæma talibana frá Kabúl.
Höfðu ekki fullt samstarf
við Norðurbandalagið
Abdullah, utanríkisráðherra út-
lagastjórnar Norðurbandalagsins,
viðurkenndi að Bandaríkjamenn
hefðu ekki haft fullt samstarf við
hana þegar loftárásirnar voru
skipulagðar. Hann bætti þó við að
þetta væri ekki mikið vandamál og
ekki væri við því að búast að fullt
samstarf væri haft við Norður-
bandalagið í fyrstu lotu mjög flók-
inna hernaðaraðgerða.
Abdullah, sem notar aðeins eitt
nafn eins og margir Afganar, sagði
að Norðurbandalagið myndi hefja
sókn í átt að Kabúl þegar fyrstu
árásarlotunni lyki. Hann taldi þó
„alveg hugsanlegt“ að Norður-
bandalagið næði höfuðborginni á
sitt vald „innan viku“. Að sögn hans
er áætlað að talibanar séu með 6.000
hermenn norðan við Kabúl, þar af
um þúsund menn frá Pakistan og
arabaríkjum.
Talibanar höfðu hótað því að
hefja sókn gegn Norðurbandalaginu
ef loftárásir yrðu gerðar á Afganist-
an, en þeir stóðu ekki við það tvo
fyrstu daga árásanna. „Gætu þeir
þetta hefðu þeir ekki hikað við það,“
sagði Abdullah. „Þetta er bara hót-
un.“
Leiðtogar Norðurbandalagsins um árangurinn af loftárásum síðustu daga
Mikilvæg varnarvirki eyðilögð
Norðurbandalagið getur
ekki enn blásið til sóknar
Qalai Sharif. The Washington Post.
Reuters
Afganskur drengur ríður á asna framhjá skriðdrekum andstæðinga talibana í norðurhluta Afganistans í gær.
ALMANNAVARNIR Noregs byrj-
uðu í gær að dreifa gasgrímum
sem nota á ef hryðjuverkamenn
gera efnavopnaárás í landinu.
Að sögn Toms Labråtens, yfir-
manns almannavarna í Noregi, er
ráðgert að dreifa 1.000 gas-
grímum sem teknar voru úr
birgðageymslu norska hersins.
„Þeim verður fyrst dreift til
slökkviliðsmanna og björg-
unarsveita í Ósló, síðan sjúkra-
húsa á svæðinu,“ sagði hann. Þeir
fyrstu 34, sem fengu grímur í gær,
voru allir starfandi í slökkviliðinu
í Ósló.
Að sögn norska dagblaðsins
Aftenposten eiga alls 120 menn að
fá gasgrímur á næstu dögum og
efnt verður til námskeiða fyrir
slökkviliðs- og björgunarmenn til
að kenna þeim að verja sig og
hreinsa hættuleg efni sem kann að
verða beitt í hryðjuverkaárásum.
Norðmenn og Danir einnig taka
hættuna á hugsanlegri lífefna- eða
eiturefnaárás mjög alvarlega og
ekki síst eftir að fréttir bárust um,
að FBI, bandaríska alríkislög-
reglan, væri að kanna hvort milt-
isbrandstilfellin á Flórída væru
hryðjuverk. Hefur sjúkdómurinn
dregið einn mann til dauða en
annar er á batavegi og býst við að
verða heill heilsu eftir viku.
Gasgrím-
um dreift
í Noregi