Morgunblaðið - 18.01.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 FÖSTUDAGUR 18. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
AÐ sitja í kaffistofunni í Skaft-
felli á Seyðisfirði og horfa yfir
fjörðinn á svart-hvíta snævi drifna
fjallshlíðina á móti þar sem steinar
og klettar stinga sér upp úr snjón-
um er eins og að horfa á teikningu
eftir Birgi Andrésson. Sýnin er á
mörkum tvívíddar og þrívíddar og
rammíslensk.
Á sýningunni Fossar í firði hafa
þeir ruglað saman reitum, Birgir
og ljósmyndarinn Magnús Reynir
Jónsson. Magnús hefur myndað
fossana í Fjarðaránni sem rennur
ofan af heiðinni og niður í Seyð-
isfjörð og Birgir teiknar allná-
kvæmar eftirmyndir ljósmyndanna,
speglaðar. Þannig horfum við á það
hvernig unnið er úr raunveruleik-
anum, líkt og hann blasir við út um
gluggann á Skaftfelli, og hann svo
endurunninn eftir eftirmyndinni.
Sýninguna má flokka sem „site
specific“ eða staðbundna þar sem
listamennirnir gera sér mat úr ná-
grenni sýningarstaðarins. Gestir
gætu nokkuð auðveldlega skoðað
fyrirmyndirnar fyrst og svo sýn-
inguna eða fyrst sýninguna og farið
svo í göngutúr upp með ánni til að
sjá fyrirmyndirnar.
Í sýningarskrá gerir Gunnar J.
Árnason speglunina að umtalsefni
og spyr hvort spegilmynd sé í raun
mynd og segir jafnframt réttilega
að spegilmyndir og samhverfur séu
sambærileg fyrirbæri. Á sýning-
unni eru hver ljósmynd og sam-
svarandi teikning hengdar upp hlið
við hlið eins og samhverfur enda
væri hægt að leggja þær hvora of-
aná aðra og allt félli saman. Sam-
hverfur eru þekkt fyrirbæri í list-
um, manngerðum hlutum almennt
og í náttúrunni eins og Gunnar
kemur inn á í texta sínum, en sá
listamaður sem helst hefur unnið
með samhverfuna á síðustu árum
er Hrafnkell Sigurðsson en hann
hefur gert verk sem beinlíns eru
landslag speglað í miðju.
Ég man ekki til þess að Birgir
hafi áður unnið með speglunina
sem ákveðið þema eða þá að hann
hafi unnið jafnnáið með öðrum
listamanni og hann gerir hér. Hing-
að til hefur Birgir verið þekktastur
fyrir að vinna með Ísland, íslenska
menningu og þjóðarþel. Í þeirri
vinnu hafa bæði komið við sögu lýs-
ingar í texta á mönnum, staðhátt-
um og náttúrufyrirbærum sem og
litir sem hann hefur kallað ís-
lenska. Þó að hér sé Birgir í raun
að halda áfram að fjalla um íslensk-
an veruleika og handverkið er um
áherslumun að ræða og niðurstað-
an er áhugaverð. Listamenn eru
gjarnan sagðir endurspegla sam-
tíma sinn og umhverfi í verkum sín-
um og það gerir Birgir hér á tvo
vegu.
Birgir hefur talað um teikn-
inguna sem nokkurskonar hand-
verk, óð til þessa handgerða, að
fyrir honum sé sú athöfn að strita
við að gera eftirmynd einhvers á
pappír, aðferð til að komast í snert-
ingu við viðfangsefnið. Í þessum
nýju teikningum er hann að mínu
mati kominn frá þeim áherslu-
punkti og nær því sem kallast hrein
teiknilist.
Ljósmyndir Magnúsar eru fal-
legar og njóta sín vel. Í þeim er
skerpa og kraftur sem beislaður
hefur verið. Með ljósmyndavélinni
frystir hann dropana í loftinu, líkt
og Ólafur Elíasson myndlistarmað-
ur hefur gert í innsetningum þar
sem hann notar rennandi vatn og
blikkljós, svokallað „strope“ ljós.
Skiljanlega eru ljósmyndirnar
skýrari en teikningarnar og í þeim
er meiri dýpt og fleiri birtustig.
Teikningarnar eru hins vegar frá-
bærlega gerðar enda er það ekki
heiglum hent að gera blýantsmynd-
ir af rennandi og frussandi vatni.
MYNDLIST
Menningarmiðstöðin Skaftfell
Sýningunni er lokið
LJÓSMYNDIR OG TEIKNINGAR
BIRGIR ANDRÉSSON OG MAGNÚS REYN-
IR JÓNSSON
Spegil-
myndir
Foss í Fjarðará, ljósmynd og spegluð teikning.
Þóroddur Bjarnason
KÍNA er eitt af elstu menning-
arríkjum heims og fyrr á öldum
hafði tónlist mikla þýðingu, ekki að-
eins til skemmtunar heldur var hún
einnig talin nauðsynleg í tengslum
við pólitískar ákvarðanir og varða
miklu um allt jafnvægi þjóðlífsins.
Meginmunurinn á kínverskri tónlist
og þeirri vestrænu er tónstiginn,
fimm tóna tónstiginn, þar sem fjórða
og sjöunda tóni hins vestræna dúr-
tónstiga er sleppt. Þá er ekki að
finna í gamalli kínverskri tónlist
sama skilning á hljómum og sam-
skipan þeirra, þ.e. að svonefnd nið-
urlög, sem halda saman setninga-
skipan tónhendinga á Vestur-
löndum, er ekki að finna í gamalli
kínverskri tónlist. Þá er merkilegt,
að sterk tengsl eru á milli málhljóða
kínverskunnar og aðferða við tón-
myndun hljóðfæris og að í stað þess
að túlka tilfinningar er tónlist oftast
notuð til að segja sögu eða líkja eftir
atburðum, eins og gerist í svonefndri
hermitónlist. Tónverkin heita því
nöfnum eins og Útsprungin blóm í
mánaskini, Hinn gullni Fönix laðast
að lóninu, Úlfaldabjöllur á silkiveg-
inum, Fasani sýnir fjaðrir sínar og
Fyrirsát á alla vegu, sem lýsir bar-
daga, vagnskrölti, vopnagný og
gneggi stríðshesta. Til að skilja þessi
verk til fullnustu þarf vestrænn
hlustandi að þekkja kínverskan lát-
bragðsleik, því milli þessara list-
greina, látbragðsleiks og tónlistar,
er atferlislega og tónrænt jafnmikill
skyldleiki og er varðandi blæmótun
hljóðanna og tungumálsins.
Hljóðfærin sem leikið var á nefn-
ast; Ruan, þriggja (fjögurra)
strengja lúta, Yang chin, „útlendur
sítar“ eða dúlsimer, sem talinn er
kominn til Kína á 18. öld, og munn-
orgelið Scheng, sem fyrst er getið í
kínverskum heimildum fyrir um það
bil 3000 árum en er þekkt víða í Asíu
í ótrúlega margvíslegum gerðum.
Munnorgelið er að því leyti til
merkilegt, að það er ekki fyrr en 250
fyrir Krists burð sem Grikki (Ktes-
ibios) leysir vandamálið með pípu-
orgelið, Hydraulis. Alls konar lútur
eru til með allt frá tveimur strengj-
um til 21 strengs. Hér var leikið á
fjögurra strengja lútu, er nefnist
Pipa, og á 21 strengs hljóðfæri, sem í
efnisskrá er nefnt Guzheng. Tveggja
(og eins) strengja fiðla er til í mörg-
um gerðum víða um heim en sú kín-
verska nefnist Erhu og önnur gerð
hennar er nefnd Hu ch’in. Þverflaut-
an kínverska er í efnisskrá nefnd
Bawn en einnig er til að hún sé nefnd
Ti-tzu, en á þessa fallegu flautu var
leikið lagið Söngur fiskimannsins.
Tvö fyrstu lögin sem hljómsveitin
lék, Útsprungin blóm í mánaskini og
Dans frá Xinjiang, bera merki vest-
rænnar hljómskipunar. Einleikur
Sheng um fuglinn Fönix var
skemmtilega útfærður, með miklu
víbrató, sem sjálfsagt á að tákna
arnsúginn í flugi þessa stóra fugls. Á
Ruan var leikið verkið Úlfaldabjöll-
ur á silkiveginum og er þarna líklega
átt við hina fornu verslunarleið á
milli Austurlanda nær og Kína. Ein-
leikur á Pipa var hreint út sagt stór-
kostlegur, þar sem lýst var bardaga
með miklum tilþrifum.
Eftir hlé voru leikin þrjú tilbrigði
um plómutré á munnorgelið Sheng.
Skipun hershöfðingjans var leikin á
Yang shin með miklum tilþrifum og
á tveggja strengja fiðluna var leikið
fallegt tónverk eftir Hua Yanqun
(1893–1950) er nefnist Máninn
speglast í tjörninni. Tónleikunum
lauk með flutningi tveggja íslenskra
laga og var það fyrra Vestmanna-
eyjar eftir Arnþór Helgason, eitt af
vinsælli lögum hans, og Ég leitaði
blárra blóma eftir Gylfa Þ. Gíslason.
Þrátt fyrir ágætan leik hljómsveit-
arinnar var svolítið sérkennilegt að
heyra þessi lög í kínverskri útfærslu.
Í heild voru þetta bæði skemmtilegir
og sérstæðir tónleikar og flutningur
allra verkanna frábærlega útfærður.
Til Íslands kemur hljómsveitin til að
halda upp á 30 ára stjórnmálatengsl
Kína og Íslands og einnig vegna
væntanlegrar vörusýningar sem
haldin verður um næstu helgi í
Laugardalshöllinni.
Sérstæðir tónleikar
TÓNLIST
Salurinn
Sextett úr kínversku kvikmynda-
hljómsveitinni flutti nýja og gamla kín-
verska tónlist og tvö íslensk sönglög, út-
sett fyrir kínversk hljóðfæri. Þriðjudaginn
15. janúar.
KÍNVERSKIR KAMMERTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
ÆFINGAR á nýrri leikgerð af sög-
unni um Rauðhettu eftir Charlotte
Bøving í þýðingu Þórarins Eldjárns
eru nýhafnar í Hafnarfjarðarleik-
húsinu. Frumsýningin er fyrir-
huguð fimmtudaginn 14. febrúar.
Charlotte Bøving er jafnframt
leikstjóri Rauðhettu auk þess sem
hún hefur samið söngva sem eru
fjölmargir í sýningunni. Charlotte
er danskættuð leikkona sem getið
hefur sér gott orð í heimalandi sínu
og 1996 hlaut hún m.a. hin eft-
irsóttu Henkel-verðlaun. Meðal
þekktra leikkvenna sem fengið
hafa Henkel verðlaunin eru Ghita
Nörby og Bodil Udsen. Charlotte
hefur verið búsett á Íslandi und-
anfarin tvö ár og tekst nú á við
fyrsta stóra verkefnið sitt hér-
lendis. Leikarar eru Þórunn Erna
Clausen, Björgvin Franz Gíslason,
Björk Jakobsdóttir og Jóhanna Jón-
as. Leikmynd er eftir Erling Jó-
hannesson. Leikgervi og búninga
gerir Ásta Hafþórsdóttir og lýsingu
annast Björn Kristjánsson.
Morgunblaðið/Þorkell
Charlotte Bøving, Þórunn Clausen og Björk Jakobsdóttir æfa Rauðhettu.
Rauðhetta lifnar í Hafnarfirði
LEIKSTJÓRINN og handrits-
höfundurinn Bruno Podalydès hefur
vakið athygli fyrir kvikmyndagerð
sína undanfarin ár. Gamanmyndin
Guð einn sér mig er fyrsta mynd
leikstjórans í fullri lengd og vann
hún til César-verðlaunanna frönsku
sem besta leikstjórnarfrumraunin.
Þessi rómantíska gamanmynd er vel
að þeim verðlaunum kominn, enda
feiknavel skrifuð kómedía, með til-
vistarkrepptum undirtóni. Leikarinn
Denis Podalydès fer þar með aðal-
hlutverk indæls ungs manns, sem
verður fyrir a.m.k. þremur örvum
Erosar í kringum störf sín sem kvik-
myndagerðarmaður kosningaher-
ferðar fyrir bæjarstjórakosningar í
Toulouse. Sjálfur hefur hann ekkert
allt of sterka sjálfsmynd, og er þetta
skeið margfalds tilhugalífs því mjög
átakamikið fyrir hann. Aðal þessarar
gamansömu og léttu ástarsögu er
frábærar samtalssenur sem taka til
ýmissa þátta í frönsku samfélagi og
skemmtilega ofin atburðarás sem
leiðir aðalpersónuna og áhorfandann
sífellt inn á óvæntar brautir. Af þess-
ari kvikmynd að dæma virðist sem
samstarf Filmundar og Alliance
Francaise hafi skilað hér mjög verð-
ugu markmiði, þ.e. að gefa íslensk-
um bíógestum sýnishorn af vandaðri
samtímakvikmyndagerð í Frakk-
landi.
Óvæntar brautir
KVIKMYNDIR
Háskólabíó, Filmundur/Frönsk
kvikmyndahátíð
Leikstjórn og handrit: Bruno Podalydès.
Leikarar: Denis Podalydès, Anna Isabelle
Candeiler, Cécile Bouillot og Jean-Noël
Brouté. Sýningartími: 120 mín. Frakk-
land, 1998.
DIEU SEUL ME VOIT (GUÐ EINN SÉR MIG)

Heiða Jóhannsdóttir
SÝNING á verkum norsku veflist-
arkonunnar Annette Holdensen
verður opnuð í anddyri Norræna
hússins í dag og er viðfangsefni
hennar bátar.
Annette er búsett í Óðinsvéum.
Hún hefur notað bátsformið sem
viðfangsefni í allmargar sýningar,
sem hún hefur haldið í Danmörku,
Noregi, Svíþjóð og nú síðast í
Norðurlandahúsinu í Færeyjum.
Efniviðurinn sem Annette notar
í bátana er mjög fjölbreyttur;
grindin er oftast gerð úr trélistum,
en hún formar líka grindina með
því að binda hana saman, líma eða
flétta úr pílviðargreinum. Nokkrir
bátanna eru steyptir yfir form úr
pappír, gips, grisju, léreft og svo
framvegis. Líkanið er síðan klætt
með efnum af ýmsum toga og má
m.a. nefna fílt, þakrör, þang, lauf-
blöð, trjábörk, álaroð, fjaðrir,
þarma, kindavambir, leður og svo
mætti lengi telja.
Upphaflega voru bátslíkönin 71,
og voru þau fyrst til sýnis 1994 í
nýjum sýningarsal, Filosoffen í Óð-
insvéum. Á sýningunni í Norræna
húsinu verður sýnt úrval af þessum
bátslíkönum.
Guðrún Gunnarsdóttir, textíl-
hönnuður og myndlistarmaður, sá
um uppsetningu sýningarinnar.
Sýningin verður opin daglega kl.
8–17 mánudaga til laugardaga,
sunnudaga kl. 12–17 fram til
sunnudagsins 17. febrúar. Aðgang-
ur er ókeypis.
Bátsform í
anddyri Nor-
ræna hússins