Morgunblaðið - 27.01.2002, Page 14

14 SUNNUDAGUR 27. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SAMSTARF íslenskrasparisjóða er mikið í dagen svo hefur ekki alltafverið. Fyrir aðeins tutt-ugu árum var samvinna
sparisjóðanna takmörkuð og sneri
nær eingöngu að almennri hags-
munagæslu. Síðan hefur mikið vatn
runnið til sjávar. Sparisjóðirnir,
sem eru alls 24 talsins, starfa nú
saman að stærri jafnt sem smærri
verkefnum. Þeir koma fram undir
sama vörumerki, bjóða sömu vörur
og samnýta krafta sína á margvís-
legan hátt. Sigurður Hafstein á góð-
an þátt í því að koma þessari víð-
tæku samvinnu á fót.
Sigurður Hafstein hefur verið
framkvæmdastjóri Sambands ís-
lenskra sparisjóða frá árinu 1980 og
var þá fyrsti sameiginlegi starfs-
maður sparisjóðanna í fullu starfi.
Hann hefur einnig gegnt starfi
bankastjóra Sparisjóðabankans frá
stofnun hans árið 1986.
Félagslegt samstarf
Þegar Sigurður er beðinn um að
greina á milli starfsemi Sambands
íslenskra sparisjóða annars vegar
og Sparisjóðabankans hins vegar
segir hann sambandið einfaldlega
vera hinn félagslega samstarfsvett-
vang íslenskra sparisjóða. Bankann
segir hann hins vegar samstarfs-
verkefni sparisjóðanna á fjármála-
sviðinu.
„Innan vébanda Sambands spari-
sjóða fer fram hagsmunagæsla fyrir
hönd sparisjóðanna gagnvart hin-
um ýmsu aðilum, t.a.m. gagnvart
stjórnvöldum, Seðlabankanum og
Alþingi. Það kemur fram fyrir hönd
sparisjóðanna í samstarfi við aðra
banka, í kjarasamningum og varð-
andi eignaraðild, s.s. að greiðslu-
kortafyrirtækjunum eða Reikni-
stofu bankanna. Sambandið er
einnig fulltrúi íslenskra sparisjóða
gagnvart erlendum sparisjóðasam-
tökum og aðili undanfarin 11 ár að
Evrópusambandi sparisjóða.
Hjá Sambandi sparisjóða er auk
þess rekin margvísleg sameiginleg
þjónusta fyrir sparisjóðina. Þar fer
t.d. sameiginlegt markaðssamstarf
og fræðslustarf sparisjóðanna fram
að ógleymdri hugmyndavinnu í
þeirri þróun sem átt hefur sér stað
innan sparisjóðanna í gegnum tíð-
ina. Það má segja að þegar mál
varðar sparisjóðina sem heild þá er
það á vettvangi Sambands spari-
sjóða.“
Sérþekking samnýtt
Sigurður segir Sparisjóðabank-
ann eitt þeirra samstarfsverkefna
sem orðið hafi til innan Sambands
sparisjóða. Þar hafi hugmyndin að
bankanum fæðst og öll vinna að
undirbúningi bankans hafi farið þar
fram.
„Sparisjóðabankinn er viðskipta-
banki sparisjóðanna og þar á sér
stað fjárhagsleg samvinna þeirra.
Bankinn sér um tiltekin verkefni í
bakvinnslu sparisjóðanna, tekur
þátt í stærri útlánum margra spari-
sjóða og sér um erlend viðskipti
þeirra. Þannig þarf ekki að byggja
upp sérþekkingu á ákveðnum svið-
um innan einstakra sparisjóða held-
ur er verið að ná fram kostum stór-
rekstrar með því að sameina þetta
allt á einn stað. Allar greiðslur til og
frá landinu eru t.d. gerðar í nafni
Sparisjóðabankans og hann er
þekktur erlendis undir nafninu Ice-
bank.“
Sigurður hefur ákveðið að hætta
störfum sem bankastjóri Spari-
sjóðabankans og einbeita sér að
framkvæmdastjórastarfinu hjá
Sambandi íslenskra sparisjóða. Um
ástæðu þessarar ákvörðunar segir
hann að þar sem bankinn hafi
stækkað ört og umsvif hans aukist
mjög, sé nú svo komið að sami mað-
ur geti ekki sinnt báðum störfum.
„Það er ekki hægt að gera allt.
Það verður bara að horfast í augu
við það og sleppa einhverju. Þegar
verið er að byggja upp sjá menn
gjarnan um alla hluti sjálfir en ef
vel gengur og verkefnin vaxa þá er
ekki lengur einum ætlandi að ann-
ast allt.“
En hvers vegna velur Sigurður að
starfa hjá Sambandi sparisjóða
fremur en að stýra Sparisjóðabank-
anum?: „Ég er lögfræðingur að
mennt og hef í gegnum árin tekið
mikinn þátt á vegum viðskiptaráðu-
neytisins í samningu nýrrar lög-
gjafar um fjármálamarkaðinn og
starfsumhverfið sem við búum við.
Það eru í rauninni einu tengslin við
það sem ég lærði og ætlaði mér allt-
af að starfa við.
Hjá Sambandi sparisjóða gefst
mér kostur á að halda hagsmunum
sparisjóðanna gagnvart stjórnvöld-
um til haga auk þess sem ég hef set-
ið í stjórnum margra samstarfsfyr-
irtækja sparisjóðanna. Ég tel það
mikilvægara nú en nokkru sinni áð-
ur að hlúa að samvinnu sparisjóð-
anna og treysta samstarf þeirra.
Þar má ekkert kvarnast úr. Það fer
ekkert framhjá neinum að undan-
gengin ár hefur verið uppi viss
skoðanaágreiningur um mismun-
andi framtíðarsýn meðal forystu-
manna sparisjóðanna. Það er nauð-
synlegt að treysta grundvöllinn.
Síðustu 20 ár höfum við náð gríð-
arlegum árangri. Við höfum gjör-
breytt þessum fyrirtækjum og náð
miklum árangri á markaði og það er
vel þess virði að eyða í það vinnu að
reyna að tryggja þann árangur.“
Sömu starfs-
heimildir fyrsta skrefið
Samband sparisjóða var stofnað
árið 1967. Fyrir þann tíma var ekki
nokkurs konar samgangur á milli
sparisjóðanna, að sögn Sigurðar, og
langan tíma tók að koma á sam-
starfi milli sparisjóðanna.
„Þegar ég kom að þessu árið 1980
markaðist samvinna sparisjóðanna
fyrst og fremst af félagslegu sam-
starfi gagnvart Seðlabankanum og
stjórnvöldum. Þá voru starfandi alls
42 sparisjóðir og markaðshlutdeild
þeirra á innlendum bankamarkaði
var um 15,5%.“
Lagalega stöðu sparisjóðanna á
þessum tíma segir Sigurður hafa
verið mun verri en viðskiptabank-
anna. Minni réttindi og lakari rétt-
arstaða sparisjóðanna hafi hamlað
sparisjóðunum mikið í samkeppni
við bankana. Um það leyti sem Sig-
urður kom til starfa fyrir sparisjóð-
ina hafði nýlega verið hafist handa
við að leiðrétta þá stöðu.
„Stærstu verkefnin okkar fyrstu
árin voru að fá sömu starfsheimildir
og sömu réttarstöðu og keppinaut-
arnir höfðu. Það tókst í áföngum.
Fljótlega fengum við t.d. réttindi til
að veita ábyrgðir og heimild til
gjaldeyrisviðskipta. Með lögum frá
Alþingi árið 1985 fengu sparisjóð-
irnir allar sömu starfsheimildir og
viðskiptabankarnir.“
Menn fengu trú á sjálfa sig
Sigurður segir samstarf spari-
sjóðanna og samkennd þeirra hafa
aukist mjög mikið á þessum árum.
„Menn voru að fá, með breyttri
samkeppnisstöðu, meira sjálfs-
traust og meiri trú á sjálfa sig og
möguleika starfseminnar sem þeir
voru að reka.“, segir hann og telur
það hafa orðið mikið til fyrir tilstilli
samvinnu hans og þáverandi for-
manns Sambands sparisjóða, Bald-
vins Tryggvasonar en þeir áttu ár-
angursríkt samstarf í 16 ár.
Fljótt þótti ljóst að ekki var nóg
að sparisjóðirnir störfuðu saman á
félagslegum grunni heldur yrði að
koma til fjárhagslegt samtarf.
„Þótt það hljómi kannski ein-
kennilega í dag þá var ekki neins
konar fjárhagslegt samstarf spari-
sjóðanna árið 1985. Það var hugsun
sem var víðs fjarri mörgum, að
hugsa sér að það gætu gengið fjár-
munir sem eru til í einum sparisjóði
til annars sparisjóðs. Lán milli
sparisjóða voru óþekkt.“
Hugmyndir voru uppi í Sambandi
sparisjóða um stofnun viðskipta-
banka fyrir sparisjóðina en ekki var
hægt að stofna banka nema með
lagasetningu frá Alþingi. Á þessum
tíma störfuðu hér sjö viðskipta-
bankar og segir Sigurður að ekki
hafi verið pólitískur vilji til þess að
bæta áttunda bankanum við. Bank-
arnir voru álitnir of margir og þeim
yrði að fækka.
„Það var síðan árið 1985 í við-
skiptaráðherratíð Matthíasar Á.
Mathiesen að við fengum heimild til
að stofna banka, sem mátti ekki
kalla banka en var þó banki. Hann
þurfti að heita Lánastofnun spari-
sjóðanna fram til 1993 þegar sett
voru ný lög um viðskiptabanka og
sparisjóði á grundvelli þeirra skuld-
bindinga sem við höfðum tekið á
okkur með EES-samningnum.“
Bankastofnun frá grunni
Lánastofnun sparisjóðanna var
stofnuð árið 1986 og hóf starfsemi
snemma árs 1987. Í kjölfar nýrrar
löggjafar var nafni bankans breytt
árið 1993 í Sparisjóðabanka Ís-
lands. Sigurður segist hafa sóst eft-
ir því við stofnun bankans, eftir að
hafa verið í forsvari fyrir félagslegu
samstarfi sparisjóðanna, að fá
möguleika til að byggja upp fjár-
hagslegt samstarf þeirra.
„Ég leit alla tíð á það sem sitt-
hvora hliðina á sama teningnum.
Þetta þjónaði hvort tveggja sama
hlutverki þ.e.a.s. að skapa spari-
sjóðunum grundvöll til að efla sína
samkeppnisstöðu og aftur að skapa
þeim betri samkeppnisskilyrði með
því að vinna saman á ákveðnum
sviðum. Nýta þannig kosti stór-
rekstrar í því að ná fram hagkvæm-
ari rekstri þar sem það átti við.“
Verkefnið sem blasti við Sigurði
og félögum hans var að byggja upp
bankastofnun frá grunni. Fyrstu
verkefnin voru að sameina við-
skiptareikninga sparisjóðanna
gagnvart Seðlabankanum og gera
samninga við Seðlabankann um ým-
is atriði sem bankinn var síðan
ábyrgur fyrir, en hafði áður hvílt á
sparisjóðunum. Síðar tók bankinn
yfir öll erlend viðskipti sparisjóð-
anna og enn síðar komu sambanka-
lán með sparisjóðunum.
Efnahagur þrefaldast
á fjórum árum
„Bankinn hefur verið í stöðugri
þróun og starfsemin hefur vaxið
mjög hratt, sérstaklega síðustu ár-
in. Til marks um það hefur efna-
hagur bankans rúmlega þrefaldast
á síðustu fjórum árum. Upphaflega
voru starfsmennirnir fimm en eru
nú rúmlega 60 talsins. Það hefur
verið gæfa mín að njóta fulltingis
frábærra samstarfsmanna jafnt
innan bankans sem sambandsins,
uppbyggingin er auðvitað fyrst og
síðast þeirra verk.“ Þá segir hann
samstarf sitt við Hallgrím Jónsson,
sparisjóðsstjóra sem var formaður
bankaráðsins frá stofnun bankans
fram á síðasta ár alla tíð hafa verið
með eindæmum gott.
Ekki lengur
einum ætlandi
Sigurður Hafstein
hefur látið af störfum
sem bankastjóri Spari-
sjóðabanka Íslands og
snúið sér alfarið að fé-
lagslegri samvinnu
sparisjóða. Hann sagði
Soffíu Haraldsdóttur
frá mikilli uppbyggingu
sparisjóðanna á ferli
hans til þessa.
Morgunblaðið/Ásdís