Morgunblaðið - 27.01.2002, Blaðsíða 21

tíska fanga, baráttuna gegn því að
þeim sé haldið á bak við lás og slá
víða um heim án dóms og laga –
jafnt í Ísrael og Bandaríkjunum
sem Kúbu og Írak svo dæmi séu
tekin. Ég vænti þess að Hannes sé
ódeigur liðsmaður Amnesty Int-
ernational og bréfum frá honum
rigni yfir harðstjóra heimsins.
Ástæðulaust er að rjúka upp til
handa og fóta þó að eitthvert fólk
lýsi yfir óbeit sinni á Halldóri Lax-
ness. Rithöfundar getur beðið
verra hlutskipti en að rifist sé um
verk hans – til dæmis að ekki sé
rifist um þau. Afrek Halldórs á
bókmenntasviðinu eru staðreynd,
þýðing hans fyrir íslenskt samfélag
á tuttugustu öld er staðreynd: allt
eins mætti blása til vægðarlauss
uppgjörs við Njálu. Halldór tók
þátt í baráttunni fyrir bættum lífs-
kjörum sem við njótum öll nú á
dögum og honum skjátlaðist líka
iðulega í pólitík þó að í mörgu hafi
hann að vísu reynst býsna skarp-
skyggn, svo sem í greiningu sinni á
landbúnaðarmálum og baráttu
sinni fyrir samfylkingu vinstri
manna. Allt er það liðin tíð. En
hann veitti íslensku mannlífi inn í
íslenskar bókmenntir í ríkara mæli
en áður hafði þekkst, alþýðufólk
varð annað og meira en einskærir
smælingjar í verkum hans – það óx
þar og það óx í huga lesandans og
það óx í samræðum fólks og það óx
þetta skáldaða fólk uns það öðl-
aðist líf og þegnrétt í íslensku sam-
félagi. Þetta hefur enginn íslenskur
höfundur leikið eftir honum. Hann
gaf íslenskum bókmenntum keim
af mannlífi og íslensku mannlífi
keim af bókmenntum.
Höfundur er rithöfundur.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. JANÚAR 2002 21
ÁSTÆÐA er til að leiðrétta tvær
algengar missagnir sem enn og
aftur skjóta upp kollinum í um-
ræðum um stjórnmálaskoðanir og
afskipti Halldórs Laxness:
1. Halldór Laxness hlaut aldrei
sovésk bókmenntaverðlaun kennd
við Stalín eða Lenín. Hinn 27. nóv-
ember 1953 veitti hann viðtöku í
Vínarborg bókmenntaverðlaun-
um samtaka sem kölluðu sig
Heimsfriðarráðið. Ræða hans af
því tilefni er birt í ritgerðasafninu
„Dagur í senn“ (Helgafell, 1955).
Eins og lesendur geta fullvissað
sig um, er þar hvergi vikið að Sov-
étríkjunum eða ráðamönnum
þeirra, enda þótt Heimsfriðarráð-
ið hafi verið hallt undir sovéska
utanríkisstefnu. Sú villa rataði
hins vegar inn í bandarískt upp-
sláttarrit að hann hefði hlotið
Stalín-verðlaunin, og hefur verið
furðulífseig síðan.
2. Halldór Laxness hafði engra
fjárhagslegra hagsmuna að gæta í
Sovétríkjunum á tímum Stalíns,
þar sem engar bækur hans höfðu
verið gefnar út þar meðan Stalín
lifði, hvað sem stuðningi Halldórs
við Sovétríkin leið; Stalín lést
1953. Fyrstu rússnesku þýðing-
arnar á bókum Halldórs eru ekki
gefnar út fyrr en 1954, samkvæmt
ítarlegri skrá Haraldar Sigurðs-
sonar og Sigríðar Helgadóttur yf-
ir verk Halldórs á erlendum mál-
um (Árbók Landsbókasafnsins
1993).
Það getur stundum stuðlað að
markvissari umræðu að fara rétt
með staðreyndir, þótt mörgum
kunni að þykja það heldur þung-
lamaleg iðja.
Halldór Guðmundsson
Að gefnu tilefni
Höfundur er útgáfustjóri Máls &
menningar.
Borgarnes
Sími 437 1040
Ísafjörður
Sími 456 5111
Akureyri
Sími 585 4200
Selfoss
Sími 482 1666
Vestmannaeyjar
Sími 481 1450
Keflavík
Sími 585 4250
Grindavík
Sími 426 8060
Egilsstaðir
Sími 471 2000
Hlí›asmára 15 • 200 Kópavogur Sími 535 2100 • Fax 535 2110 • plusf@ plusferdir.is • www.plusferdir.is
www.plusferdir.is
H ö f u m f l u t t a l l a s t a r f s e m i P l ú s f e r › a a ›
Billund
SumarPlús
Danmörk
24.900kr.
Flug til Billund í sumar.
Flogið er frá
27. maí - 2. september
í beinu leiguflugi
með Flugleiðum
alla mánudaga. Ver›
fyrir flugsæti á mann.
Barnaafsláttur 6.000 kr. fyrir 2ja-11 ára.
Ekki innifalið: Flugvallagjöld 5.450 kr. fyrir fullorðinn
og 4.675 kr. fyrir börn 2ja-11 ára.