Morgunblaðið - 05.04.2002, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 FÖSTUDAGUR 5. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
B
orgarstjórnarkosn-
ingar eru nú við það
að skella á með til-
heyrandi karpi um
hvað skuli gera, hver
skuli gera það, hvernig það skuli
gert og jafnvel hvað hafi verið
gert. Þetta er nú allt til að lífga
upp á tilveruna og ekki ástæða til
annars en að hlakka til þeirrar ver-
tíðar sem fram undan er.
En það er ekki aðeins deilt um
hvað skuli gera, frambjóðendur
lofa því líka hvað þeir hyggist gera.
Þessi loforð eru svo meðal annars
það sem kjósendur styðjast við
þegar þeir stika á kjördag inn í
kjörklefann og velja besta kostinn.
Meðal þeirra loforða sem gefin
voru fyrir síðustu borgarstjórn-
arkosningar var „lækkun gjalda á
Reykvíkinga“, og var það sérlega
ánægjulegt,
ekki síst fyr-
ir þær sakir
að það var
R-listinn
sem gaf lof-
orðið. Það er
nefnilega
ekki sérlega fréttnæmt þótt Sjálf-
stæðisflokkurinn lofi skattalækk-
un því lágir skattar eru eitt af
meginatriðum í stefnu hans. En
loforðið var sum sé afar ánægju-
legt komið frá R-listanum, því þar
með hefði lítil fyrirstaða við skatta-
lækkun átt að vera í borgarstjórn
og skattgreiðendur sáu sjálfsagt
fram á betri tíð.
Því var þó ekki að heilsa. Strax
haustið eftir kosningar kom í ljós
að engin áform voru uppi um að
standa við fyrirheitið sem gefið
hafði verið nokkrum mánuðum
fyrr. Og það sem meira er, í ljós
kom að það höfðu engin áform ver-
ið uppi um það fyrir kosningar
heldur, enda var hækkun útsvars
rökstudd með því að „undirliggj-
andi halli“ hefði verið lengi. Í fram-
haldi af þessum upplýsingum og
vegna þess loforðs sem gefið hafði
verið ræddi sjónvarpsfréttamaður
við núverandi borgarstjóra og
spurði hvort þetta hefði ekki legið
fyrir áður en gengið hefði verið til
kosninga. Og þá svaraði borg-
arstjóri blákalt: „Þekkir þú ein-
hver dæmi þess, að þeir sem eru
að bjóða sig fram til kosninga lofi
skattahækkunum?“ Auk þess
bætti hann því við að kjósendur
væru ekki „svo skyni skroppnir“
að þeir vissu ekki hvað önnur
kosningaloforð hefðu verið dýr.
Þetta svar hlýtur að vera með
sérstökustu játningum stjórn-
málamanns á seinni árum, en um
leið og það sýnir vel hversu mis-
jöfnum augum menn líta það að
fara rétt með þegar kosningar
nálgast. Fyrir kosningar er sem
sagt ekki hægt að segja kjós-
endum satt um að til standi að
hækka skattana, svo þá er ekkert
annað að gera en segja bara eitt-
hvað allt annað. Og þeir kjósendur
sem eru „svo skyni skroppnir“ að
trúa því sem sagt er fyrir kosn-
ingar verða bara að líða fyrir þann
skynsemisskort.
Borgaryfirvöld hafa hækkað
skatta á borgarbúa þrátt fyrir gef-
in loforð R-listans um hið gagn-
stæða og finna menn það bæði um
hver mánaðamót vegna útsvars-
hækkunar og þegar greiddir eru
fasteignaskattar og ýmis önnur
gjöld. Skatttekjur borgarinnar
hafa frá árinu 1999 til 2002 hækkað
úr 19 milljörðum króna í 27 millj-
arða króna, eða um 41%. Þessi
hækkun nemur um tveimur millj-
örðum króna á ári að meðaltali, eða
5,4 milljónum króna á dag.
Fasteignaskatturinn er þarna
innifalinn en hann hefur frá árinu
1999 til 2002 hækkað úr 2,9 millj-
örðum króna í 4,8 milljarða króna,
eða um heil 67%.
Þrátt fyrir þessa miklu aukn-
ingu skattgreiðslna borgarbúa til
borgarsjóðs hafa skuldir borg-
arinnar aukist verulega á kjör-
tímabilinu – á sama tíma og al-
mennt góðæri hefur ríkt í landinu.
En svo einkennilegt sem það nú
annars er þá hefur orðið að þrætu-
epli minni- og meirihluta borg-
arstjórnar hverjar skuldirnar eru í
raun og hvort þær hafa farið vax-
andi eða ekki. Varla á að þurfa að
standa í þrætum um það sem lesa
má út úr reikningum borgarinnar,
en því miður er staðreyndin sú að
auðvelt er ef vilji er fyrir hendi að
setja fram réttar tölur sem þó
segja litla sögu um raunverulega
stöðu mála.
Borgaryfirvöld hafa til að
mynda ekki áhuga á að tala um
skuldir borgarinnar, en ræða
gjarna um skuldir borgarsjóðs og
segja þær hafa minnkað. Þetta er
rétt svo langt sem það nær – sem
er að vísu bara örstutt. Ef litið er á
reikninga borgarinnar eins og
reikninga fyrirtækis, en reiknings-
skilum sveitarfélaga hefur verið
breytt til samræmis við reiknings-
skil fyrirtækja eins og fram kemur
í greinargerð með fjárhagsáætlun
borgarinnar sjálfrar, þá er eðlilegt
að skoða ekki aðeins borgarsjóð
heldur borgina í heild og jafnvel
meirihluti borgarstjórnar hefur
neyðst til að viðurkenna að skuldir
borgarinnar hafa vaxið þrátt fyrir
auknar skatttekjur. Með
ákveðnum rökum má halda því
fram að einnig sé eðlilegt að líta á
borgarsjóð einan og sér, en ekki
aðeins á samstæðureikning borg-
arinnar.
Gallinn er þó sá að þegar þessar
skuldir borgarsjóðs eru kynntar er
ævinlega talað um skuldir borg-
arsjóðs án lífeyrisskuldbindinga,
án þess þó að tekið sé fram að líf-
eyrisskuldbindingarnar séu undan
skildar. Svo vill til að hér er um
stórkostlegt vanmat á skuldum
borgarinnar að ræða, því áætlaðar
skuldir borgarsjóðs í árslok eru 32
milljarðar króna, en þær eru hins
vegar sagðar vera 14 milljarðar
króna vegna þess að lífeyris-
skuldbindingum er sleppt.
Vissulega hentar það vel að
sleppa óþægilegum skuldbind-
ingum, bæði innan og utan borg-
arsjóðs, en það gefur þó ekki rétta
mynd af stöðunni. Og það sem er
ef til vill enn verra, það gefur ekki
rétta mynd af þróuninni. Skuldir
borgarsjóðs eru sagðar minnka
milli ára þótt skuldir borgarinnar í
heild aukist, og lögð er áhersla á að
borgarsjóðurinn einn sé það sem
máli skiptir. En hér er sem sagt
aðeins verið að tala um skuldir án
lífeyrisskuldbindinga. Hafi borgin
ekki hugsað sér að víkja sér undan
lífeyrisskuldbindingum sínum er
staðreyndin sú að skuldir borg-
arsjóðs aukast um tæpan einn
milljarð króna milli áranna 2001 og
2002, en fara ekki minnkandi eins
og ítrekað hefur verið haldið fram.
Ótrúlegar
skuldir
„Og þá svaraði borgarstjóri blákalt:
„Þekkir þú einhver dæmi þess, að þeir
sem eru að bjóða sig fram til kosninga
lofi skattahækkunum?““
VIÐHORF
Eftir Harald
Johannessen
haraldurj@mbl.is
NÝLEGA sá meiri-
hlutinn í bæjarstjórn
Fjarðabyggðar ástæðu
til að gefa út ritling og
dreifa til íbúa Fjarða-
byggðar. Þetta var um
margt hið besta
skemmtiefni. Tíunduð
voru afrek á kjörtíma-
bilinu eins og þau blasa
við þeim sjálfum, auk
þess var meðal annars
formúla fyrir því hvers
konar fólk er brúklegt
til setu í bæjarstjórn í
svo einstöku sveitarfé-
lagi sem Fjarðabyggð
er. En grípum aðeins
niður í ritlinginn:
„Sveitarfélagi eins og Fjarða-
byggð, þar sem unnið er að jafnstór-
um og umdeildum verkefnum og
raun ber vitni, er lífsnauðsynlegt að
eiga sterka talsmenn út á við. For-
svarsmenn sveitarfélagsins verða að
geta komið fram fyrir alþjóð í fjöl-
miðlum og gert grein fyrir þeim við-
horfum sem ríkja í sveitarfélaginu
hvað varðar hin umdeildu verkefni
með skýrum og málefnalegum hætti.
Þá verður sveitarfélagið að geta teflt
fram mönnum sem eru vel hæfir til
að taka þátt í rökræðum um verk-
efnin á hvaða vettvangi sem er. Hvað
varðar uppbyggingu álvers á Reyð-
arfirði er jafnframt nauðsynlegt að
forsvarsmenn sveitarfélagsins geti
hindrunarlaust haft
samskipti við erlenda
samstarfsaðila. Ljóst
er að staða sveitarfé-
lagsins á sviði þessara
mikilvægu verkefna
gerir það að verkum að
nauðsynlegt er að gera
aðrar kröfur til helstu
forsvarsmanna þess en
almennt eru gerðar í
sambærilegum sveitar-
félögum á landinu.“
Ójá, það verður auð-
vitað að gera kröfu til
þess að væntanlegir
bæjarfulltrúar séu
„kultíveraðir“ heims-
borgarar sem kunni útlensku, helst
norsku. Líklega finnst ekki nema
einn einstaklingur í plássinu sem
hefur til að bera þá mannkosti og
gjörvuleika sem þarf til. Á öðrum
stað í blaðinu er drepið á stórmál
sem er algjörlega einstætt á íslensk-
an mælikvarða. Reyndar eru málin
tvö og má ekki á milli sjá hvort er
stærra. Sjálfsagt er það bara lítillæti
af hálfu F-listans í Fjarðabyggð að
spyrða þau saman í eitt. Látum okk-
ur sjá:
„Óhætt er að fullyrða að engin
bæjarstjórn á Íslandi hefur sinnt
hlutfallslega stærri verkefnum á yf-
irstandandi kjörtímabili en bæjar-
stjórn Fjarðabyggðar. Þau verkefni
sem hér um ræðir eru fyrst og
fremst á sviði atvinnulífs en þeim
tengjast verkefni á fjölmörgum öðr-
um sviðum. Hér er að sjálfsögðu
helst átt við byggingu álvers í sveit-
arfélaginu annars vegar og fiskeldi í
sjó hins vegar en þessi tvö verkefni
hafa útheimt mikla vinnu og baráttu
af hálfu bæjaryfirvalda. Auðvitað
hafa forsvarsmenn Fjarðabyggðar
ekki staðið einir í þessari baráttu.
Sem betur fer hafa þeir átt frábært
samstarf við hlutaðeigandi fyrirtæki
…“
Já, mikil blessun er það einu bæj-
arfélagi að eiga svo lítilláta snillinga
þegar mikið er í húfi. Og ekki er nú
verra að eiga að stórfyrirtæki eins
og Norsk Hydro og Samherja þegar
mikið liggur við. Aldrei að vita nema
þau myndu hjálpa til við þessi stór-
virki bæjarstjórnarinnar í Fjarða-
byggð ef eitthvað bjátaði nú á við
framkvæmdirnar.
Ritlingur F-listans í Fjarðabyggð
hefur tiltölulega litla útbreiðslu.
Þessi gullkorn úr pésanum eru hér
með komin á framfæri við þjóðina
svo hún geti dáðst að snilldinni með
bæjarbúum fyrir austan – og hlegið!
Leyfum þjóðinni
að brosa
Magni Kristjánsson
Fjarðabyggð
Mikil blessun er
það einu bæjarfélagi,
segir Magni
Kristjánsson, að eiga
svo lítilláta snillinga.
Höfundur er bæjarfulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins í Fjarðabyggð.
Þjóðfélagsumræðan
er þín og mín. Gagn-
rýnislausum sleggju-
dómum og kaffistofu-
gaspri ber að
andmæla þegar þeim
er hellt yfir þjóðina,
svo þeir sem þannig
mæla fari ekki að trúa
að vitið sé þeirra. Því
læt ég í mér heyra.
Laugardaginn 16.
mars hlustaði ég á
sérkennilega umræðu,
svo vægt sé til orða
tekið, í Ríkisútvarpinu
í þætti sem nefndur er
„Í vikulokin“. Stjórn-
andi var Finnbogi Hermannsson, á
Ísafirði, og fékk hann til skrafs við
sig einn karl og tvær konur. Engin
deili veit ég á þeim. Umræðuna
einkenndi öðru fremur fordómar,
slúður og rakalaus þvættingur.
Þetta vekur óneitanlega spurningu
um hver sé ábyrgð þáttastjórnenda
við svona kringumstæður og í
framhaldi, hver ábyrgð fjölmiðla er
gagnvart slíkri forheimskun.
Fyrsta mál á dagskrá voru átök-
in fyrir botni Miðjarðarhafs og þá
það sem nýjast var, innkoma sendi-
manns Bandaríkjanna. Það var lít-
ið verk fyrir karlinn að afgreiða. Í
fyrsta lagi lýsti hann því yfir að öll
vandamál Miðausturlanda væru til
komin vegna Bandaríkjamanna og
í öðru lagi taldi hann að ekkert sem
frá þeim kæmi gæti orðið til bóta.
Hvorug konan sá ástæðu til að leið-
rétta þetta. Ég hafði ekki gert mér
grein fyrir að einangrun Vestfirð-
inga væri slík að þeir hefðu enn
ekki heyrt að kalda stríðinu væri
lokið, en þessi maður á langt í land
hvað sagnfræðina varðar. Minni
þessa fólks virtist aðeins ná u.þ.b.
16 mánuði aftur. Ekkert þeirra
virtist hafa hugmynd um hvert
upphaf átakanna var eða hvaða
þátt lykilþjóðir Evrópu ættu í
þeim, svo ekki sé minnst á þátt
arabaríkjanna. Það hefði ekki sak-
að að þáttastjórnandinn hefði verið
virkari í umræðunni, að því gefnu
að minni hans og
þekking hafi verið
eitthvað meiri. Engan
hef ég heyrt mæla því
bót að farið sé með
skriðdreka gegn al-
mennum borgurum né
sprengjum varpað á
sjúkrahús og skóla.
Flestir virðast sam-
mála um að Ísr-
aelsmenn fari offari.
En líf Ísraela eru líka
dýrmæt og hjaðninga-
vígin kalla á aðgerðir.
Allri aðstoð ber að
fagna.
Næst voru það
kosningarnar í Zimbabve. Einnig
þær fengu skjóta afgreiðslu, svo
mikið lá á að ræða forsetakosning-
arnar í Bandaríkjunum haustið
2000. Önnur konan hafði lífs-
reynslusögu í pokahorninu. Hún
hafði setið eitthvert mannréttinda-
þing þar sem bandarískur prófess-
or hafði kvartað undan ofsóknum á
hendur sér. Átti prófessorinn að
hafa hrakist úr starfi vegna upp-
ljóstrana sinna á víðtæku kosn-
ingasvindli. Kjósendur hafi vísvit-
andi verið blekktir og vitund þeirra
brengluð þar sem andstæðingarnir
(!) voru fjölmennastir. Uppsetning
kosningaseðla hefði verið ofar
skilningi venjulegs fólks. Er ekki
„kötturinn í örbylgjuofninum“ enn
kominn á kreik? Þetta er sama um-
ræða og fram fór hér og tengdist
furðulegum kosningaseðli að mig
minnir frá Breward-sýslu á Flór-
ída. Sagan sagði að þetta væri lúa-
legt bragð repúblikana, að undir-
lagi bróður Bush, til að blekkja
kjósendur. Á Flórída gilda þær
reglur að hver sýsla sér um upp-
setningu seðilsins fyrir sig. Þar
sem sýslustjórnir eru kosnar póli-
tískri kosningu gefur augaleið að
annar hvor stóru flokkanna er í
meirihluta og er þá uppsetning
seðilsins á ábyrgð þess meirihluta.
Breward-sýsla lýtur stjórn demó-
krata sem eiga yfirgnæfandi fylgi
kjósenda þar. Var þetta ekki ein-
faldlega klúður? Varla var það
meining demókrata að skjóta sig í
fótinn? Til að ljúka umræðunni vil
ég benda á að stórblaðið New York
Times lagði til fé svo fá mætti end-
anlega niðurstöðu úr talningunni á
Flórída. Vafaseðlarnir voru túlk-
aðir vítt. Niðurstaðan jók hlut
Bush enn frekar.
Eftir 20-25 mínútur slökkti ég á
tækinu. Hafi umræðan færst á
hærra plan eftir því sem á þáttinn
leið bið ég fólkið afsökunar, en
reynsla mín er sú að þegar svona
málshefjendur snúa sér að inn-
lendum málefnum magnist skít-
kastið. Þar sem kosningar eru í
nánd má ætla að umræðan hafi
tekið mið af því. Nú þegar er farin
af stað orðræða sem ég kalla „ber-
serkjasveppaát“. Orðræða sem
snýst um að níða persónur and-
stæðinganna og skoðanir þeirra án
þess að snerta á málefnum. Vit-
rænt er það ekki, en eins og
sveppaátið forðum þjónar það sín-
um tilgangi. Þessa skemmtun vildi
ég spara mér.
Ég hef alltaf álitið Ísafjörð mik-
inn menningarbæ, en alþjóðlegar
slúðursögur og rakalausir fordóm-
ar þátttakenda kippa stoðunum
undan þeirri trú. Landsbyggðin
kvartar gjarnan undan því að hún
eigi undir högg að sækja. Því meiri
ástæða er til að þegar rödd hennar
hljómar hafi hún eitthvað að segja;
ígrundi þá ímynd sem hún vill
koma á framfæri og rökstyðji, en
velti sér ekki uppúr fordómafenj-
um.
Fordómar, slúður
og forneskja
Ragnhildur Kolka
Útvarp
Umræðuna, segir Ragn-
hildur Kolka, einkenndi
öðru fremur fordómar,
slúður og rakalaus
þvættingur.
Höfundur er meinatæknir.