Morgunblaðið - 05.04.2002, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 FÖSTUDAGUR 5. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SVARTI kötturinn í Reykjavík
hefur sett fram loforðalistann fyrir
kosningarnar í vor. Fjöldi aðal-
loforða er á bilinu 90–100 og tala
undir-loforða margfeldi þar af.
Með því að setja ostbita við hverja
músarholu í bænum ætlar kött-
urinn að veiða nógu
marga íbúa til að ráða
yfir þeim öllum. Hver
trúir á nokkur hundr-
uð loforð sem hvorki
eru verðlögð né tíma-
sett?
Loforð upp
í annarra ermi
Mikilvægt á loforða-
lista Sjálfstæðismanna
er: ,,Við ætlum að
eyða biðlistum eftir
hjúkrunarrýmum fyrir
eldri borgara.“ Lofs-
vert, en… Að gefa
svona loforð án vissu
um að hægt sé að efna
það stappar nærri
mannvonsku. Það er útlátalítið að
lofa fjármunum í uppbyggingu
hjúkrunarheimila þegar ríkið rek-
ur þau. Lætur nærri að rekstur á
einu hjúkrunarrými á ári kosti
jafnmikið og að byggja fyrir ann-
að. Ný hjúkrunarheimili verða fá
tryggingu ríkis fyrir rekstri. Ef sá
vilji er til staðar má fjármagna
byggingarkostnaðinn með fram-
lögum frá Framkvæmdasjóði aldr-
aðra (40%), sveitarfélögum og
sjóðum. Þetta stóra loforð er því
gefið með vondri samvisku: Hver
sá sem stjórnar borginni mun ekki
efna þetta loforð einn.
Samgöngur, öryggi
og félagslegar íbúðir
Oddviti sjálfstæðismanna er laus
á loforð fyrir hönd fyrrum félaga í
ríkisstjórn. Enginn ágreiningur er
um að ljúka fyrsta áfanga Sunda-
brautar, beðið er eftir samgöngu-
ráðherra. Svo er um fleiri sam-
göngumannvirki. Enginn
ágreiningur er um að málefni lög-
gæslu séu í ólestri. Er það trú-
verðugt núna að einn ráðherra
(fyrrverandi) segist geta samið við
annan (núverandi) um mál sem
enginn botn hefur fengist í árum
saman? Er ,,þjónustusamningur“
við Sólveigu Pétursdóttur það sem
borgarbúar hafa beðið eftir?
Hvers vegna voru sjálfstæðismenn
ekki sammála tillögu sem sam-
þykkt var í borgarstjórn á síðasta
ári um að leita eftir viðræðum við
dómsmálaráðherra um að borgin
tæki yfir hina staðbundnu lög-
gæslu í borginni?
Og hvað með þetta loforð: ,,Við
ætlum að leysa húsnæðisvanda
þeirra fjölskyldna sem…eru á bið-
listum eftir félagslegu húsnæði.“
Jæja? Án þess að ríkisvaldið rétti
sinn afskipta hlut eftir að hafa lagt
niður það kerfi sem áður tryggði
lágtekjufólki húsnæði? Er það
,,loforð“ D-listans við útsvars-
greiðendur í Reykjavík að þeir axli
vanræksluskuldir ríkisstjórnar
Davíðs Oddssonar? Loforðalisti
sjálfstæðismanna sýnir að ekki
þarf að skipta um forsytu í borg-
arstjórn heldur ríkisstjórn.
Skólamálin
Enginn dregur í efa að grunn-
skólinn stórbatnaði
við að sveitarfélögin
tóku við honum.
Staða kennara er
gjörbreytt (sbr. viðtal
í Mbl. við Guðrúnu
Ebbu Ólafsdóttur
frambjóðanda). Skól-
ar hafa fengið sjálf-
stæði, samráð við for-
eldra batnað, nám er
fjölbreyttara og
markvissara, einsetn-
ing að skila glæsileg-
um árangri fyrir sam-
felldan náms- og
frístundadag nem-
enda. Mikið starf
framundan og áhugi
sjálfstæðismanna
lofsverður. Hér talar forysta
Reykjavíkurlistans undanfarin ár
þó miklu skýrar en orð sjálfstæð-
ismanna. Nema verið sé að fela
raunverulega stefnu þeirra? Eru
þeir með hugmyndir um útboð á
skólarekstri? Er verið að gefa í
skyn víðtæka einkavæðingu í skól-
um svo dæmi sé tekið af því sem
glittir í þegar nákvæmlega er farið
í saumana á textanum? Þetta er
málefnaleg spurning sem verður
að svara.
Tækifærissinnuð
íhaldsstefna
Hið ósagða vekur athygli. Selja
á Línu.net (væntanlega eins og
Landssímann?), en hvað með
Orkuveituna sjálfa? Ólafur F.
Magnússon, sem nú stýrir klofn-
ingsframboði Sjálfstæðisflokksins,
hefur upplýst að hann einn borg-
arfulltrúa listans hafi lagst gegn
sölu Orkuveitunnar. Hvers vegna
er þetta ,,loforð“ ekki með?
Framboð ,,Loforðalistans“ í
kosningunum í vor markar tíma-
mót í yfirboðasögu íslenskra
stjórnmála. D-listinn hegðar sér
eins og versta tegund af ábyrgð-
arlausu smáframboði á vinstri
kantinum í eina tíð. Ábyrgu sjálf-
stæðisfólki hlýtur að vera brugðið.
Stærstu loforðin snerta vandasöm
og erfið stjórnmál sem oddviti
listans hafði engan áhuga á fyrir
hönd borgarinnar þegar hann var í
kjörstöðu til að bæta úr í rík-
isstjórn: samgöngubætur, fé-
lagslegt húsnæði, hjúkrunarheim-
ili. Loforðakraðak á kostnað
annarra, án forgangsröðunar eða
kostnaðaráætlana, er tækifæris-
mennska. Minnka á tekjur en ekki
sagt hversu mikið, ekki hvenær.
Auka á útgjöld gríðarlega – strax,
eða hvenær?
Stefnuskráin er íhaldssöm á
verstu lund. Ekki vegna þess sem
hún segir, heldur vegna þess sem
hún er. Án framtíðarsýnar fyrir
borgina, án greiningar á verkefn-
um eða vanda, án skilnings á tæki-
færum sem þarf að grípa. Full af
yfirlýsingum sem gefandi getur
ekki staðið við. Hún er af verstu
tegund íhaldsstjórnmála, sem
byggjast á því að fólk láti kaupast
til að velja skaffara til valda á
fjögurra ára fresti, trúi á jólasvein
að vori og hafi enga ábyrgðartil-
finningu fyrir sér, samfélaginu né
framtíð þess.
Ostbiti við
hverja
músarholu
Stefán Jón
Hafstein
Höfundur er frambjóðandi
Reykjavíkurlistans til
borgarstjórnarkosninga í vor.
Kosningar
Framboð
,,Loforðalistans“
í kosningunum í vor,
segir Stefán Jón
Hafstein, markar
tímamót í yfirboða-
sögu íslenskra
stjórnmála.
KVÓTAKERFIÐ
stjórnar ekki veiðunum
heldur takmarkar það
magn sem má veiða af
hverri fiskitegund.
Þetta fyrirkomulag er
því hrein heimska.
Norðmenn voru
framsýnni með sína
kvótsetningu, sérstak-
lega hvað varðar
þorskstofninn. Þar
hafa togararnir 32% og
bátaflotinn 68% og má
ekki flytja veiðiheim-
ildir á milli bátanna og
togaranna. Ef kvótinn
minnkar lækkar pró-
sentan hjá togurunum. Þegar kvót-
inn var settur hér á landi 1984 var
bátaflotinn með 52% en togararnir
48%.
Mín skoðun er sú að ef við friðum
ekki uppeldissvæði þorsksins fyrir
Norðurlandi fyrir togveiðum endar
það með hruni eins og skeði í Kan-
ada. Við verðum að skilja á milli
veiða togaranna og bátanna og færa
þorskkvótann yfir á bátaflotann og
væri fyrirkomulagið hjá Norðmönn-
um okkur góð fyrirmynd. Hér hafa
menn staðið í að prenta peninga út á
óveiddan fisk og hefur gríðarlegt
magn peninga farið út úr greininni,
200 milljarða skuld segir sína sögu.
Þetta undrast enginn sem fylgst hef-
ur með ýmsum málum sem komið
hafa upp sem tengjast spillingu.
Þegar kvótinn var sett-
ur á gleymdist það al-
veg að áhöfnin hefur
átt um helming aflans
vegna hlutaskiptanna
sem tíðkast hafa hér
um aldir.
Það er staðreynd að
togararnir fá um helm-
ingi minna fyrir tonnið
af þorski í útflutnings-
verðmætum en bátarn-
ir sem eru að veiða
stærri fisk. Þetta sést á
verðmun á mörkuðum
og togararnir eru að
drepa 4-5 sinnum fleiri
fiska en bátarnir í
hvert veitt tonn og er gríðarlegt
magn drepið af ókynþroska þorski
úti fyrir Norðurlandi öllu frá Horni
austur fyrir Langanes. Erlend skip
veiddu lítið sem ekkert á þessu svæði
fyrr en upp úr 1965 og þá bara yfir
blásumarið en á svæðinu frá Ísafirði
að Eyjafirði og þaðan austur að
Seyðisfirði var alger hafnleysa fyrir
togarana fram yfir 1973-1974.
Í 33 ár, frá 1950 til 1982, bæði ár
meðtalin, var þorskaflinn við Ísland
rúm 400 þúsund tonn að meðaltali.
Frá 1950 til 1975 voru útlendingar að
veiða 1/3 af þorskaflanum en síðu-
togarar okkar voru mikið á þorsk- og
karfaveiðum við Grænland og Ný-
fundnaland fram til 1959, en á þess-
um árum var lítið sem ekkert veitt á
smáfiskasvæðum fyrir Norðurlandi.
Bátaflotinn okkar veiddi um 200 þús-
und tonn á þessum árum.
Það er mín skoðun að markaðs-
setja á veiðarnar með sóknarstýr-
ingu eins og gert var hér áður en
kvótinn var settur á og setja allan
fisk á markað og greiða gjald fyrir,
veiðileyfi mætti kalla það gjald eða
virðisaukaskatt, og mætti það vera
nokkuð hátt 24-34%. Þá myndu
óhagkvæmustu veiðarnar síast út og
þjóðfélagið nyti þeirrar hagkvæmni
en ekki nokkrir einstaklingar sem
raka saman peningum og fara með
þá úr landi og fólkið sem hafði rétt til
að veiða hrökklast af landsbyggðinni
á höfuðborgarsvæðið. Með þessu
fyrirkomulagi hyrfi allt brottkast af
bátaflotanum og kæmi í veg fyrir að
fyrir okkur fari eins og Kanada-
mönnum.
Þessi framleiðsla milljónamær-
inga hjá ríkisstjórn Davíðs Oddsson-
ar hefur verið þjóðfélaginu dýr.
Skuldir þjóðarinnar hafa tvöfaldast á
11 árum.
Kvótinn
Halldór Halldórsson
Fiskveiðar
Markaðssetja á veið-
arnar með sóknarstýr-
ingu, segir Halldór
Halldórsson, eins og
gert var hér áður en
kvótinn var settur á.
Höfundur er fv. skipstjóri.
Í UMRÆÐUM á
Alþingi um sjávarút-
veg nú nýverið, hélt
Jóhann Ársælsson,
þingmaður Samfylk-
ingar, ræðu. Þar vék
hann að Vinnslustöð-
inni hf. með eftirfar-
andi orðum:
,,Sum þessara fyrir-
tækja sem hafa
kannski selt einna
mest frá sér eru í
þannig stöðu að þau
hafa líklega verið ná-
lægt gjaldþroti og
væru að öllu eðlilegu
kannski gjaldþrota.
Úr þessum fyrirtækj-
um hafa verið búnar til peninga-
vélar með leigu veiðiheimilda.
Menn ættu t.d. að athuga hvernig
Vinnslustöðin í Vestmannaeyjum
hefur rétt sig af. Hún hefur leigt
frá sér á síðustu fimm árum í kring-
um 7 þús. þorskígildistonn. Ekki
stóð hún vel á þeim tíma sem út-
leigan hófst.“
Þessi ummæli eru lík ýmsum öðr-
um fullyrðingum í sjávarútvegsum-
ræðunni. Í fyrsta lagi er fullyrt, að
vísu á grundvelli gagna frá Fiski-
stofu, að Vinnslustöðin hafi verið
annar stórtækasti leigjandi veiði-
heimilda undanfarin ár og rétt
rekstur sinn af með þeim hætti. Í
öðru lagi er það harmað sérstak-
lega að Vinnslustöðin hf. og önnur
sjávarútvegsfyrirtæki hafi náð tök-
um á rekstri sínum á undanförnum
árum því þau hafi ,,líklega verið ná-
lægt gjaldþroti og væru að öllu eðli-
legu kannski gjaldþrota“.
Kvótaleiga
Tökum fyrst fyrir fullyrðinguna
um að Vinnslustöðin hf. hafi rétt sig
af með kvótaleigu á undanförnum
árum. Þess ber fyrst að geta að
kvótaárið 1998/1999 tapaði félagið
850 milljónum króna en hagnaðist
um 35 milljónir króna á síðasta
almanaksári. Viðsnúningurinn nem-
ur því tæpum 900 milljónum króna.
Setjum nú tölur
Fiskistofu og afkomu-
tölur Vinnslustöðvar-
innar hf. í samhengi.
Þegar litið er á hagnað
fyrir vexti og afskriftir
(framlegð) kemur í
ljós að framlegðin er
meiri eftir því sem
minna er leigt!! Þessi
staðreynd gengur auð-
vitað þvert gegn því
sem þingmaðurinn ýj-
aði að í þingsalnum en
slíkt skiptir hann lík-
lega litlu máli. Til-
gangurinn helgar
meðalið.
Snúum okkur þá frá
sýndarveruleika þingmannsins að
veruleikanum sjálfum í máli hans á
Alþingi. Á árunum 1996/1997–1998/
1999 voru miklir umbrotatímar hjá
Vinnslustöðinni. Félagið sameinað-
ist Meitlinum hf., Gandí ehf. og
Immanúel ehf. Þá var félagið með
togara á leigu frá Kaupfélagi Fá-
skrúðsfjarðar auk þess sem humar-
og netabátar fiskuðu talsvert fyrir
vinnslu félagsins. Tilfærslur voru
miklar á milli skipa framangreindra
félaga sem þó voru innan Vinnslu-
stöðvarsamsteypunnar en á mis-
munandi kennitölum. Rekstrarárið
1999/2000 hafði endanlega verið
gengið frá sameiningu félaganna og
kvótafærslur þar með komnar á
eina kennitölu. Auk þessa er rétt að
hafa í huga að mörg árin hefur fé-
lagið geymt aflaheimildir yfir
kvótaár hjá öðrum útgerðum. Allt
þetta veit þingmaðurinn, sem og
aðrir þingmenn, enda hefur fyrir-
spurn um millifærslur kvóta verið
árviss viðburður á Alþingi.
Lítum þá á tekjur félagsins af
kvótaleigu. Á framangreindu tíma-
bili námu þær að meðaltali 63 millj-
ónum króna eða 1,7% af meðaltali
brúttótekna félagsins, sem einmitt
er kjarni máls í því sem hér er
fjallað um. Mér, og væntanlega öll-
um öðrum en framangreindum
þingmanni, er óskiljanlegt að tekju-
auki félags upp á 1,7% geti aukið
framlegð þess um 900% á þremur
árum, sérstaklega þegar litið er til
þess að batinn er rúmar 900 millj-
ónir króna og tekjur af kvótaleigu
63 milljónir króna.
Harmar hve fáir
fóru á hausinn!
,,Sum þessara fyrirtækja sem
hafa kannski selt einna mest frá sér
eru í þannig stöðu að þau hafa lík-
lega verið nálægt gjaldþroti og
væru að öllu eðlilegu kannski gjald-
þrota,“ segir þingmaðurinn. Hann
er leiður yfir því að Vinnslustöðin
fór ekki á hausinn og er sjálfsagt
ekki einn um það. Undir hans
stefnu mun kannski koma að því að
hann geti knésett einhverjar út-
gerðir og útgerðarmenn sér og
samherjum sínum til ánægju. Ég
get hins vegar upplýst þingmann-
inn um að starfsmenn Vinnslu-
stöðvarinnar anda nú mun léttar en
þegar verst lét. Það gera eigendur
félagsins líka, lánardrottnar þess
og sennilega flestallir ef ekki allir
Eyjamenn. Ég fullyrði líka að hefði
stefna nefnds þingmanns, og skoð-
anasystkina hans ríkt undanfarin
ár væru mörg sjávarútvegsfyrir-
tæki ,,nálægt gjaldþroti og væru að
öllu eðlilegu kannski gjaldþrota“.
Undir slíka tíð getum við búið okk-
ur, sem enn hokrum á landsbyggð-
inni, ef svo ólánlega færi nú að
þrotastefnu JÁ og félaga yrði ein-
hvern tíma hrundið í framkvæmd.
Viðsnúningur
Vinnslustöðvarinnar
og harmur þingmanns
Sigurgeir Brynjar
Kristgeirsson
Kvótinn
Þingmaðurinn, segir
Sigurgeir Brynjar
Kristgeirsson, er leiður
yfir því að Vinnslustöðin
fór ekki á hausinn.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Vinnslustöðvarinnar hf.