Morgunblaðið - 05.04.2002, Blaðsíða 42

MINNINGAR
42 FÖSTUDAGUR 5. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Sveinn Þormóðs-son fæddist á
Vitastíg 10 í Reykja-
vík 28. júní 1926.
Hann lést á Landspít-
alanum í Fossvogi
26. mars síðastliðinn.
Foreldrar Sveins
voru hjónin Þormóð-
ur Sveinsson, fisksali
og útgerðarmaður í
Reykjavík, f. 1.9.
1890, d. 1963, og
Theodóra Stefáns-
dóttir húsmóðir, f.
14.9. 1900, d. 1986.
Systkini Sveins eru:
Sveiney, húsmóðir í Reykjavík, f.
23.1. 1920, d. 1995; Stefán, lengst
af starfsmaður hjá Esso og síðar
verkstjóri hjá Ríkisspítölunum, f.
7.2. 1924, d. 1999; Hörður, tækni-
fræðingur í Reykjavík, f. 25.4.
1931; Bragi, f. 1933, dó á fyrsta ári;
og Benedikt, lengst af lagermaður
hjá Sjöfn í Reykjavík, f. 11.5. 1935.
Eiginkona Sveins er Dagfríður
Pétursdóttir húsmóðir, f. 18.6.
1922. Foreldrar hennar eru hjónin
Pétur Jóhannesson, bóndi í Hjarð-
arbrekku í Eyrarsveit, og Kristín
Guðmundsdóttir húsfreyja. Börn
Sveins og Dagfríðar eru: 1) Svein-
ey, húsmóðir og sjúkraliði í Stokk-
hólmi, f. 8.8. 1943, gift Karli Jó-
hannssyni lagermanni; 2) Þor-
móður, lengst af kranamaður, nú
búsettur í Arizona, f. 5.8. 1946,
kvæntur Susan Sveinsson húsmóð-
ur og eiga þau eina dóttur auk þess
sem hann á þrjú börn frá því áður;
3) Bragi Rúnar, verktaki í Reykja-
vík, f. 13.3. 1948, hann á fimm börn
og einn fósturson, sambýliskona
hans er Kristín Guðnadóttir; 4)
Kristín Sveinsdóttir Strickland,
gullsmiður og spilastjóri í Nevada,
f. 21.6. 1952, gift Tom Strickland
námamanni, hún tvö börn; 5) Sig-
ríður Sveinsdóttir Erly, kennari í
New York ríki, f. 13.8. 1955, gift
Brian Erly hermanni og á hún tvö
börn; 6) Theodóra Todd, tölvu-
fræðingur í Texas, f. 12.3. 1958,
gift Robert Todd
tölvufræðingi og eiga
þau tvö börn; 7)
Hörður Ingi, iðn-
verkamaður í
Reykjavík, f. 28.7.
1960. Barnabörn
Sveins og Dagfríðar
eru 22 talsins og
barnabarnabörnin
15.
Sveinn fæddist á
Vitastíg í Reykjavík.
Hann ólst þar upp við
Hverfisgötu en síðan
Laugaveg og stund-
aði nám við Austur-
bæjarskólann. Hann byrjaði ungur
að vinna fyrir sér, var í Bretavinnu
og síðan túlkur hjá setuliðinu,
starfaði á bílaverkstæði í tvö ár,
var starfsmaður hjá Eimskipa-
félaginu og stundaði jafnframt sjó-
mennsku sem fólst meðal annar í
svartfuglsskyttiríi í Faxaflóanum.
Þá ók hann sendibíl um skeið.
Sveinn var dyravörður í íþrótta-
húsinu í Hálogalandi þegar ferill
hans sem blaðaljósmyndari hófst
og hann tók myndir af íþróttavið-
burðum fyrir Morgunblaðið.
Sveinn var ljósmyndari hjá Morg-
unblaðinu samfleytt á árabilinu
1952-76. Hann hóf störf sem ljós-
myndari hjá Dagblaðinu 1976 og
síðan hjá DV þar sem hann lauk
starfsferli sínum. Þá ljósmyndaði
hann fyrir Slökkviliðið í Reykjavík
og lögregluna um árabil.
Sveinn er einn kunnasti frétta-
ljósmyndari landsins en eftir hann
liggur aragrúi fréttaljósmynda í
hinum ýmsu ritum. Auk þess hafa
myndir hans birst á fjölda ljós-
myndasýninga og hjá erlendum
fréttastofum. Hann varð heiðurs-
félagi Blaðamannafélags Íslands
árið 2000. Lögreglan í Reykjavík
veitti honum heiðursviðurkenn-
ingu fyrir samstarf um áratuga-
skeið þegar Sveinn varð sjötugur.
Útför Sveins fer fram frá Bú-
staðakirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 10.30.
Nú er besti vinur minn, pabbi
minn, horfinn til betri veraldar, laus
við þær þjáningar sem hann þurfti
að þola undanfarna mánuði.
Það fyrsta sem ég man eftir
pabba var að hann var sívinnandi til
að sjá fyrir þungu heimili og mörg-
um börnum. Á þeim árum sem ég
minnist fyrst keyrði hann vörubíl og
þá var ég bara „pínulítin“ og fékk ég
að sitja í bílnum hjá honum. Það
sem var eftirminnilegast var þegar
hann fór niður á höfn, því þá dugði
fyrir mig að vinka útlenskum sjó-
mönnum og þá komu þeir hlaupandi
með gotterí handa mér.
Ég hafði ekki langt að sækja
þetta með að þykja sætindi góð, því
það var einmitt einn af veiku punkt-
unum hjá elsku pabba mínum.
Þrátt fyrir þröngan fjárhag var
honum mikið í mun að við börnin
fengjum hluti eins og aðrir efnaðri
foreldrar gátu veitt sínum börnum.
Fyrsti bíllinn minn var nefnilega
blár fótstiginn bíll, sem pabbi gaf
mér þegar ég var bara fimm ára.
Á unglingsárunum byrjaði áhugi
minn á ferðalögum og fór ég
snemma erlendis til að vinna, til
Danmerkur, Þýskalands, Frakk-
lands og var m.a. langdvölum í
Bandaríkjunum. Sjálf vann ég fyrir
farinu út, en það var þegjandi sam-
komulag að hann borgaði fyrir mig
heim! Ég skil fyrst í dag hversu
mikið hann hefur þurft að leggja á
sig til að standa undir þessum
kostnaði af knöppum tekjum.
Sem dæmi um umhyggjuna fyrir
börnunum, keypti hann hesta fyrir
okkur til þess við hefðum eitthvað
hollara fyrir stafni en að hanga í
sjoppum og vera í misgóðum fé-
lagsskap. Jafnvel fjárfesti hann í
hesthúsi sem kostaði drjúgan pen-
ing. Hafði hann sjálfur ekkert voða-
lega gaman af hestum, en var tilbú-
inn að leggja þetta á sig okkar
vegna og þurfti hann að lóðsa okkur
daglega í hesthúsin til að gefa hest-
unum. Þetta gerði hann með glöðu
geði þótt vinnutíminn væri langur.
Hann var alltaf boðinn og búinn
að hjálpa okkur systkinunum, hvað
sem á bjátaði hjá okkur – og fékk
kanski ekki alltaf þær þakkir sem
hann átti skilið.
Pabbi og ég vorum svo samrýnd
að oft fann ég á mér þótt erlendis
væri ef eitthvað var að hjá honum
eða hann fann á sér ef eitthvað am-
aði að hjá mér. Betri vin, sem ég gat
alltaf leitað til í erfiðleikum mun ég
seint eignast og alltaf var hann
tilbúin að hjálpa mér. Og það var
gagnkvæmt, hann gat alltaf treyst
að ég væri við hendina ef ég gat eitt-
hvað gert fyrir hann.
Ég hef aldrei þekkt nokkurn man
sem dýrkaði eiginkonu sína eins og
hann gerði. Og oftast lét hann í
minni pokann fyrir sinni elsku – þótt
hann ekki gæfi það eftir þegar aðrir
áttu hlut.
Minningarnar eru ljúfar og marg-
ar, of margar til að rekja þær allar í
stuttri grein.
Lífsbarátta hans var ekki beinlín-
is dans á rósum en aldrei kvartaði
hann. Það var ekki í eðli hans að gef-
ast upp fyrir neinum lífsins erfið-
leikum – en að lokum kom sá mót-
herji sem enginn sigrar – og jafnvel
hann pabbi minn varð loks að gefast
upp.
Ég vil að lokum færa starfsfólki
Borgarspítala, deild B4 og Land-
spítala deild G14 innilegasta þakk-
læti frá fjölskyldunni fyrir sýnda
upphyggju og lipurð.
Í þeirri fullvissu að sjá hann og
hitta hann aftur í betri heimi, kveð
ég hann með djúpum söknuði og
trega.
Sveiney Sveinsdóttir.
Kveðja vinir, vegir skilja
visna blóm á kaldri braut
ei neitt er hægt fyrir dauða dylja
dvín þar líf og hverfur þraut.
Upp til ranna sólar svífur
sálin þreytt í himingeim
lífsins hinsta löður klífur,
líður burt og kveður heim.
Okkar leið er allra að skilja
enginn sér þar kaupir frí
ei er spurt um vinarvilja
eða vitað nokkrum manni í.
Þreyta bæði og sárar sorgir
syrgjendanna hjörtu sker
upp í heimsins háar borgir
minn hugur fer og mætir þér.
(Sigurunn Konráðsdóttir.)
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Okkar dýpstu saknaðarkveðjur.
Unnur Þormóðsdóttir
og fjölskylda.
Sveinn Þormóðsson átti samleið
með Morgunblaðinu og starfsmönn-
um þess í nær aldarfjórðung. Það
var árið 1952, sem hann hóf að taka
íþróttamyndir fyrir blaðið, en þá var
hann dyravörður í íþróttahúsinu við
Hálogaland. Árin sem hann starfaði
sem sendibílstjóri víkkaði starf-
sviðið. Á ferðum sínum um bæinn
kom hann oft fyrstur á slysstað í
hraðvaxandi umferð og segja má, að
lengst af hafi myndir af árekstrum
og eldsvoðum verið hans sérgrein.
Starfssviðið víkkaði enn, þegar hann
fékk starfsaðstöðu í Morgunblaðs-
húsinu við Aðalstræti sem ljósmynd-
ari og síðar fastráðningu sem starfs-
maður. Störfum gegndi hann fyrir
Morgunblaðið til ársins 1976. Hann
er einn af fáum, ef ekki sá eini sem
hefur slasast alvarlega í starfi á veg-
um Morgunblaðsins, en það gerðist
á þjóðhátíð í Eyjum sumarið 1961 er
eldur kom upp í tjaldi hans. Bar
hann merki brunans æ síðan.
Sveinn, eða Svenni Þormóðs, eins
og hann var kallaður í daglegu tali
samstarfsmanna, var mjög afkasta-
mikill ljósmyndari, enda má segja,
að hann hafi verið óþreytandi í starfi
sínu og horfði hvorki í tíma né fyr-
irhöfn ef eitthvað lá við. Skipti þá
engu hvaða tími sólarhrings var,
helgidagar eða aðrir frídagar. Slíkur
var áhuginn. Og hann var ósínkur á
myndirnar og þeir skipta hundruð-
um, jafnt einstaklingar, félög og fyr-
irtæki, sem nutu góðs af því. Hæst
ber þó þau miklu myndasöfn, sem
runnu til lögreglu og slökkviliðs höf-
uðborgarinnar af starfssviði þeirra
um áratuga skeið. Í ljósi þessarar
einstæðu greiðvikni, og reyndar
gjafmildi, var það eðlilegt framhald
af ævistarfi hans sem fréttaljós-
myndara að færa Reykjavíkurborg
filmusafn sitt að gjöf. Það mun reyn-
ast ómetanlegt, þegar sögð er saga
höfuðborgarinnar í máli og myndum
á síðari hluta 20. aldar.
Starfsmönnum á ritstjórn Morg-
unblaðsins reyndist Svenni Þormóðs
góður félagi, léttlyndur og glað-
sinna, og alltaf reiðubúinn að leggja
á sig vinnu til að gera gott blað
betra. Gamlir samstarfsmenn hans á
Morgunblaðinu þakka honum sam-
starfið á langri vegferð og senda
ástvinum hans samúðarkveðjur við
fráfall hans.
Björn Jóhannsson.
Forseti Íslands lítur um öxl í dyr-
um Borgarleikhússins og sér blaða-
ljósmyndara koma hálfhlaupandi á
eftir sér. Hurðin er um það bil að
falla að stöfum og Vigdís Finnboga-
dóttir snýr við og opnar. Með hand-
arsveiflu býður hún Sveini Þormóðs-
syni brosandi að ganga í húsið.
Þetta var óvenjulegt því fólk átti því
fremur að venjast að haldið væri
opnu fyrir forsetann en að hann
væri í hlutverki þess er opnar dyr
fyrir aðra. En þetta var dæmi um
þann hlýhug og virðingu sem margir
sýndu Sveini ljósmyndara; forsetinn
var þar í engu undanskilinn. Þetta
var lítil uppákoma í lífi ljósmynd-
arans gamla sem fest hafði á filmu
atburði undanfarinna áratuga þar
sem sorg og gleði komu við sögu.
Hann ornaði sér við minninguna um
atvikið í Borgarleikhúsinu og fjölda
annarra tilvika þar sem háir sem
lágir sýndu honum virðingarvott og
vináttu.
Það var gæfa þess er þessi orð
festir á blað að fá að kynnast Sveini
Þormóðssyni og starfa með honum
um átta ára skeið. Fyrstu kynni af
Svenna voru árið 1992 þegar ég hóf
störf á DV sem blaðamaður í fríi frá
togarasjómennsku. Svenni var þá
daglega á fljúgandi ferð inn og út af
ritstjórninni. Honum fylgdi urg í
skönnum þar sem slökkvilið og lög-
regla höfðu samskipti um mismun-
andi alvarleg mál. Ekkert fór fram
hjá Svenna sem hafði lifibrauð sitt af
því að festa á filmu bruna, slys og
allt annað það sem fréttnæmt þótti
hjá lögreglu og slökkviliði. Úr
skannanum streymdu upplýsingar
um allt þetta og þá var Sveinn fljót-
ur til. Hann var sjaldnast síðastur á
slysstað og það kom fyrir að hann
væri á undan lögreglunni og slökkvi-
liðinu á vettvang. Svo vel var hann
tengdur í starfi sínu. Ekki var óal-
gengt að heyra í skannanum beinar
orðsendingar til Svenna frá vinum
hans í fjarskiptunum. „Svenni, þú
þarft að fara að bakhúsinu á Lauga-
vegi….“, mátti til dæmis heyra í
skannanum þegar áhyggjufullur fé-
lagi Sveins á stjórnstöð fjarskipta
vildi tryggja að hann lenti ekki á
villigötum. Oft myndast spenna milli
fjölmiðla og lögreglu á vettvangi at-
burða. Ósagt skal látið hver á sök í
þeim málum. Sveinn var fyrstur fjöl-
miðlamanna til að sérhæfa sig í að
mynda á vettvangi slysa. Þegar
hann hóf störf sem blaðaljósmyndari
um miðja síðustu öld voru dagblöð
smám saman að auka myndbirtingar
með fréttum. Sveinn var frumherji á
þessu sviði og vann ásamt kollegum
sínum ljósmyndinni þann verðuga
sess sem hún hefur í dag þegar vart
birtist frétt án ljósmyndar. Milli
Sveins annars vegar og lögreglu og
slökkviliðs hins vegar ríkti gagn-
kvæm virðing. Báðir skildu að hinn
hafði verk að vinna. Þegar lögregla
bað blaðaljósmyndarann að færa sig
fjær þá stóð ekki á því. Hann færði
sig eitt skref til baka og eins og
hann orðaði það sjálfur í ævisögu
sinni, Á hælum löggunnar, þá beið
hann færis og fór síðan tvö skref
áfram. Þeir voru til sem reyndu að
vega að æru hans vegna þess að
hann lægi í skannanum og væri allt-
af á vettvangi slysa. Látið var að því
liggja að þetta væri einhvers konar
óeðli. Þetta voru að vísu aðeins örfá-
ir hælbítar sem svo létu en það gat
sviðið undan því. Sveinn var einfald-
lega blaðaljósmyndari af lífi og sál
og fjölskylda hans þekkir það vel að
þegar þurfti að mynda þá vék allt
annað. Eitt sinn frestaði Sveinn jól-
unum í nokkra klukkutíma vegna
stórbruna sem þurfti að mynda. Til
er fræg mynd af honum þar sem
hann var að smeygja sér í buxur yfir
náttfötin. Stóratburður var að ger-
ast og þá var lítill tími til stefnu.
Þegar Sveinn tók sér eitthvað fyrir
hendur þá lagði hann sig allan í
verkið. Velkist einhver í vafa um það
hvort framkoma hans á vettvangi
hafi verið til sóma þá nægir að
benda á að þegar Sveinn varð sjö-
tugur hélt lögreglan í Reykjavík
honum samsæti og afhenti honum
heiðursskjöld sem virðingarvott fyr-
ir samstarfið í hálfa öld.
Hjá Sveini var ekkert til sem hét
hálfkák. Hans hlutverk var að skrá
atburði samtímans með því að
mynda þá atburði sem fréttnæmir
voru. Enginn þarf að efast um að
sterk fréttamynd af slysavettvangi
er besta forvörnin og þannig var
ljósmyndarinn að vinna samfélaginu
gagn. Flest slys verða vegna mann-
legra þátta og í umferðinni eru það
gjarnan mistök sem valda slysum.
Auðvitað er það aðstandendum sárt
þegar birt er mynd þar sem nákom-
inn vinur eða ættingi hefur farist.
En jafnframt er það öðrum hug-
vekja og til varnaðar þegar mynd
birtist af slíkum vettvangi.
Sveinn var oftar í hlutverki þess
að vera boðberi válegra tíðinda en
þeirra sem fólu í sér gleði. Enginn
mun nokkurn tíma fá að vita hve
miklu forvarnarstarf hans skilaði og
hve mörgum varð forðað frá sárum
eða bana vegna þess að þeir fóru
varlegar eftir að hafa séð sláandi
mynd af vettvangi hörmulegs slyss.
Rétt er þó að halda því til haga að
ekki voru valdar til birtingar þær
myndir sem mest voru sláandi.
Aragrúi er til á filmum af myndum
sem ekki voru birtar af tillitssemi
við þá sem áttu um sárt að binda.
Hafi einhver haldið að Sveinn hafi
verið tilfinningalaus gagnvart þeim
hörmungum sem hann festi á filmu
þá er það mikill misskilningur. Hann
lýsti því ævisögu sinni þegar honum
féllust hendur eftir að hann kom af
ljótum slysavettvangi. Sérstaklega
tók hann sárt að koma að þar sem
börn létust. Hann átti þá erfitt með
svefn og það kom fyrir að hann grét
þau hræðilegu mannlegu örlög sem
spunnust á sekúndubrotum. En
þetta var starf Sveins og hann hafði
þá skyldu umfram allt að sinna því
af alúð. Hann var samviskusemin
uppmáluð og það hefði engu skipt þó
honum hefði valist annar starfsvett-
vangur. Sveinn Þormóðsson hefði á
hvaða öðru starfssviði sem var orðið
afburðamaður. Hann var dugnaðar-
forkur að vinna fyrir brauði sínu og
gerði það vel.
Vorið 1997 vorum við Sveinn á
leið til Hafnarfjarðar til að taka við-
tal við togaraskipstjóra. Hann ók að
vanda greitt og var áhyggjufullur
yfir því að fara „út á land“ og detta
út úr fjarskiptasambandi Lögregl-
unnar í Reykjavík. Sveinn var ágæt-
ur bílstjóri en ók fullhratt fyrir
smekk blaðamannsins sem í ótta sín-
um ákvað að segja eitthvað sem
slegið gæti á mesta hraðann. Óhugs-
andi var að biðja Svein um að hægja
á sér því hann lét ekki einhvern
blaðamann segja sér fyrir verkum.
Hann naut þeirra forréttinda í um-
ferðinni í Reykjavík og nágranna-
sveitarfélögum að í gildi var þegj-
SVEINN
ÞORMÓÐSSON



 
  ,4 2
<!< 0 
 
'" 0;

#   
6
 

5 & 
3


  5 
 

() ' 3



3

 3

3

3







 

 ! 
0&

 
'  5 +,, 7 "  

8 "
-

;5 "
' 
(5
 " 
,

$
4

 

7
() ' ") 
$% 3  "
&