Morgunblaðið - 05.04.2002, Blaðsíða 43

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. APRÍL 2002 43
andi samkomulag um að sekta hann
ekki. Mikilvægara var að leyfa hon-
um að vinna sín verk á þeim hraða
sem hann ákvað sjálfur. „Ætti ég
ekki að skrá ævisögu þína?“ spurði
blaðamaðurinn skjálfandi.
Hann hafði um hríð hugleitt að
saga Sveins ætti erindi á bók en
hafði ekki nefnt það við gamla ljós-
myndarann. Á Hafnarfjarðarvegin-
um datt þetta upp úr honum og viti
menn: Sveinn Þormóðsson snar-
hægði á Toyotunni og hraðamælir-
inn datt úr veglegri þriggja stafa
tölu niður í 85. Eftir örlitla umhugs-
un leit hann á farþegann. „Jú, ætli
það sé ekki best,“ svaraði hann og
þetta var fastmælum bundið. Við-
talið við togaraskipstjórann var tek-
ið og Sveinn myndaði hann með bros
á vör. Eftir þetta var strax hafist
handa við skrásetningu ævisögunn-
ar og verkinu miðaði ágætlega. Vor-
ið 1998 var verkið komið á lokastig.
Þá var það rætt að við Sveinn yrðum
saman nokkurn tíma til að yfirfara
handritið. Tillaga um að við dveldum
á sumarsetri skrásetjarans á Flat-
eyri lagðist illa í ljósmyndarann.
Staðurinn var alltof langt frá
Reykjavík þar sem fjarskipti lög-
reglunnar voru álíka langt í burtu og
karlinn í tunglinu. Þá taldi borgar-
barnið, sem fæddist á Vitastíg og
ólst upp við Hverfisgötu og Lauga-
veg, að í þessum maímánuði gæti
snjóflóðahætta ógnað tilveru þess.
Hann fann sér til allar mögulegar
afsakanir til að þurfa ekki að fara út
úr tíðnisviði löggunnar. Þetta var
skiljanlegt í því ljósi að þegar
Sveinn og Dagfríður, kona hans,
settust að í Ásgarði árið 1957 þá var
eitt og annað sem truflaði hann svo
fjarri miðborginni. Hann hafði van-
ist umferðargný og öðrum umhverf-
ishljóðum borgarinnar og þegar þau
fluttu úr bragganum í Kamp Knox í
nýtt og glæsilegt húsnæði í úthverfi
borgarinnar þoldi hann fuglasöng-
inn illa. En það vandist og þegar ár-
in liðu varð Ásgarður miðsvæðis í
borginni og umferðargnýrinn kom
aftur. Þá leið Sveini betur og hann
féllst á fuglasöng í bland við borg-
arhljóðin. Sveinn kom ekki vestur í
maímánuði árið 1998 og við yfirfór-
um handritið heima í stofu í Ásgarði
7, þar sem skanninn „Rósa“ urgaði
og suðaði í stofuglugganum. Oft
varð að gera hlé á vinnunni þegar
ljósmyndarinn þurfti að skjótast í
myndatöku. Slíkt hafði að vanda for-
gang.
Í júlímánuði sumarið 1998 var sá
er þetta skráir í sumarhúsi sínu á
Flateyri. Sjófuglarnir einir rufu
kyrrðina á kambinum og umferðin
var í lágmarki. Þá hringdi farsíminn.
Á skjánum mátti sem oft áður sjá
númer Sveins Þormóðssonar og
þegar svarað var heyrðist glað-
hlakkaleg rödd hans: „Sæll, ég ætla
að láta undan þér og koma vestur.
Við Fríða leggjum af stað á eftir,“
sagði hann. Þetta kom nokkuð á
óvart enda hafði staðið nokkur bar-
átta á útmánuðum við að fá hann til
að koma vestur. Handritið var búið
og því var engin nauðsyn á að við
Sveinn legðumst í sérstaka yfirferð
á því. En auðvitað var hann velkom-
inn vestur ásamt Fríðu sinni. Að
kvöldi þess dags þegar ritstjórn DV
fór í frí vegna verslunarmannahelg-
arinnar lagði Sveinn af stað í ferða-
lag vestur á firði og á fáum klukku-
stundum náði hann á leiðarenda þar
sem hann kom í annað sinn á lífsleið-
inni. Við tóku nokkrir dagar í af-
slöppun þar sem sáralítið var rætt
um ævisöguna. Sveinn og Dagfríður
undu sér hið besta og gistu í stof-
unni í Ömmuhúsi á Brimnesvegi.
Allan sinn búskap höfðu þau vanist
því að vera sjálfum sér næg og vera
ekki upp á aðra komin. Þeim þótti
sælla að gefa en þiggja. Enga breyt-
ingu var þarna að merkja og
snemma að morgni fyrsta dags vakti
það athygli að hjónin voru horfin úr
húsi. Við eftirgrennslan kom í ljós
að þau sátu að snæðingi í bifreið
sinni. Nægur matur var í kotinu en
þau höfðu ekki talið tilhlýðilegt að
ganga á matarbirgðir húsráðenda.
Eftir nokkrar fortölur féllust þau á
að vera í fæði samhliða húsnæði og
dagana á eftir snæddu þau með öðr-
um heimilismönnum.
En för Sveins bar góðan ávöxt
sem bent gat til þess að fréttanef
hans næði alla leið vestur á firði.
Síðasta daginn sem hjónin dvöldu á
Flateyri spurðist út með leiftur-
hraða að sjálfur Mick Jagger, höf-
uðpaur bresku rokkhljómsveitarinn-
ar Rolling Stones, væri á Ísafirði.
Toyotan var ræst með látum og við
tók akstur sem sló flest annað út.
Farið var um einbreið Vestfjarða-
göng á hraða sem ekki væri fjarri
lagi að kenna við ljóshraða.
Vel bar í veiði og viðtal og myndir
af Mick Jagger voru í höfn innan
skamms.
Sveinn var viðþolslaus eftir þetta
og ók suður fljótlega eftir að mynda-
töku lauk. Hann varð að koma film-
unni í framköllun. Fyrsta blað eftir
verslunarmannahelgi bar þessa
merki því á forsíðunni var flennistór
S-mynd af brosandi Jagger.
Brotthvarf Sveins úr þessum
heimi skilur eftir sig skarð. Skann-
arnir eru þagnaðir enda voru þeir
tímanna tákn. Lögregla og sjúkralið
hafa nú samskipti um lokað kerfi
sem ekki er hægt að hlera. Það þoldi
Sveinn illa. Hann spurðist fyrir um
það í Bandaríkjunum hvort hægt
væri að skanna þetta kerfi til að
fylgjast með sem fyrr en það mál
var í vinnslu allt fram á síðustu mán-
uði án þess að niðurstaða fengist.
Eftirmæli Sveins eru fólgin í þeim
gríðarlega fjölda mynda sem hann
lét eftir sig og gaf Reykjavíkurborg
árið 1999. Hann skráði sögu samtím-
ans með myndavél sinni og það
verður aldrei fullþakkað. Hann var
alþýðuhetja sem meginþorri ís-
lenskrar þjóðar vissi deili á eftir að
hann hafði myndað fyrir Morgun-
blaðið og seinna DV í rúmlega hálfa
öld.
Sveinn Þormóðsson sat aldrei við
háborð þjóðfélagsins en hann mynd-
aði það frá öllum sjónarhornum.
Hann fékk aldrei fálkaorðuna fyrir
störf sín, þrátt fyrir að ýmsir minni
pappírar hefðu orðið þess heiðurs
aðnjótandi. Honum var sýndur sá
heiður að forseti Íslands staldraði
við og hélt fyrir hann opnu. Það
dugði honum. Ekki kæmi á óvart þó
einhver héldi opnu fyrir hann nú
þegar hann snýr til nýrra heim-
kynna.
Sveinn og Dagfríður komu sjö
börnum til manns og stóðu ævinlega
fyrir sínu. Síðustu tvö árin var
Sveinn örþreyttur og þjakaður af
sjúkdómum. Hann hefur nú fengið
hvíld.
Þar sem góðir fara eru guðs vegir
eru fleyg orð og falla vel að Sveini
vini mínum.
Ég og fjölskylda mín vottum Dag-
fríði og afkomendum þeirra Sveins
okkar dýpstu samúð og þökkum
Sveini vináttu ásamt frábæru og
gefandi samstarfi.
Reynir Traustason.
Kveðja frá samstarfsmönnum
á ritstjórn DV
Blaðaljósmyndun er fjölbreytt
starf, krefjandi og oft skemmtilegt
en þessari vinnu fylgir líka erfitt
svið og viðkvæmt, ljósmyndun á
slysavettvangi þar sem margir geta
átt um sárt að binda. Þótt starfssvið
Sveins Þormóðssonar sem blaðaljós-
myndara væri víðfeðmt og tæki til
flestra þátta mannlífsins sérhæfði
hann sig á þessu sviði. Þar naut
hann eðliskosta sinna, kurteisi og
ljúfmennsku, eignaðist vini meðal
þeirra sem þar sinntu skyldustörf-
um. Lögreglumenn, sjúkralið og
slökkviliðsmenn litu á Svein og starf
hans við ljósmyndunina sem eðlileg-
an þátt á vettvangi slyss eða bruna,
sem það vissulega var. Hann skrá-
setti söguna og gerði það í áratugi.
Sveinn Þormóðsson var meðal
frumherja í blaðaljósmyndun hér á
landi. Hann kom til starfa á Dag-
blaðinu skömmu eftir stofnun þess
árið 1975. Þangað tók hann með sér
langa reynslu frá Morgunblaðinu.
Þeirrar reynslu og áhuga á starfinu
nutu samstarfsmenn hans á Dag-
blaðinu og síðar DV frá 1981 allt þar
til á liðnu ári að Sveinn varð að
draga sig í hlé. Heilsan leyfði ekki
lengur baráttu í fremstu víglínu en
þar hafði ljósmyndarinn notið sín
best.
Áhugi Sveins var öðrum hvatning.
Hann vissi hvað var frétt, hafði
fréttanef. Þá hafði hann þolinmæði
til þess að bíða ef hann vissi að eitt-
hvað fréttnæmt var í vændum. Þess
naut blaðið. Hann var bóngóður og
tilbúinn í slaginn á hvaða tíma sólar-
hringsins sem var.
Samstarfsmenn á ritstjórn DV
minnast í dag ljósmyndarans áhuga-
sama, frumkvöðulsins en umfram
allt kærs félaga. Fyrir hönd þeirra
eru aðstandendum sendar hlýjar
samúðaróskir.
Jónas Haraldsson.
Í dag verður til moldar borinn
Sveinn Þormóðsson, fréttaljósmynd-
ari Dagblaðsins Vísis. Okkar fund-
um bar fyrst saman þegar er ég var
að feta mín fyrstu spor með mynda-
vélina á sjöunda áratug síðustu ald-
ar. Þá var Sveinn orðinn landskunn-
ur fyrir myndir sínar í blöðum
landsins. Það verður að segjast eins
og er að maðurinn vakti óskipta at-
hygli. Hann var mikill á velli og rún-
um ristur reynslu og sársauka, lífið
hafði greinilega ekki alltaf leikið við
þennan brosmilda mann sem lék á
als oddi. Hann var segjandi sögur af
hetjulegri baráttu sinni við að fanga
augnablik hversdagsins, sem birtist
svo á síðum Morgunblaðsins, en þar
starfaði hann lengst.
Þannig er minningin um Svein,
alla daga vinnandi og alltaf að sigr-
ast á verkefninu, sem sókndjarfur
framlínumaður í knattspyrnu; hann
gafst aldrei upp. Hver myndbirting
var honum sem mark svo maður
haldi sig við myndlíkingar íþrótt-
anna. Hann tók öllum verkefnum
sem fyrir hann voru lögð með stó-
ískri ró, svo aðdáun vakti.
Vinnan var alltaf númer eitt hjá
Sveini. Fyrir utan óteljandi myndir
Sveins af íþróttaatburðum vakti at-
hygli hversu duglegur hann var að
ná myndum af slysum og ýmsum at-
burðum sem tengdust lögreglu og
slökkviliði, en þar sló Sveinn öðrum
fréttaljósmyndurum við í árvekni og
seiglu. Hann var alltaf á vakt, jafnt á
nóttu sem degi. Sveinn hafði sér-
staka unun af ef honum tókst að
verða fyrstur á vettvang sem gerðist
æði oft. Galdur Sveins lá í því hversu
vel hann var kynntur, vinahópur
hans í lögreglu og slökkviliði var
stór. Allir lögðust á eitt að greiða
götu Sveins, svo honum mætti tak-
ast að segja sögu atburðanna með
myndum sínum. Það voru ekki bara
slysin sem Sveinn þefaði uppi, hann
hafði gott fréttanef eins og við segj-
um í fréttamennskunni. Sveinn hafði
næmt auga fyrir hinu mannlega í
umhverfinu, svo sem eins og af
slökkviliði að sækja kattaranga upp
í tré eða lögreglu að aðstoða
strandaglópa í Gróttu svo fátt eitt sé
talið. Þessi árvekni hans var DV sér-
lega dýrmæt, blaði sem alltaf hefur
reynt að segja öðruvísi fréttir en
hinir fjölmiðlarnir. Sveinn hafði
starfaði hjá DV frá upphafi, en áður
var hann starfandi við Dagblaðið.
Hans verður lengi minnst fyrir það
áræði sem hann sýndi er hann
myndaði öskuhauga borgarinnar og
sýndi lesendum DV ósómann sem
kaupmenn borgarinnar höfðu í
frammi, er þeir hentu matvælum til
að halda uppi verðlagi á kjöti og
grænmeti. Myndbirtingin varð til
þess að þessum ósóma var hætt.
Sveinn var maður sem aldrei hikaði
og var og mun verða okkur yngri
mönnum í fréttaljósmyndarastétt
áskorun og hvatning.
Ég hafði á orði að Sveinn hafi ver-
ið rúnum ristur maður, maður mik-
illar reynslu og sársauka. Hann
brenndist illa við störf á Þjóðhátíð í
Vestmannaeyjum 1962 og bar þess
merki alla tíð. Hann vílaði ekki fyrir
sér að mæta til vinnu eftir það áfall
reifaður og bundinn hjólastól.
Sveinn er einhver kjarkaðasti mað-
ur sem ég hef kynnst, sönn hetja.
Hann fór í miklar læknisaðgerðir
vegna fótameina. Óhikað fékk hann
sér nýja augasteina til að bæta sjón
ljósmyndarans. Svona var líf Sveins
alla þá tíð sem ég þekkti kappann,
alltaf að reyna að standa hnarreist-
ur gegn veruleikanum.
Síðustu tvö árin hafa verið Sveini
mjög erfið, en hann lenti í umferð-
aróhappi á Keflavíkurvegi. Ég fékk
hann til að mynda konu í Reykja-
nesbæ að morgni til fyrir DV, tíminn
var naumur og Sveinn vildi aldrei
láta standa uppá sig. Bílnum velti
hann í einni beygjunni. Sveinn fór
illa, hann brotnaði og tognaði. Hann
náði sér aldrei eftir þetta. Afdrifarík
ferð, sem olli öllum sárri hryggð
sem ábyrgð báru á, og Sveini mikl-
um sársauka þar til yfir lauk
Fyrir tveimur árum kom út bók
skráð af Reyni Traustasyni, rit-
stjórnarfulltrúa DV, um líf og störf
Sveins: Á hælum löggunnar. Í bók-
inni er skemmtileg mannlýsing á
Sveini. Þar segir Reynir í inngangs-
orðum að Sveinn sé búinn að vera
með myndavél um hálsinn í hálfa
öld. Hann var maðurinn sem tók
umferðargnýinn fram yfir fugla-
sönginn og skráði alla mannlífsþætti
borgarinnar með myndavél sinni.
Alls staðar með haukfrán augu sín.
Í bókinni lýsir Sveinn samferða-
mönnum sínum á glettinn og góðlát-
legan hátt eins honum er einum lag-
ið. Látbragð hans og tilfinning njóta
sín vel í ritsnilld Reynis. Ég varð
þess heiðurs aðnjótandi að fá minn
dóm, sem er eitthvað á þá leið að við
sameiningu Vísis og Dagblaðsins
hafi ég komið frá Vísi og tekið öll
völd á ljósmyndadeild DV og seinna
hafi tekist með okkur ágætur vin-
skapur.
Minning sem mun varðveitast
verður sú, að það var mjög eftir-
minnilegt að vera samferða þér, þú
varst drengur góður og alla tíð kátt
og kímið í kringum þig.
Þín er sárt saknað af okkur strák-
unum í ljósmyndadeild DV, vinnu-
staðurinn okkar er fátækari eftir
fráfall þitt.
Ég votta aðstandendum dýpstu
samúð.
F.h. fréttaljósmyndara DV,
Gunnar V. Andrésson.
Fyrir fram hefði mig aldrei órað
fyrir því hve margar minningar það
voru sem skutu upp kollinum þegar
mér var tilkynnt að Sveinn Þor-
móðsson, félagi minn í blaða-
mennsku á DV í tæpan hálfan annan
áratug, væri allur. Allir kappakst-
urstúrarnir um Reykjavík og ná-
grenni, öll klöppin sem hann gaf á
bakið, allir sigrarnir, öll vonbrigðin
og síðast en ekki síst öll stríðni- og
gleðibrosin. Ég sé hann fyrir mér
segja: „Elsku „venur““! Í lok níunda
áratugar varð það hlutverk mitt á
DV að annast lögreglu- og slysa-
fréttir. Á hinni sömu stundu varð ég
nánast sítengdur Sveini því hann
var jú augu og eyru blaðsins gagn-
vart því sem var að gerast á líðandi
stundu í þeim málaflokki, gangandi
eða akandi með sína skannera og tól
– eins konar loftskeytastöð. Svip-
sterkur var hann hvert sem við fór-
um: gráhærður, þéttur og vinalegur
en kurteis og ræðinn umfram allt
enda vildi fólk gjarnan við hann tala
hvert sem farið var. Og auðvitað
þekkti Svenni allt og alla. Það var
bara að spyrja, þá stóð ekki á svör-
um. Ég hef alltaf litið á það sem for-
réttindi að hafa fengið að starfa með
Sveini og mönnum eins og Halli
heitnum Símonarsyni en þeir voru á
svipuðu reki.
Svenni varð að vera snöggur ef
eitthvað gerðist – láta ekki mynd-
efni hins skamma fréttaaugnabliks
glatast því ekki kemur það aftur.
Stundum vorum við í viðtali, t.d. inni
á heimilum, hinir rólegustu, þegar
einn skannerinn gellur skyndilega.
Svenni hlustar og segir: „Óttar
minn, ég held það sé best að þjóta!“
Og við þutum – að fylgjast með
árekstrum, brunum, slagsmálum,
byssubardögum eða lögreglu að
kanna vettvang innbrota eða jafnvel
morða.
Sveinn var með ólíkindum fljótur
og öruggur á milli staða enda vinur
lögreglunnar. Eitt eftirminnilegasta
dæmið um slíkt var þegar skyndi-
lega komu fréttir inn á ritstjórn DV
í Þverholti um að uppreisn væri í
gangi austur á Litla-Hrauni sem
auðvitað telst stóratburður. Pétur
Pétursson var þá tekinn við af mér í
löggufréttum og voru þeir Sveinn þá
í erindum einhvers staðar vestur í
bæ. Ekki mátti bíða eftir að þeir
lykju við sitt og því ákveðið að við
Brynjar Gauti Sveinsson ljósmynd-
ari snöruðumst út í bíl og ækjum
rakleiðis austur. Brynjar ók eins
hratt og frekast var unnt. Í Þrengsl-
unum vorum við vel á öðru hundr-
aðinu. Þá hringdi Jónas Haraldsson
fréttastjóri og spurði hvernig gengi.
Ég sagði honum auðvitað að við
nálguðumst Litla-Hraun óðfluga.
„Hefurðu nokkuð séð Svenna?“
„Nei, nei,“ sagði ég, „við erum á
rosalegri ...“ Þarna sagði ég ekki
meira í bili, varð orðfall því Svenni
og Pétur voru að fara fram úr okk-
ur, sennilega á hátt í 200 kílómetra
hraða. Brynjar hafði þá séð lítinn
hvítan punkt í hliðarspeglinum hjá
sér sem stækkaði óðum – Toyotuna
hans Svenna. Og þeir fóru fram úr
og hurfu okkur sjónum mjög fljót-
lega. Pétur hefur sennilega aldrei
orðið eins smeykur í bíl en þarna
áttu samt við þau orð sem ein-
kenndu Svenna í umferðinni: hraði
og öryggi og svo hinn ódrepandi
áhugi og samviskusemi gagnvart
starfinu. Að verða fyrstur, það skipti
öllu. Og löggan notaði alltaf blinda
augað (þegar hún sá til) enda var
Svenni líka oft að sinna henni og
hjálpa. Hann sagði aldrei nei, var
alltaf boðinn og búinn: taka myndir,
gefa myndir eða jafnvel að króa af
svæði fyrir lögreglu því hann var oft
á undan henni á vettvang.
Annað eftirminnilegt dæmi var
þegar ég kom á vakt á sunnudags-
síðdegi þar sem Elín Hirst var
fréttastjóri DV. Hún spurði hvort ég
gæti ekki reynt að ná viðtali við
stórstjörnuna Jerry Seinfeld sem þá
var staddur á landinu.
Hún sagði að Svenni væri að
fylgjast með. Ég hringdi strax í
hann. Svenni kvaðst vera staddur
fyrir utan Hótel Sögu. Ég ók þang-
að, settist inn í bíl til Svenna, sem
sagðist strax hafa þetta „allt undir
kontról“. „Nú?“ spurði ég. „Já,
Jerry kemur út eftir smástund,
hann er að fara í „dinner“. Ég leit
forviða á félaga minn sem var auð-
vitað búinn að tala við mann og ann-
an síðustu klukkustundir og fá þetta
allt á hreint. Eftir stutta stund kem-
ur sjónvarpsstjarnan út um dyrnar
á Sögu, ég snarast út, rýk á Seinfeld
og fæ að taka stutt viðtal. En Svenni
var gjarn á að skjóta sér lymskulega
inn í spjall félaga sinna þannig að
allir gætu haft gaman af. Þegar
Seinfeld var í miðjum klíðum að
svara hinni hefðbundnu spurningu
„How do you like Iceland“ og hvern-
ig hann ætlaði að verja frídögum
sínum hér segir Svenni skyndilega
þar sem hann stendur skammt frá:
„Mr. Seinfeld, my wife, she loves
you!“ Stórstjarnan lítur yfir á þann
gráhærða og þétta, fyrst forviða en
kinkar svo kolli og brosir. Hann
kunni vel að meta áhuga eiginkonu
þessa áhugasama ljósmyndara.
Dagfríður var reyndar ekki með í
þessari ferð en hún sat gjarnan aft-
ur í hjá okkur þegar þeyst var um.
Þessu kynntust flestir blaðamenn
DV.
Ekki ætla ég að rekja sjúkrasögu
Sveins sem kynntist sársauka, slys-
um og veikindum af eigin raun
meira en margur veit um. Ófáar
ferðirnar fór ég að heimsækja hann
á sjúkrahús og alltaf var hann jafn-
ánægður. „Elsku drengurinn“, sagði
hann og tók að spyrja frétta. Stund-
um var hann líka að hlusta á spít-
alanum – tókst þá að fela geltandi
skannerinn fyrir hjúkrunarfólkinu –
stillti bara á lægsta og hlustaði á
með heyrnartæki.
Hann var alltaf á vaktinni. Ein-
hvern tímann sagði ég við Svenna að
hann væri sennilega búinn að vera á
öllum sjúkradeildum öðrum en fæð-
ingardeildinni. Hann hló, hristist all-
ur og sagði galvaskur: „Ég útiloka
ekkert.“ En alltaf eftir að ég heim-
sótti Svein kom hann aftur upp á
DV, alltaf nema í síðasta skiptið,
sem var rétt fyrir jól. Við Reynir
Traustason blaðamaður, sem á heið-
ur skilinn fyrir að hafa skráð sögu
Sveins, og Gunnar V. Andrésson
ljósmyndari áttum þá glaða stund
með okkar gamla og góða vinnu-
félaga og vini inni á sjúkrastofu á
Landspítalanum í Fossvogi – spítala
sem við fórum einmitt svo oft saman
á til að taka viðtöl eða fylgjast með.
Gaman væri líka að vita hve margar
myndir Svenni tók af þyrlum okkar
koma þangað með slasað fólk. En
þetta var síðasta stund okkar vinnu-
SJÁ NÆST SÍÐU