Morgunblaðið - 06.06.2002, Blaðsíða 41

þjóðanna, UNEP, er með átak í gangi
við að mennta starfsmenn tollstjóra-
embætta og sérfræðinga sem af-
greiða ósoneyðandi efni í þeim til-
gangi að sporna við ólöglegri verslun
með slík efni. UNEP hefur haldið og
styrkt vel á annan tug námskeiða út
um allan heim um ólöglega verslun
ósoneyðandi efna á árinu 2001. Þessi
námskeið hafa einnig reynst gagnleg
starfsmönnum tollstjóraembætta í
eftirliti með öðrum alþjóðasamning-
um svo sem Baselsamningnum um
eftirlit með flutningi spilliefna milli
landa og förgun þeirra og CITES
samningnum um alþjóðaverslun með
tegundir villtra dýra og plantna sem
eru í útrýmingarhættu.
Eftirlit á Íslandi
Hollustuvernd ríkisins hefur eftir-
lit með innflutningi ósoneyðandi efna
til Íslands. Eftirlitið felst í því að inn-
flytjendur fá úthlutað ákveðnum
kvóta í ODP-tonnum, sem er magn
efnisins í tonnum margfaldað með
ósoneyðingarmætti þess. Áður en
varan fæst tollafgreidd áritar starfs-
maður stofnunarinnar vörureikning-
inn, og heimilar innflutning efnisins.
Innflytjendurnir senda Hollustu-
vernd ríkisins, fyrir 1. mars ár hvert,
skýrslur um innflutning ársins á und-
an og stofnunin sendir þær upplýs-
ingar áfram til UNEP. Innflutnings-
tölurnar birtast í árlegri skýrslu
UNEP um ósonmálefni.
Á næstunni er væntanleg ný reglu-
gerð um ósoneyðandi efni sem tak-
markar innflutning og verslun óson-
eyðandi efna enn frekar. Reiknað er
með að innflutningskvóti Íslands
minnki verulega. Það er því allra hag-
ur, innflytjenda sem og notenda, að
fara vel með ósoneyðandi efni á
tækjabúnaði sem er í notkun. Spá,
sem gerir ráð fyrir að ósonlagið nái að
jafna sig á næstu 50 árum, byggir á
því að Montrealbókunin og breyting-
ar við hana haldi og ríki heims fylgi
þeim eftir.
Höfundur er sérfræðingur á meng-
unarvarnasviði Hollustuverndar rík-
isins.
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 2002 41
MEISTARAMÓT Skákskóla Ís-
lands var haldið í ellefta sinn
helgina 31. maí–2. júní. Að venju
var mótið afar sterkt og mættu
margir af okkar efnilegustu skák-
mönnum til leiks. Verðlaunin voru
heldur ekki af verri endanum en
fyrir þrjú efstu sætin voru veittar
utanlandsferðir á vegum Flug-
leiða.
Fyrir fram var
Stefán Kristjánsson
talinn sigurstrang-
legastur. Innbyrðis
viðureign hans og
Davíðs Kjartansson-
ar lauk þó með sigri
hins síðarnefnda og
hleypti það mikilli
spennu í mótið. Fyrir
lokadaginn var Dav-
íð Kjartansson með
eins vinnings forskot
á Stefán, sem var þá
einn í öðru sæti. Sú
forysta dugði Davíð
til að halda efsta
sætinu og lauk hann
keppni með 6 vinninga af 7 mögu-
legum. Í öðru sæti varð svo Stefán
Kristjánsson með 5½ vinning,
þriðji varð Sigurður Páll Stein-
dórsson með 5 vinninga og fjórða
til sjötta sæti deildu þeir Dagur
Arngrímsson, Guðmundur Kjart-
ansson og Birkir Örn Hreinsson.
Í flokki 14 ára og yngri voru Atli
Freyr Kristjánsson, Gylfi Davíðs-
son, Ásgeir Mogensen og Hall-
gerður Helga Þorsteinsdóttir
hlutskörpust, en Atli og Hallgerð-
ur fengu einnig verðlaun fyrir
bestan árangur í flokki 10 ára og
yngri. Auk þess fékk Hallgerður
verðlaun fyrir bestan árangur
stúlkna á mótinu. Elsa María Þor-
finnsdóttir fékk önnur verðlaun í
flokki stúlkna.
Kasparov keppir um
sigur við 15 ára undrabarn
Þau óvæntu tíðindi hafa gerst á
Heimsbikarmóti FIDE í Moskvu
að úrslitarimman um efsta sætið á
mótinu verður á milli stigahæsta
skákmanns heims,
Garry Kasparov, og 15
ára landa hans, Tei-
mor Radjabov.
Kasparov sigraði
Khalifman 2½-1½ í
undanúrslitunum, en
Radjabov lagði Alex-
ander Beliavsky að
velli 3-2.
Önnur sigurskák
Hannesar frá Kúbu
Í síðasta skákþætti
sáum við skák frá
minningarmótinu um
Capablanca á Kúbu
þar sem Hannes Hlífar
Stefánsson lagði kúb-
verska stórmeistarann Walther
Arencibia. Ísraelski stórmeistar-
inn Arthur Kogan varð einnig að
lúta í lægra haldi gegn Hannesi á
mótinu.
Hvítt: Hannes Hlífar Stefánsson
Svart: Arthur Kogan
Sikileyjarvörn
1.e4 c5 2.Rf3 Rc6 3.d4 cxd4
4.Rxd4 Dc7 5.Rc3 e6 6.Be2 a6
7.0–0 Rf6 8.Be3 d6 9.f4 Bd7
10.De1 b5 11.a3 Be7
Önnur leið er 11…Hb8, t.d.
12.Dg3 Rxd4 13.Bxd4 b4 14.axb4
Hxb4 15.Bxf6 gxf6 16.Hxa6 Hxb2
17.Ha8+ Hb8 18.Hfa1 Be7 19.Kh1
Bd8 20.f5 Hxa8 21.Hxa8 Kf8
22.De3 Hg8 23.Ha7 Dc8 24.Ba6 og
svartur gafst upp (Handoko–Iv-
anovic, Zagreb 1985).
12.Dg3 h5!?
Djarfur leikur, sem ekki hefur
sést áður í þesssari stöðu. Eðlileg-
ast er að leika 12…0–0 og þá á
hvítur um ýmsar leiðir að velja,
13.Had1, 13.Kh1, 13.Bd3, 13.Rf3
og 13.e5!?
Síðasttaldi leikurinn leiðir til
skemmtilegrar baráttu: 13.e5!?
dxe5 14.fxe5 Rxe5 15.Had1 Re8
(15...Bd6 16.Hxf6 Rd3 17.Dg4 h5
18.Dxh5 Rxb2 19.Hf3 Dxc3
20.Hh3!) 16.Bf4 f6 17.Kh1 Db6
(17…Dc8 18. Bxe5 fxe5 19.Rf3!?)
18.Rf3 Hd8 19.Rxe5 fxe5 20.Bxe5
Bc8 21.Hxd8 Bxd8 22.Bd3 Bf6
23.Dh3 og svartur gafst upp (Kry-
lov–Bouaziz, ólympíuskákmótinu í
Jerevan 1996).
13.Bf3
Eftir 13.Dxg7 verður skákin
jafntefli: 13...Hg8 14.Dh6 Hg6
15.Dh8+ Hg8 16.Dh6 Hg6 o.s.frv.
13...Rg4
Það borgar sig ekki að valda
peðið með 13...Hh7, t.d. 14.Rxc6
Bxc6 15.e5 h4 16.Df2 Rd7 17.exd6
Bxd6 18.Re4 Be7 19.Had1 Hd8
20.Hfe1 Hh8 21.c3 h3 22.g3 e5
23.f5 Hg8 24.Bh1 Hh8 25.Bf3 Db7
26.Df3 Hc8 27.Dg4 Hh7 og svartur
getur lítið annað gert en að bíða
þess sem verða vill.
14.Bxg4 hxg4 15.Dxg4 Bf6
16.Rf3 Ra5 17.Bd4 Bxd4+
18.Rxd4 Dc5 19.Rce2 Rc4
Önnur leið er 19...Hh7 20.b4
Da7 21.bxa5 e5 22.Df3 exd4
23.Dd3 Dc7 24.Rxd4 og hvítur á
yfirburðastöðu.
Eftir 19...e5 20.Dxg7 Hf8 21.b4
Dc7 22.bxa5 exd4 23.Rxd4 Dxa5
24.Df6 Dc7 25.Hfe1 Dc5 26.Kh1
Hb8 27.Had1 Dxa3 28.e5 d5 29.f5
De7 30.Dh6 Kd8 31.Rc6+ Bxc6
32.Dxc6 Dc7 33.Hxd5+ Kc8
34.Dxa6+ vinnur hvítur létt.
20.Dxg7 0–0–0 21.b4 Db6
22.Hf2 e5 23.fxe5 dxe5
Leikurinn 23...Rxe5 kemur til
greina, en hefði líklega litlu
breytt, t.d. 24.Dg3 Hdg8 25.Dc3+
Kb8 26.a4 bxa4 27.Rf4 Da7 28.Rd5
Hc8 29.Dd2 Rg4 30.Df4 Rxf2
31.Dxd6+ Hc7 32.Rxc7 Dxc7
33.Dxc7+ Kxc7 34.Kxf2 Hxh2
35.Rf3 o.s.frv.
24.Rb3
24...Hxh2
Eða 24...Hdg8 25.Df6 Dxf6
26.Hxf6 Re3 27.Hf2 Be6 28.Rc5
Rg4 29.Hf3 Bc4 (29...Rxh2 30.Hc3
Bc4 31.Rg3 Hg6 32.a4) 30.Rg3
Hxh2 31.Rxa6 Hgh8 32.Rc5 H8h7
33.Hc3 Kc7 34.a4 og hvítur á mun
betra tafl.
25.Rc5 Hdh8
Eftir 25...Hh4 26.Dxf7 Dh6
27.Rg3 Rb6 28.Df6 Hh8 29.Dxh6
H4xh6 30.Haf1 Rc4 31.Hf8+ Be8
32.Rxa6 á hvítur yfirburðastöðu.
26.Hxf7 Dd8 27.Rg3
Hannes sér enga ástæðu til að
fara út í flækjurnar: 27.Hxd7
Hh1+ 28.Kf2 Df8+ 29.Df7 Dxf7+
30.Hxf7 Hxa1 31.Rc3 Hc1 32.Rd5,
þótt ekki verði séð, að svartur geti
varist sókn hvíta hróksins og ridd-
aranna, t.d. 32…Hxc2+ 33.Kf3
Rd2+ 34.Kg4 Hxc5 35.bxc5 Rxe4
36.c6 og hvítur á vinningsstöðu.
27...Re3 28.Hf2 H2h7 29.Df6
Dxf6 30.Hxf6 Hg8 31.Hf3 Rxc2
32.Rxd7 Kxd7
Eða 32...Rxa1 33.Rf6 Hxg3
34.Hxg3 Hh6 35.Hg8+ Kc7
36.Hg7+ Kd6 37.Re8+ Kc6
38.He7 og svarta peðið á e5 fellur,
fyrr eða síðar.
33.Hd1+ Ke6 34.Rf5 Rd4
35.Rxd4+ exd4 36.Hxd4 Ke5
37.Hd2
Kxe4 38.Hf6 Ha7 39.He6+ Kf4
40.Hde2 Kg3 41.H2e3+ Kf4
og svartur gafst upp.
Lokin hefðu getað orðið: 42.Kf2
Kg4 43.H3e4+ Kg5 44.Kg3 Hf8
45.Hc6 Haa8 46.He5+ Hf5
47.Hee6 Hd5 48.Hg6+ Kf5
49.Hxa6 Hf8 50.Kh4 og hvítur á
vinningsstöðu, þótt það taki tíma
að innbyrða vinninginn.
Útiskákmót
í Mjóddinni
Hið árlega Mjóddarmót Hellis
fer fram laugardaginn 8. júní í
göngugötunni í Mjódd. Mótið
hefst kl. 14 og er þátttaka öllum
opin. Ekkert þátttökugjald. Góð
verðlaun eru í boði. Tekið er við
tilkynningum um þátttöku með
tölvupósti (hellir@hellir.is) og í
síma 861 9416 (Gunnar).
Davíð Kjartansson meist-
ari Skákskóla Íslands
SKÁK
Skákskóli Íslands
31. maí–2. júní 2002
MEISTARAMÓT SKÁKSKÓLA ÍSLANDS
Daði Örn Jónsson
Bragi Kristjánsson
Davíð Kjartansson
UMRÆÐUR um heilbrigðiskerf-
ið hér á landi eru oft á neikvæðum
nótum og meira talað um það sem
miður er en það sem vel er gert.
Sama má segja um opinbera um-
ræðu um Landsspítalann (LSP).
Það sem mest einkennir fréttir það-
an eru deilur um laun og starfsfyr-
irkomulag, vinnudeilur, lokanir
deilda, biðlistar og hallarekstur.
LSP er gífurlega stór eining. All-
ar stærðir verða því eðlilega mjög
stórar. Yfirleitt er talað um millj-
arðavanda í fréttum um rekstrar-
stöðu spítalans, þrátt fyrir að ein-
ungis sé um að ræða brot úr
prósenti miðað við heildarrekstur.
Mjög góður rekstur
Verulegur árangur hefur náðst á
undanförnum árum við að styrkja
rekstur spítalans þó ekki hafi farið
mikið fyrir því í fréttum. Á föstu
verðlagi lækkaði rekstrarkostnað-
urinn um 0,6% milli 1999 og 2000
og síðan um 1,6% á milli 2000 og
2001. Þrátt fyrir þetta er enn bil á
milli fjárframlaga til spítalans og
útgjalda hans og syndir fortíðarinn-
ar hafa aldrei verið gerðar upp.
LSP er að mörgu leyti til fyr-
irmyndar hvað rekstur varðar. All-
ar helstu stærðir og upplýsingar
um rekstur eru birtar mánaðarlega
á vef spítalans, sem er nánast eins-
dæmi. Þá eru fundargerðir stjórn-
arnefndar einnig birtar almenningi.
Spítalinn er ódýr miðað við sam-
bærilega spítala í nágrannalöndun-
um. LSP hefur verið að færa sig
inn á svokallað DRG-kerfi þar sem
kostnaður við einstakar aðgerðir er
metinn. Þar sem þetta hefur verið
gert, t.d. á Kvennadeild, hefur þessi
samanburður komið vel út gagnvart
öðrum löndum.
Það er því augljóst, LSP er mjög
vel rekinn hvernig sem á það er lit-
ið.
Ósanngjarnar
rekstrarforendur
LSP býr við mjög erfiðar að-
stæður í rekstri sínum. Ekki ein-
ungis er honum gert að skera niður
útgjöld frá ári til árs heldur bætast
aðrir þættir við sem gera stöðuna
erfiða. Þar má nefna þá staðreynd
að sameiningu sjúkrahúsanna er
ekki enn lokið og sú vinna hefur
auðvitað kostað sitt. En það sem
skiptir kannski mestu máli í þessu
sambandi, og nær aldrei er talað
um, eru samfélagslegar breytingar
sem verða til þess að rekstur spít-
alans verður erfiðari en ella, án
þess að gert sé ráð fyrir slíku í fjár-
veitingum.
Einn af þessum þáttum er svo-
kallaður bráðleiki sem snýr að
umönnunarþörf sjúklinga. Sjúkling-
um er raðað niður í 6 flokka eftir
umönnunarþörf. Í flokki 1 er
umönnunarþörfin innan við 4 klst. á
sólarhring og í flokki 6 yfir 20 klst.
Þessar upplýsingar eru síðan um-
reiknaðar í stuðul sem er kallaður
bráðleiki. Bráðleikinn
hefur hækkað jafnt
og þétt á síðustu ár-
um í takt við styttri
meðallegutíma og
flóknari meðferðar-
úrræði á spítalanum.
Þróunin hefur orðið
sú að sjúklingum hef-
ur fækkað í léttari
flokkunum og fjölgað
í þyngri flokkunum,
þ.e. bráðleikinn hefur
aukist. T.d. hækkaði
bráðleikinn að meðal-
tali um 2,2% frá 1.
ársfjórðungi 2001 til
sama tíma 2002.
Legutíminn á spítalanum er sífellt
að styttast sem þýðir að tekið er af
þeim enda legutímans sem léttari
er fyrir rekstur spítalans og þyngri
endinn eykst hlutfallslega að sama
skapi. Allt snýr þetta í þá átt að
rekstur spítalans verður sífellt dýr-
ari fyrir hvern sjúkling. Til viðbótar
þessu er þjóðinni auðvitað sífellt að
fjölga. LSP þjónar þjóðinni allri, en
fjárveitingar til hans taka ekki mið
af því, heldur er honum sífellt gert
að draga úr kostnaði.
Góður árangur
í rekstri kostar sitt
Eins og áður segir hefur gengið
ótrúlega vel að ná þeim markmið-
um sem spítalanum eru settir í
rekstri. Rekstrarkostnaður spítal-
ans á föstu verðlagi hefur þannig
lækkað um 2,2% á síðustu tveimur
árum og mér er til efs um að það
gildi um mörg önnur íslensk fyr-
irtæki.
Það hlýtur að gefa auga leið að
rekstrarárangur af þessu tagi hefur
kostað blóð, svita og tár. Kröfurnar
eru margar og stjórnendur spít-
alans eru í sífelldri baráttu við lög-
in; fjárlögin sem segja til um hve
mikið reksturinn má kosta og hins
vegar þá lagaskyldu að veita full-
nægjandi heilbrigðisþjónustu. Þetta
er auðvitað mjög erfið staða að vera
lengi í. Hvenær fer krafa um
rekstrarárangur t.d. að bitna á heil-
brigði þjóðarinnar?
Hversu mikið er hægt
að stytta legutíma svo
forsvaranlegt sé?
Spurningarnar í þessu
sambandi eru margar
og áleitnar. Síðan koma
auðvitað upp stærri
spurningar eins og sú
hvort heilbrigðiskerfið
sjálft spari nokkuð með
því að halda Landspít-
alanum í sífelldri
rekstrarklemmu. Því
hefur t.d. oft verið
haldið fram að sumar-
lokanir hinna ýmsu
deilda Landspítalans
spari ekkert fyrir kerfið þegar upp
er staðið, kostnaðurinn lendi annars
staðar í kerfinu.
Heildarsýn er nauðsynleg
LSP er tvímælalaust flaggskip ís-
lenska heilbrigðiskerfisins og þessu
skipi er farsællega stýrt nú um
stundir þrátt fyrir að sífellt sé uppi
krafa um lægri kostnað samtímis
bættri og aukinni þjónustu, þ.e.
meiri þjónustu fyrir minni peninga.
Heilbrigðisyfirvöld þurfa hins
vegar að huga mun betur að mál-
efnum spítalans en verið hefur. Sí-
felld krafa um niðurskurð á spít-
alanum á sama tíma og bráðleiki
eykst og þjóðinni fjölgar er ekkert
annað en ákvörðun um að draga úr
mikilvægi spítalans í heilbrigðis-
kerfinu. Þarfir um útgjöld til heil-
brigðismála minnka ekki, spurning-
in snýst einungis um hvar þau
lenda. Ég veit ekki hvort það er
meðvituð ákvörðun yfirvalda að láta
málin þróast með þessum hætti. Ég
er hins vegar sannfærður um það
að stefna sem miðar að því að láta
LSP komast í þrot með því að halda
áfram sífelldri kröfu um niðurskurð
er langt frá því að vera sú hent-
ugasta fyrir framtíð íslenska heil-
brigðiskerfisins og velferð þjóðar-
innar.
Tryggjum
Landspítalanum
verðugan sess
Ari Skúlason
Sjúkrahúsin
Landspítalinn býr, segir
Ari Skúlason, við mjög
erfiðar aðstæður.
Höfundur er varamaður í stjórn
Landspítala – háskólasjúkrahúss.