Morgunblaðið - 06.06.2002, Blaðsíða 48

UMRÆÐAN
48 FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
GALLUP könnun, sem gerð var
meðal lækna varðandi frumlyf og
hermilyf og fjallað var um í Rík-
isútvarpinu í vetur og í maíhefti
Læknablaðsins, er fyrir margra
hluta sakir athygliverð og hefur
orðið greinarhöfundi tilefni til
vangaveltna.
Niðurstöður eru meðal annars
þær að 83% lækna segjast hafa
breytt lyfjagjöf í kjölfar þess að
sjúklingi fannst hermilyf ekki virka
eins vel og frumlyf. Sama hlutfall
lækna, 83%, segir einnig að lítill
munur sé milli hermilyfja og frum-
lyfja, þrátt fyrir ofangreinda
reynslu sína. Þessi þverstæða er
merkileg en kannski ekki óskiljan-
leg.
Í heimi þar sem mótsögn ríkir er
oft eins og menn séu staddir í æv-
intýrinu „Nýju fötin keisarans“.
Menn horfa gjarnan framhjá sann-
leikanum. Ég sé ekki það sem ég sé.
Ég sé það sem mér ber að sjá.
Skemmri skírn
Þrátt fyrir reynslu manna sem
horfa upp á að hermilyfin valda
kvörtunum að því marki að þeir
verða að breyta lyfjaávísunum,
forðast þeir þau ekki, enda er
þrýstingur frá yfirvöldum um að
nota ekki R-merkingar á lyfjum (R-
merking á lyfi þýðir að læknir
heimilar ekki lyfjafræðingi að láta
hermilyf koma í stað frumlyfs).
Leiðbeiningar, sem áður voru á
lyfseðlum varðandi R-merkingar,
eru nú ekki prentaðar á þá, enda
sjá yfirvöld sér engan hag í að
hvetja til R-merkinga. Yfirvöld, og
ekki síst Lyfjastofnun, ættu þó að
vera vel meðvituð um þá skemmri
skírn sem hermilyf hljóta. Hermilyf
þurfa ekki að undirgangast klínísk-
Nýju fötin
keisarans
Lyf
Hver yrði ávinning-
urinn, spyr Davíð
Ingason, ef beitt væri
meira af góðum nýjum
lyfjum við meðhöndlun
sjúkdóma á Íslandi?
Í HJARTA mínu býr
þunglyndið. Það er til-
finning sem tróð sér
óboðin inn í líf mitt og
hirti ekki um þá al-
mennu kurteisi að fal-
ast eftir leyfi til inn-
göngu. Líkt og heimilið
er minn griðastaður,
ætti líkaminn að vera
það fyrir sálina. Það
getur þó komið fyrir að
óboðnir gestir ráðist
inn á heimilið og steli
mínum veraldlegu
verðmætum. Líkt er
með þunglyndið er það
ræðst inn í líkama minn
og rænir öllum mínum
andlegu gersemum. Það stelur frá
mér gleðinni, ástinni, væntumþykj-
unni, sjálfstraustinu og þannig
mætti lengi telja. En ólíkt öðrum
ótíndum þjófum sest þunglyndið að á
ránsstaðnum, slekkur ljósið í sálinni
og felur ránsfeng sinn í myrkrinu,
djúpt í sálarkytrunni. Með tímanum
verður það svo heimakært í hús-
bóndastólnum að það fæst ekki með
nokkru móti til að hypja sig burt.
Til er hústökufólk sem sest að í yf-
irgefnum, ónýtum húsum sem á að
fara að rífa og fæst ekki til að flytja
út, en þunglyndið settist að í mínu
húsi sem ég var að byggja upp og
innrétta til framtíðar og lagði það í
rúst. Einu gestirnir sem boðið er í
heimsókn eru „svörtu systurnar“:
reiðin, sorgin og depurðin. Svo er
haldin veisla þar sem þunglyndið og
systurnar skemmta sér saman á
minn kostnað og sál mín fær alla
timburmennina.
Það er skrýtið að fara í göngutúra
og sjá garða í blóma, krakka hlæja
og leika sér, heyra fuglasöng eða
gelt í hundi. Já, ég sé og heyri, en
skynja ekkert nema tómleika hjarta
míns. Lífið er í svart/hvítu. En er
þetta svo? Eins og ég minntist á hér
að framan þá eru allar
mínar góðu tilfinningar
enn til staðar, en það
þarf að kveikja ljósið
aftur í sálinni, finna
felustaðinn og hleypa
þeim út. Kannski eyði
ég of miklum tíma í að
hugsa „afhverju“. Ég
ætti frekar að hugsa
um „hvernig“. Þ.e.a.s.
hvað get ég sjálfur gert
til að ná aftur hús-
bóndasætinu. Það er
engin lausn að játa sig
sigraðan fyrir þung-
lyndinu og taka líf sitt.
Því þetta virkar líkt og
vírus. Þó að ég losni
undan svartnættinu, þá um leið
smita ég annan eða aðra með sömu
veiki. Það er eigingirni af hæstu
gráðu að stytta sér leið, en skilja svo
aðra eftir sem bera þess aldrei bæt-
ur. En þunglyndið er útsmogið og
neytir allra bragða til að hafa yfirráð
yfir hug og hjarta. Þegar maður ger-
ir sér grein fyrir því, þá er fyrsti
múrinn brotinn. Þá er að leita sér að-
stoðar og fá hjálp hjá þeim er til
þekkja.
Að vera virkur
Ég er búinn að skoða og kynnast
af eigin raun flestum þeim úrræðum
sem sjúkrastofnanir hafa uppá að
bjóða þegar ég hef verið útskrifaður
af geðdeildum. Eins og gengur hefur
sumt gagnast og annað ekki, en ég
hef hvergi fundið mig almennilega í
kerfinu, en með tíð og tíma verður
maður sjálfur hluti af því. En yfir-
leitt leynist ljóstíra einhvers staðar í
myrkrinu. Nú tel ég mig vera búinn
að finna þá tíru sem ég vona að verði
að því leiðarljósi sem kemur til með
að ná að lýsa sál mína upp aftur. Ég
er að tala um Klúbbinn Geysi. Þar
eru verkin látin tala og loksins er ég
ekki sjúklingur eða hluti af kerfinu
heldur félagi. Og það sem mest er
um vert er það traust og sú vænt-
umþykja sem ég finn frá starfsfólki
og öðrum félögum. Einnig er það góð
tilfinning að ef ég er langt niðri og
geti ekki mætt í Klúbbinn að fólkið
þar muni eftir mér, hringi og fylgist
með hvernig gangi. Það er mín heit-
asta ósk núna að geta orðið aftur
virkur félagi og taka fullan þátt í
daglegri starfsemi Klúbbsins Geysis.
Þar er samvinnan höfð að leiðarljósi
og ég vinn þann tíma og á þeim hraða
sem mér hentar. Ég veit að það tek-
ur tíma að festa rætur á nýjum stað
og losna við þá hugsun að mér sé
ofaukið hvar sem ég kem, en ég á eft-
ir að losna við þá hugsunarvillu með
hjálp minna félaga í Klúbbnum. Ég
hef ávallt litið svo á að vinnustað-
urinn sé manns annað heimili og ef
gagnkvæm virðing og traust ríkir á
milli allra þá ganga flestir hlutir upp.
Klúbburinn Geysir
Að lokum vil ég segja þetta. Ef
Geysir í Haukadal byggi yfir helm-
ingi þeirrar orku, athafnasemi og
þeirri óbilandi bjartsýni sem býr í
nafna hans, Klúbbnum Geysi, gæti
hann stoltur borið þann titil að vera
þekktasti hver í heimi. Við þurfum
ekki sápu eða önnur hjálparmeðul til
að gjósa svo að eftir verði tekið. Orka
okkar kemur innanfrá og því fjöl-
mennari sem Klúbburinn verður, því
tignarlegra verður gosið.
Ekkert verk er svo lítilfjörlegt eða
tröllvaxið að við ráðum ekki við það.
Orðið „uppgjöf“ fyrirfinnst ekki í
orðabók Klúbbsins Geysis.
Óboðnir gestir
Óðinn
Einisson
Geðheilbrigði
Ekkert verk er svo lítil-
fjörlegt eða tröllvaxið,
segir Óðinn Einisson, að
við ráðum ekki við það.
Höfundur er félagi í Klúbbnum
Geysi.
„ORÐHÁKURINN
frá Dalvík“, Kristján
Þór Júlíusson, sem nú
hefur fengið framsókn-
armenn til liðs við sig til
að tryggja sér bæjar-
stjórastólinn á Akureyri
næstu fjögur árin, sendi
mér tóninn í Mogganum
um helgina. Um er að
ræða einskonar svar við
fyrri grein minni, þar
sem ég gagnrýndi þau
vinnubrögð sjálfstæðis-
manna á Akureyri, að
sniðganga Odd Hall-
dórsson og hans fólk hjá
Lista fólksins þegar
kom að viðræðum um myndun meiri-
hluta í bæjarstjórninni. Þess í stað
tóku Kristján og hans menn fram-
sóknarþrenninguna upp á arma sína.
Ég held því fram, að Oddur og hans
fólk hafi staðið uppi sem sigurvegarar
að loknum kosningum til bæjar-
stjórnar Akureyrar; ekki bara árið
2002, heldur einnig við kosningarnar
árið 1998. Engu að síður var Oddur
hunsaður þá og aftur nú. Svona gerir
maður ekki, segi ég, þettar er dóna-
skapur við lista sem greinilega höfðar
til fólksins.
Kristján Þór og hans fylgifiskar
telja sig þó þess umkomna, að hunsa
þennan vilja kjósenda og tala heldur
niður til Odds Helga.
Það er jafnvel alið á gróusögum um
meinta veikleika Odds, en ég vona að
þeir sem að því grjótkasti standa búi
ekki í glerhúsi.
Kristján heldur því fram, að það sé
vafa undirorpið, að Oddur sé sigur-
vegari kosninganna. Hann bendir
réttilega á, að Samfylkingin og
vinstrigrænir hafi einnig komið að
mönnum. Eru þeir þá ekki sigurveg-
arar, spyr Kristján. Mikil undur!
Veit Kristján ekki, að
þessi stjórnmálaöfl
störfuðu allt síðasta
kjörtímabil í bæjar-
stjórn Akureyrar undir
nafni Akureyrarlistans.
Ég veit meira að segja
ekki betur, en að þeir
hafi verið í meirihluta-
samstarfi með Kristjáni
og co.! Er það kosninga-
sigur, að fá sinn mann-
inn hvor, þegar boðið er
fram „klofið“?!
Kristján veit jafnvel
og ég og aðrir kjósend-
ur, að þessi stjórnmála-
öfl magalentu í kosning-
unum og sleiktu sárin þegar talið
hafði verið upp úr kjörkössum. Tals-
mönnum þeirra datt ekki einu sinni í
hug, að ýja að viðræðum um mundun
meirihluta með einum eða neinum.
Þetta er því hreinn útúrsnúningur hjá
Kristjáni Þór. Ég hef kunnað ágæt-
lega að meta hann persónulega og
sem bæjarstjóra, en ef hann reiknar
stefnuna við stjórnun bæjarins með
þessum hætti, þá hygg ég nú farsæl-
ast, að taka af honum skipstjórnar-
réttindin!!
Það er að vísu alveg rétt hjá Krist-
jáni, að það er góður meirihluti kjós-
enda á bak við Sjálfstæðisflokkinn og
Framsóknarflokkinn á Akureyri.
Þessir flokkar töpuðu hins vegar
fylgi, en Oddur bætti við sig. Það
hefði líka verið lýðræðislegur meiri-
hluti kjósenda á bak við meirihluta
sjálfstæðismanna og Lista fólksins.
Af hverju mátti ekki tala við Odd? Af
hverju mátti ekki reyna áður en
stokkið var í fangið á Framsókn? Var
það af ótta við Valgerði Sverrisdóttur
og aðra ráðherra Framsóknar? Hefði
meirihluti með Odd innanborðs ekki
verið þeim þóknanlegur? Hefðu þeir
ef til vill ekki viljað veita góðu af rík-
isjötunni til okkar Akureyringa, ef við
hefðum haft fyrrum framsóknarmann
í brúnni. Gæti það verið ástæðan fyrir
ákefð Kristjáns Þórs í bólið með
framsóknarmaddömunni?
Það hefur svo sem gerst áður í sögu
bæjarstjórnar Akureyrar, að sigur-
vegurum kosninga sé ýtt út í kuldann.
Og þá var nú annað hljóð í strokkn-
um. Þá lentu nefnilega sjálfstæðis-
menn í svipaðri aðstöðu og Oddur nú.
Þeir unnu mikinn kosningasigur, ætli
það hafi ekki verið í kosningunum
1974.
Þá bættu sjálfstæðismenn við sig
tveimur fulltrúum, fengu fimm menn
kjörna. Það var mikil gleði meðal
sjálfstæðismanna á kosninganóttina,
en í timburmönnunum daginn eftir
vöknuðu þeir upp við vondan draum.
Vinstrimenn höfðu dundað sér við
það, á meðan þeir voru að sleikja sár-
in, að mynda meirihluta. Þá voru
klókir menn á borð við Sigurð Óla
Brynjólfsson í brúnni hjá Framsókn.
Sjálfstæðismenn urðu að vonum
brjálaðir. Af hverju er ekki farið að
vilja kjósenda og okkur látið eftir að
mynda meirihluta, spurðu þeir. Nú,
við erum með meirihluta kjósenda á
bak við okkur, svöruðu vinstrimenn.
Sömu rök notar Kristján Þór og hirð-
in hans nú.
Nei, Kristján minn, þau rök sem þú
setur fyrir kjósendur á Akureyri í
Moggagreininni eru útúrsnúningur.
Eftir stendur, að leikreglur heiðar-
leikans voru þverbrotnar þegar listi
Odds Helga Halldórssonar var
hundsaður. Það var ef til vill löglegt
en siðlaust.
„Orðhákurinn
frá Dalvík“
Sverrir Leósson
Akureyri
Eftir stendur, segir
Sverrir Leósson, að
leikreglur heiðarleikans
voru þverbrotnar.
Höfundur er útgerðarmaður.
KVÓTAKERFINU
var komið á árið 1983,
með því að færa út-
gerðarmönnum einka-
rétt til veiða í þeim til-
gangi að stuðla að
hagræðingu í útgerð.
Undirstaða hagræð-
ingarinnar var fram-
seljanlegur kvóti, og
átti markaður með
hann að sjá til þess að
hæfustu aðilarnir veld-
ust til veiða. Kvóta-
kerfið hefur aftur á
móti aldrei verið stutt
réttlætisrökum, enda
er verið að afhenda
litlum hluta þjóðar-
innar einkarétt sem er verðmætari
en t.d. allt atvinnuhúsnæði á Ís-
landi.
Hvernig hefur svo tekist til við
hagræðingu á 20 árum kvótakerfis?
Markaðurinn er besti mælikvarð-
inn á það. Nokkur útgerðarfyrir-
tæki eru á hlutabréfamarkaði og
endurspeglar markaðsverð þeirra
hversu hagvæm þau eru talin.
Markaðsverð þeirra er nú lægra
en áætlað upplausnarverð (bókfært
verð með kvóta á markaðsverði)
(sjá mynd). Það þýðir með öðrum
orðum að hagkvæmt væri að leggja
fyrirtækin niður, að hluta til eða að
öllu leyti, og selja eða leigja kvót-
ann. Eina markmið kvótakerfisins
virðist því ekki hafa náðst.
Af hverju leigja eða selja stóru
útgerðirnar þá ekki frá sér kvóta í
stórum stíl?
Svarið er að finna
hjá forstjóra Sam-
herja. Hann brást illa
við er þingmaður einn
lýsti því yfir að Sam-
herji leigði frá sér
mikið af kvóta. Neit-
aði því harðlega eins
og verið væri að saka
hann um ósiðlegt at-
hæfi. Siðferðiskennd
forstjórans meinar
honum að réttlæta
fyrir sjálfum sér leigu
eða sölu á réttindum
sem hann fékk án end-
urgjalds frá ríkinu.
Aftur á móti geta að-
eins slík viðskipti
stuðlað að hagræðingu.
Hæstiréttur hefur dæmt kerfið í
andstöðu við jafnræðisreglu stjórn-
arskrárinnar og ríkisstjórnin hefur
reynt að slá á óánægju landsmanna.
Það hefur hún gert með því að setja
ýmsar reglur sem flestar koma úr
íslenskum landbúnaði, mest styrkta
landbúnaði á Vesturlöndum, og sem
stuðla allar að auknu óhagræði. Ný-
liðun, helstu uppsprettu framleiðni-
aukningar, hefur verið hindruð með
því að gefa þeim sem fyrir eru for-
skot í formi kvóta. Fjárfestingar út-
lendinga eru óheimilar og er út-
gerðum óheimilt að ná hagkvæmri
stærð. Alvarlegast er þó að sjálf
forsenda hagræðingarinnar, frjálst
framsal kvóta, er takmarkað. Ekki
eru neinar blikur á lofti sem stuðlað
gætu að hagræðingu í útgerð nema
síður sé. Nú á enn að minnka hvat-
Er útgerðin
hagkvæm?
Guðmundur Örn
Jónsson