Morgunblaðið - 06.06.2002, Blaðsíða 46

UMRÆÐAN
46 FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Bjóðum RC íbúðarhús, sumarhús og fjölnotahús, stór og lítil
RC Hús
Sóltún 3, 105 Reykjavík
Sími: 511 5550
Veffang: www.rchus.is
Netfang: rchus@rchus.is
Vegna nýrra samninga á efni og hönnun tilkynnum við nú allt að
1,5 millj. króna VERÐLÆKKUN á sumarhúsum, frá og með
13. maí 2002. Höfum yfir 60 teikningar af sumarhúsum og á annað
hundrað teikningar af íbúðarhúsum.
VERÐLÆKKUN!
Þetta hús lækkar um kr. 1,500,000.-
ÞAÐ var í janúar að
afloknum jólum. Ég sat
við eldhúsbekkinn og
klippti niður umslögin
utan af jólakortunum.
Ekki svo að skilja að ég
sé svo saman saumuð
og nísk, heldur vegna
þess að mér finnst það
einfaldlega blasa við.
Margir miðar fást úr
einu umslagi sem svo fá
það hlutverk að auka
okkur á heimilinu
skipulagningu og minni.
Frímerkin nota ég líka,
ýmist til föndurs fyrir
sjálfa mig ellegar þá í
kennsluverkefni fyrir
nemendur mína. Jólafrímerkið 2001
var vel til fundið, vetrarmynd af
Brautarholtskirkju á Kjalarnesi. Í
Brautarholti ólst Ólafur landlæknir
upp, sá hinn sami og nú er í forsvari
fyrir aldraða á AÐAL svæðinu, þar
sem smjörið lekur af hverju strái.
Gott er að vita af mönnum eins og
Ólafi berjast fyrir bættum kjörum
aldraðra og vona ég sannarlega að
hann láti til sín taka við að leiðrétta þá
smánarlegu hanteringu á öldruðum
sem við yngra fólkið erum sek um.
Við fjölskyldan fáum mikið af jóla-
kortum. Stundum koma kort frá að-
ilum sem við höfum ekki fengið frá
áður og stundum hætta að koma kort
frá öðrum. Okkur þykir vænt um
kortin og geymum þau, þar sem þau
hrúgast upp á háaloftinu í glærum
pokum merktum ártalinu. Meðal
korta sem eru hætt að koma eru kort
frá móðursystrum mínum. Ég átti
margar móðursystur og sumar voru
svo góðar við mig að þær voru eins-
konar ömmur. Þær eru nú allar burt-
sofnaðar nema tvær sem eru orðnar
svo hrumar að þær senda mér núna
huglæg jólakort. Svoleiðis jólakort
eru líka góð að minnsta kosti ef send-
endurnir eru jafn góðir og gömlu
frænkurnar. Elsta móðursystirin
sofnaði burtu fyrir fáum árum. Hún
ól mestan sinn aldur vestur í Dýra-
firði eða allt þar til hún fór á elliheim-
ili, fyrst í Hveragerði,
síðan í Ólafsfirði. Hún
var afskaplega þakklát
fyrir að fá að dvelja á
þessum heimilum síð-
ustu árin. Kistan henn-
ar var loks flutt vestur
til heimahaganna þar
sem hún hlaut leg í
moldinni, þaðan sem
hún upprunalega kom.
Ég man hins vegar
hvað mér þótti þetta
sérkennilegt og sem ég
var að klippa niður um-
slögin fór ég að velta því
fyrir mér hvort ég, Ey-
firðingurinn, ætti eftir
að enda á elliheimili
hugsanlega á Höfn í Hornafirði eða í
Vestmannaeyjum. Ja hver veit nema
það væri hagræðing í því. Við Akur-
eyringarnir verðum brátt ofboðslega
frægir fyrir flott íþróttamannvirki og
verslunarhallir. Svo erum við líka
frægir fyrir skólana, þeir eru víst
hvergi betri. Það er ekki hægt að ætl-
ast til að við séum með allt. Það hefur
til dæmis gengið vel að keyra kind-
urnar austur á Húsavík og kýrnar til
Hvammstanga eftir að kaupfélagið
hagræddi hjá sér. Hvað væri þá að
því að keyra gamla fólkið líka, aðra
leiðina. Það geta ekki allir verið að
kássast í því sama. Við sem erum vel
menntuð og hugsum faglega sjáum
strax að það er lítil hagræðing í því.
Lífið verður að skila hagnaði og alger
skortur á fagmennsku að vera með
einhverja löngu úrelta tilfinninga-
semi og gamlar kerlingabækur um að
virða val einstaklinganna til búsetu
og lífsstíls. Það verður að kenna lýðn-
um að ganga í takt. Menn geta ekki
bara haft það eins og þeim sýnist og
hokrað í einhverjum krummaskuðum
sem er bullandi þjóðhagslega óarð-
bært. Það verður að hafa vit fyrir lið-
inu. Er ég handlék umslögin frá Hrís-
ey rifjaðist það upp fyrir mér, að
þegar ég bjó þar hélt ég að fiskurinn
væri veiddur af heimamönnum á
heimabátum og unninn af heimafólk-
inu. Þetta væri svona lítið og sjálf-
bært samfélag þar sem allt gengi eins
og í góðu klukkuverki og hvert ein-
asta tannhjól, stórt eða lítið, væri jafn
mikilvægt. Hvílík heimóttarhugsun
og menntunarskortur, svoleiðis dæmi
voru löngu úrelt. Það var löngu búið
að breyta þessu. Nú var það stóri
bróðir sem var svo góður og fór og
veiddi fiskinn einhversstaðar í ball-
arhafi, landaði honum á Hellissandi,
ók honum síðan til Dalvíkur og ferjaði
hann yfir til Hríseyjar til þess að
Hríseyingarnir, sem hann hélt að
væru neyddir til að búa þar, hefðu
eitthvað að gera. Svona var nú stóri-
bróðir góður enda kunni hann að hag-
ræða og var langskólagenginn fag-
maður. Hann er að vísu hættur þessu
núna af því að tölvan sem hann notaði
var svo mikill gallagripur, varð strax
úrelt og gaf rangar hagræðingartöl-
ur. Í sama mund og ég var að klippa
niður umslögin frá Húsavík kom
Mogginn inn um lúguna. Á baksíðu
hans gat að líta mikla grein um sorp
þeirra Þingeyinga sem orðið er svo
mikið að vöxtum að þeir treysta sér
ekki til að farga því sjálfir. Hafa víst
legið yfir því lengi að leita hagræð-
ingar með ruslið. Ekki man ég eftir
öðrum sýslum landmeiri en Þingeyj-
arsýslunum, einir 18000 km² saman-
lagt, fyrir nú utan það, að allir gáf-
uðustu og fyndnustu menn
þjóðarinnar eru komnir af Þingeying-
um. Mér var allri lokið. Þeir ætla að
pressa loftið úr sorpinu og flytja það
suður á Kjalarnes til urðunar. Það er
ekki nóg með að landslýðurinn flykk-
ist suður, heldur hefur þeim allra
snjöllustu tekist að reikna það út að
það borgaði sig að senda ruslið þang-
að líka. Þetta er hrein snilld og mun
þurfa mikla yfirlegu verulegra
snjallra fagmanna til að toppa þetta.
Og fyrir þá sem hafa gaman af hlut-
fallstölum þá er Kjósarsýslan, þar
sem næstum öll þjóðin býr, ríflega
tuttugu sinnum minna landsvæði en
Þingeyjarsýslurnar.
Er lífið
hagræðing?
Svanhildur
Daníelsdóttir
Hugleiðing
Lífið, segir Svanhildur
Daníelsdóttir, verður
að skila hagnaði.
Höfundur er barnakennari og býr á
Akureyri.
TÖLUVERT hefur
verið fjallað um að
svokölluð menningar-
tengd ferðaþjónusta
annars vegar og
heilsutengd ferðaþjón-
usta hins vegar verði
næstu vaxtarbroddar í
íslenskri ferðaþjón-
ustu. Undanfarið hef-
ur mesta aukningin
verið í ævintýraferð-
unum svokölluðu, þ.e.
vélsleðaferðum,
hestaferðum, jeppa-
ferðum, fossaklifri
o.s.frv. Sú spurning
vaknar hver verður
framtíð hinna hefð-
bundnu skoðunarferða í hópbílum.
Ef til vill mun menningartengda
ferðaþjónustan hleypa nýju lífi í þá
starfsemi þegar ekið verður milli
nýrra menningarsafna vítt og breitt
um landið.
Allar sérgreinar í ferðaþjónustu
kalla á sérmenntun eftir því hvort
unnið er við gestamóttöku, veiting-
ar, ferðaskipulagningu, fargjalda-
útreikning, upplýsingagjöf á upp-
lýsingamiðstöðvum, vélsleðaakstur,
leiðsögumennsku, safnakynningu
eða annað. Löng hefð er hér fyrir
menntun í ákveðnum greinum
ferðaþjónustu, en fyrsti skólinn
sem bauð almennt ferðamálanám
hér á landi var Menntaskólinn í
Kópavogi. Það var árið 1987 og
þótti mikil nýlunda þá. Nú býður
Ferðamálaskólinn í MK fjölbreytt
ferðamálanám s.s. ferðafræði,
markaðsfræði, fargjaldaútreikning
o.fl. Víða um land eru einnig kennd-
ir ákveðnir þættir ferðamálanáms.
Sérhæfð kennsla hefur farið fram
í Leiðsöguskóla Íslands um langt
skeið (ekki sama og Ferðamálaskól-
inn). Skipulögð leiðsögukennsla
hófst hér á landi árið 1960 og var
nokkru síðar bundin í lög. Fyrst fór
kennslan fram í Háskóla Íslands,
en sl. 15 ár í Menntaskólanum í
Kópavogi. Markmið leiðsögu-
kennslu er að sérmennta nemendur
markvisst í að fræða ferðamenn á
faglegan hátt um náttúru landsins,
sögu, menningu, mannlíf o.fl.. Inn-
tökuskilyrði er stúdentspróf eða
sambærileg menntun og lágmarks-
aldur er 21 ár. Við kennsluna hefur
verið tekið mið af alþjóðlegum
reglum í leiðsögukennslu og kenn-
arar hafa verið íslenskir sérfræð-
ingar hver á sínu sviði s.s. í jarð-
fræði, listum, bókmenntum,
sagnfræði, þjóðlífi o.s.frv.
Leiðsögukennsla skiptist í mörg
svið og eitt sviðið er allt landið.
Leiðsögunemar á því sviði eru bún-
ir undir að fylgja ferðamönnum um
allt land og fræða þá á tungumáli
farþeganna um hin margvíslegustu
efni, t.d. flekakenninguna, þekkja
fuglana og plönturnar sem þeir sjá,
kynna fyrir þeim Íslendingasögurn-
ar og núlifandi listamenn. Oft þurfa
leiðsögumenn að draga upp mynd
með orðum í huga gestanna og er
þá oftast um eitthvert menningar-
tengt efni að ræða sem ekki er
sýnilegt. Vonandi mun hin nýja
menningartengda ferðaþjónusta
bæta hér úr.
Annað svið leiðsögukennslunnar
er hin svæðistengda
leiðsögukennsla sem
fram hefur farið í öll-
um landshlutum undir
umsjón Leiðsöguskóla
Íslands, en kennslan
sjálf hefur farið fram í
viðkomandi landshluta
hverju sinni. Segja má
að öll þessi kennsla
hafi miðast að því að
geta þjónað þeim
ferðamönnum sem
kaupa það sem nú er
kallað „menningar-
tengd ferðaþjónusta“.
Svæðistengd leiðsögu-
kennsla þjálfar ein-
staklinga í hinum
ýmsu landshlutum til að fræða
ferðamenn um allt það sem þeirra
svæði hefur að bjóða. Í svæðis-
kennslunni hefur t.d. verið komið
inn á flest það sem einkennir við-
komandi landshluta í jarðfræði,
dýralífi, plöntulífi, skógrækt, land-
græðslu, sögu, bókmenntum, list-
um, atvinnulífi, menningu og mann-
lífi. Á Norðurlandi er áhersla lögð á
kennslu um ofangreinda málaflokka
á því landsvæði, þekkta norðlenska
einstaklinga og skoðunarstaði.
Hvert landsvæði fjallar um sitt
svæði, sitt fólk og sín sérkenni.
Flestir þeir sem lokið hafa svæð-
istengdu leiðsöguprófi hafa sagt að
þeir sæju heimabyggðina með allt
öðrum og jákvæðari augum en áð-
ur. Oft hafa aldursforsetar meðal
nemenda miðlað hinum af sínu
grúski og fróðleik um sitt eigið
heimasvæði og þeir yngri hafa
fyllst áhuga og allt í einu uppgötvað
að þeirra heimabyggð á eitthvað
sem aðrir eiga ekki og hefur því
eitthvað merkilegt fram að færa.
„Grúskararnir“ segjast hafa fengið
uppreisn æru því að fram að þessu
hafi þeir verið álitnir skrítnir sér-
vitringar og þess vegna hafi þeim
aldrei dottið í hug að grúskið þeirra
gæti einhvern tíma orðið gagnlegt
öðrum, hvað þá að þeir gætu hugs-
anlega haft atvinnu af að miðla
þeim fróðleik til annarra.
Leiðsögumenn hafa að mínu mati
afar mikilvægu hlutverki að gegna í
íslenskri ferðaþjónustu með miðlun
þjóðlegs fróðleiks ekki eingöngu til
samsveitunga heldur ekki síður til
gesta frá öðrum landsvæðum og
öðrum löndum. Starf svæðisleið-
sögumanna gæti (ef rétt er á hald-
ið) bæði orðið til að auka starfs-
möguleika í heimahéraði og um leið
orðið mikilvægt innlegg í að auka
skilning milli landshluta, varðveita
og miðla til næstu kynslóðar þjóð-
legum menningararfi okkar.
Þetta kallast víst þjóðremba hjá
þeim háskólamenntuðu menningar-
fræðingum sem nýlega hafa fullyrt
í fjölmiðlum að „varðveisla íslenskr-
ar tungu“ hafi lítinn tilgang á tím-
um alþjóðasamskipta og hnatt-
væðingar og að „þjóðlegur menn-
ingararfur“ sé tímaskekkja í þeirri
alþjóðavæðingu sem nú sé fram
undan. Það er ekki uppörvandi fyr-
ir íslenska ferðaþjónustu að ekki sé
minnst á „menningartengda ferða-
þjónustu“. Erlendir ferðamenn
leggja einmitt leið sína alla leið til
Íslands til að sjá hvað hér er öðru-
vísi en í þeirra heimalandi og öðru-
vísi en það sem þeir sjá í öðrum
löndum. Full ástæða er til og löngu
kominn tími til að Leiðsöguskóli Ís-
lands verði efldur og opinberlega
viðurkenndur sem sjálfstæður
fag(há)skóli.
Menntun leið-
sögumanna og
hlutverk þeirra
í ferðaþjónustu
Birna G.
Bjarnleifsdóttir
Höfundur hefur leiðsögupróf og hef-
ur starfað við leiðsögukennslu í 26
ár.
Ferðaþjónusta
Allar sérgreinar í ferða-
þjónustu, segir Birna
G. Bjarnleifsdóttir,
kalla á sérmenntun.