Morgunblaðið - 21.06.2002, Blaðsíða 1

143. TBL. 90. ÁRG. FÖSTUDAGUR 21. JÚNÍ 2002 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
STOFNAÐ 1913
MORGUNBLAÐIÐ 21. JÚNÍ 2002
HÆSTIRÉTTUR Bandaríkjanna
úrskurðaði í gær að aftaka þroska-
hefts fólks gengi í berhögg við það
ákvæði bandarísku stjórnarskrárinn-
ar sem bannar grimmilegar og
óvenjulegar refsingar. Þrír hæsta-
réttardómarar greiddu atkvæði gegn
þessari niðurstöðu, en sex með.
Með úrskurðinum í gær hnekkti
hæstiréttur þeirri niðurstöðu sinni
frá 1989 að aftaka þroskaheftra saka-
manna væri ekki brot á stjórnar-
skránni vegna þess að almennings-
álitið í Bandaríkjunum væri ekki
andsnúið slíku. Þá bönnuðu aðeins tvö
af þeim 38 ríkjum Bandaríkjanna, þar
sem dauðarefsingum er beitt, aftökur
þroskahefts fólks, en nú eru þær
bannaðar í 18 af ríkjunum 38.
Breytingarnar í sömu átt
„Það sem vegur þyngst er ekki
fyrst og fremst fjöldi þessara ríkja,
heldur það, að breytingarnar hafa
stöðugt verið í sömu áttina,“ skrifaði
John Paul Stevens hæstaréttardóm-
ari í áliti meirihlutans. William H.
Rehnquist, forseti hæstaréttarins, og
dómararnir Antonin Scalia og Clar-
ence Thomas voru á móti úrskurðin-
um. Rehnquist sagði m.a. í áliti sínu,
að hann teldi meirihlutann taka of
mikið tillit til skoðanakannana og við-
horfa alþjóðlegra og bandarískra sér-
fræðinga.
Áhrifa úrskurðarins í gær mun til
að byrja með aðallega gæta í þeim 20
ríkjum er hingað til hafa leyft aftökur
þroskaheftra. Má búast við að tugir
dauðamanna í þessum ríkjum muni
áfrýja dómum sínum á þeim forsend-
um að þeir séu þroskaheftir. Fram-
vegis mun fólk sem ákært er fyrir
morð í þeim ríkjum er leyfa dauða-
refsingar ekki eiga dauðadóma yfir
höfði sér geti það sýnt fram á að það
sé þroskaheft, sem yfirleitt miðast við
greindarvísitöluna 70 eða lægri.
Hæstiréttur Bandaríkjanna snýr við blaðinu
Aftökur þroskaheftra
brot á stjórnarskránni
Washington. AFP, AP.
MIKILL og vaxandi ágreiningur er
innan Ísraelsstjórnar um þá stefnu að
hernema hluta af Vesturbakkanum í
hvert sinn sem Palestínumaður gerir
sjálfsmorðsárás í Ísrael. Varnarmála-
ráðherrann, sérfræðingar í hermál-
um og fjölmiðlar segja að í henni sé
ekkert tillit tekið til þeirra skyldna
sem hún leggi Ísraelum á herðar, né
til gífurlegs kostnaðar henni samfara.
Fimm Ísraelar voru myrtir í land-
nemabyggð gyðinga á Vesturbakkan-
um í gærkvöldi, og átta særðust. Þrír
hinna myrtu voru börn. Að sögn ísra-
elska útvarpsins felldu ísraelskir her-
menn innrásarmennina. Samtökin Al-
þýðufylking fyrir frelsun Palestínu
lýstu sig ábyrg fyrir morðunum.
Ísraelskt herlið lagði í gær undir
sig borgirnar Betlehem, Tulkarem og
úthverfi Ramallah en í fyrradag hélt
herinn inn í Jenín, Qalqilya og
Nablus. Var skotið af skriðdrekum er
farið var inn í borgirnar og útgöngu-
banni komið á. Í Tulkarem voru sjö
Palestínumenn handteknir en enginn
þeirra tengist þó Al-Aqsa-hreyfing-
unni, sem segist hafa borið ábyrgð á
hryðjuverkinu í Ísrael í fyrradag sem
kostaði átta manns lífið.
Talsmaður Hamas-hreyfingarinn-
ar á Gaza sagði í gær að ekki yrði orð-
ið við áskorun Arafats og annarra
Palestínumanna um að hætta sjálfs-
morðsárásum. Þær væru öflugasta
vopn Palestínumanna. Hamas-hreyf-
ingin segist hafa staðið að hryðju-
verkinu á þriðjudag en það varð 20
manns að bana.
Innan Ísraelsstjórnar er kominn
upp mikill ágreiningur um að svara
sjálfsmorðsárásum með hernámi. Bi-
nyamin Ben-Eliezer, varnarmálaráð-
herra og leiðtogi Verkamannaflokks-
ins, kveðst algerlega andvígur varan-
legu hernámi. Bendir hann á að Ariel
Sharon, forsætisráðherra Ísraels,
hafi ekki skýrt hvað í stefnunni felist,
hvort setja eigi upp varðstöðvar við
borgirnar eða taka þar öll völd. Eigi
það síðara við verði Ísraelum einnig
skylt að skipa fyrir um allt annað, allt
frá sorphreinsun til sjúkrahúsmála.
Illa grunduð stefna
Sérfræðingar í ísraelskum hermál-
um og ýmsir fjölmiðlar segja líka, að
stefna Sharons sé illa grunduð vegna
þess, að hún kalli á herútboð meðal
varaliðsins en það sé ákaflega kostn-
aðarsamt og erfitt eins og ástandið sé
í efnahagsmálunum. Ísraelsher verði
síðan að auki og með miklum kostnaði
að koma upp nýju skrifstofubákni til
að útvega palestínskum borgurum
nauðsynlega þjónustu.
Ísraelsher hóf í gær að kalla inn
varaliða en ekki er ljóst hve margir
verða kvaddir til að þessu sinni. Þeir
eru alls rúmlega 400.000 og tóku
20.000 þeirra þátt í sex vikna innrás-
inni, sem hófst í marslok.
Ísraelsher leggur undir sig fleiri borgir Palestínumanna á Vesturbakkanum
Miklar deilur innan stjórn-
arinnar um stefnu Sharons
Ramallah, Jerúsalem. AP, AFP.
INDVERSKAR verkakonur klædd-
ar hefðbundnum Rajasthan-fötum
ganga til vinnu sinnar í Thar-
eyðimörkinni skammt frá borginni
Jaisalmer í Rajasthan-héraði á
Indlandi í gær. Konurnar fara oft
fótgangandi um langan veg í
steikjandi hita og bera verkfæri á
höfði sér. Þær fá alla jafna lægri
laun en karlar fyrir sömu störf.
Reuters
Verkakonur
í Rajasthan
GENGI dollarans féll í gær gagn-
vart helstu gjaldmiðlum eftir að töl-
ur sýndu, að viðskiptahallinn í
Bandaríkjunum hefur aldrei verið
meiri en nú. Var gengi evrunnar
gagnvart dollara 0,9615 í gær og hef-
ur ekki verið hærra í tvö ár.
Adrian Schmidt, hagfræðingur
hjá Royal Bank of Scotland, sagði í
gær, að viðskiptahallinn í Bandaríkj-
unum hefði verið meiri en búist hefði
verið við og spáði því, að gengi doll-
arans myndi halda áfram að lækka
lengi enn. Sagði hann, að hallinn á
greiðslujöfnuði Bandaríkjanna við
útlönd væri meiri en svo, að hægt
væri við að búa. Nýjar tölur sýna, að
viðskiptahallinn var 35,9 milljarðar
dollara í apríl á móti 32,5 milljörðum
í mars en spáð hafði verið, að apríl-
hallinn yrði 33 milljarðar dollara. Þá
var greiðslujöfnuðurinn óhagstæður
um 112,5 milljarða dollara á fyrsta
fjórðungi ársins en búist hafði verið
við, að hann yrði 108 milljarðar.
Á evrusvæðinu, sem tekur til 12
ríkja, var viðskiptajöfnuðurinn hag-
stæður um 3,1 milljarð evra í apríl og
um 12,1 milljarð í mars. Var hann
hagstæður samtals um 22,7 milljarða
á fyrstu fjórum mánuðum ársins. Ef
tekin eru með þau þrjú Evrópusam-
bandsríki, sem ekki nota evruna,
Bretland, Danmörk og Svíþjóð, þá
var hins vegar halli á viðskiptunum
upp á 4,5 milljarða evra í apríl og um
8,8 milljarða alls á fyrstu fjórum
mánuðunum.
Evran að nálg-
ast dollarann
Washington, Brussel. AFP.
LOFTSTEINN á stærð við
knattspyrnuvöll fór naumlega
framhjá jörðinni í um 120 þús-
und km fjarlægð í síðustu viku
og er ekki vitað til þess að
steinn af þessari stærð hafi
komið nær jörðinni í marga
áratugi, að því er vísindamenn
greindu frá í gær.
„Ef svo ólíklega hefði viljað
til, að loftsteinninn hefði rekist
á jörðina á byggðu svæði, hefði
manntjón orðið töluvert,“ sagði
Grant Stokes, yfirmaður Lin-
coln-rannsóknaverkefnisins í
Nýju-Mexíkó, en steinninn sást
í stjörnusjónauka þar. „Orku-
losunin hefði orðið á við stóra
kjarnorkusprengju.“
Loftsteinninn var á 38.000
km hraða þegar hann sást,
þremur dögum eftir að hann fór
næst jörðinni. Stokes sagði að
reikna mætti með að um 50
sinnum á ári færu loftsteinar af
þessari stærð nær jörðinni en
nemur fjarlægðinni til tungls-
ins. Einungis væri þó vitað með
vissu um fáa þeirra. Reiknað
væri með að svona steinar lentu
á jörðinni með nokkur hundruð
ára millibili.
Þessi steinn er sagður hafa
verið það stór, að hefði hann
lent á jörðinni hefði hann getað
valdið álíka eyðingu og loft-
steinn sem lenti í Síberíu 1908
og eyddi um 2.000 ferkílómetra
skóglendi.
Munaði
mjóu
London. AP.