Morgunblaðið - 21.06.2002, Blaðsíða 12

HÖFUÐBORGARSVÆÐIÐ
12 FÖSTUDAGUR 21. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í NÝRRI skýrslu Borgar-
fræðaseturs Háskóla Íslands
og Reykjavíkurborgar um
húsnæðismál í Reykjavík
1991-2000 kemur fram að
þrátt fyrir miklar íbúðabygg-
ingar í Reykjavík og á höfuð-
borgarsvæðinu öllu á síðari
hluta nýliðinnar aldar og um-
fangsmeiri félagslegar íbúða-
byggingar sl. tíu ár, hafi skap-
ast húsnæðisvandi í borginni.
Bent er á að æskilegt kunni að
vera að fá einkaaðila til að
byggja og reka leiguhúsnæði,
ýmist á almennum leigumark-
aði eða undir félagslegum for-
merkjum. Þá segir þar að
veita mætti styrki og lán til
endurnýjunar eldri hverfa,
meðal annars til að stuðla að
þéttingu byggðar.
Höfundur skýrslunnar er
Jón Rúnar Sveinsson, fé-
lagsfræðingur hjá Borgar-
fræðasetri, en í henni er
fjallað um þróun íbúðabygg-
inga, félagslega húsnæðis-
kerfið og samspil húsnæðis-
stefnu og borgarstefnu.
Skýrslan er unnin samkvæmt
beiðni frá félagsmálayfirvöld-
um í Reykjavík.
Fram kemur að frá 1920 til
2000 hafi mannfjöldi í Reykja-
vík sexfaldast en fjöldi íbúða
að sama skapi tólffaldast. Á
sama tíma hefur meðalstærð
íbúða fjórfaldast. Eftir stöðn-
un á íbúðamarkaði frá kreppu-
árunum fram til ársins 1955
urðu straumhvörf í íbúða-
byggingum og næstu 25 árin,
1955-1980, var byggt miklu ör-
ar en nam fólksfjölgun. Árið
1980 voru til að mynda 2,6 íbú-
ar á íbúð að meðaltali. Eftir
1980 dró verulega úr framboði
á íbúðum og 1990 til 2000 hef-
ur fjöldi íbúða miðað við íbúa-
fjölda staðið í stað, að því er
fram kemur í skýrslunni.
Fram kemur að á bilinu
450-700 íbúðir hafi verið
byggðar á ári í Reykjavík á tí-
unda áratugnum en frá árinu
1996-2000 voru þær á sjötta
hundrað.
Í Kópavogi jukust íbúða-
byggingar úr 200 í búðum á ári
árið 1994-5 í tæplega 400 árið
1996 og rúmlega 500 árið 1997.
Síðan hefur dregið nokkuð úr
íbúðabyggingum en þær voru
250 í Kópavogi árið 2000.
Í Hafnarfirði var heldur
minna byggt af nýjum íbúðum
á seinni hluta áratugarins en á
fyrri hluta hans.
Þegar kemur að fjölda
íbúða á hverja 1.000 íbúa sem
voru fullgerðar á ári að með-
altali á árabilinu 1991-2000
hefur Reykjavík vinninginn
með 415 íbúðir. Í nágranna-
sveitarfélögunum er hlutfallið
356 íbúðir. Bent er á það í
skýrslunni að þessi munur
skýrist meðal annars af lægri
meðalfjölda íbúa á heimili í
Reykjavík. Fram kemur að
frá 1996 til 2000 hafi dregið
verulega úr byggingu lítilla
íbúða í Reykjavík (eins og
tveggja herbergja) um leið og
aukning varð á byggingu
stærri íbúða. Minna framboð á
litlum íbúðum hafi því stuðlað
að ójafnvægi á húsnæðismark-
aði sem kann að hafa átt þátt í
hækkun íbúðaverðs og húsa-
leigu, eins og bent er á í
skýrslunni.
Of margar lóðaúthlutanir
vegna einbýlis- og raðhúsa
Fram kemur að lóðaúthlut-
un í Reykjavík hafi haldist
svipuð allan nýliðinn áratug.
Þær voru hins vegar 24% fleiri
1981-1990 en á tímabilinu
1991-2000. Þetta hafi meðal
annars stuðlað að því að veru-
legur hluti fólksfjölgunar alls
höfuðborgarsvæðisins hafi
færst til Kópavogs á seinni
hluta síðasta áratugar.
Skýrsluhöfundur bendir á
að lóðaúthlutanir sveitarfélag-
anna hafi hingað til snúist full-
mikið um húsbyggjendur ein-
býlishúsa og raðhúsa í
úthverfum. Ekki sé tekið
nægjanlegt tillit til þess við
byggingu nýrra hverfa að 70%
íbúðarhúsnæðis í borginni séu
heimili einhleypra, einstæðra
foreldra og barnlausra hjóna
og sambýlisfólks. Þessi sí-
stækkandi hópur í borgarsam-
félaginu þurfi í auknum mæli á
litlum íbúðum að halda.
Einnig er í skýrslunni
minnst á verðhækkanir hús-
næðis á síðustu árum og segir
þar að þær skýrist aðeins að
hluta til af ónógu framboði ný-
bygginga á höfuðborgarsvæð-
inu. Einnig verði að taka tilliti
til uppsafnaðrar eftirspurnar
á fasteignamarkaði 1998-2000
sem leystist úr læðingi þegar
uppsveifu fór að gæta í kaup-
mætti almennings. Fram
kemur að árin 1998 og 1999
hafi nær 17 þúsund manns
skipt um aðsetur hvort árið en
sú tala féll niður í um 14 þús-
und árið 2000.
Í skýrslunni er fjallað um
félagslegt íbúðakerfi borgar-
innar sem nær til leiguíbúða
Félagsbústaða, verka-
mannabústaða, íbúða Fram-
kvæmdanefndar byggingar-
áætlunar 1965-1975,
félagslegra eignaíbúða og fé-
lagslegra kaupleiguíbúða. Þá
er innan borgarmarkanna
einnig fjöldi leiguíbúða í eigu
ýmissa félagasamtaka sem
starfandi eru í borginni.
Tæp 40% nýbygginga af fé-
lagslegum toga síðustu ár
Fram kemur að á undan-
förnum árum hafi félagslegum
úrræðum á íbúðamarkaði í
Reykjavík fjölgað örar en öðr-
um íbúðum og verulega örar
en sem svarar mannfjölgun í
borginni. Bent er á að á ár-
unum 1990-2000 hafi 38% ný-
bygginga í borginni verið af
félagslegum toga og veitt voru
um 1.750 viðbótarlán í Reykja-
vík á þessu tímabili.
Alls bættust um 400 íbúðir í
eigu ýmissa félagasamtaka við
íbúðastofninn í Reykjavík á
árunum 1990-2000.
Skýrsluhöfundur bendir á
að eftirspurn eftir félagslegu
húsnæði hafi aukist mjög á
allra síðustu árum og biðlistar
eftir félagslegu leiguhúsnæði
og öðru húsnæði svo og
verðþróun á leigumarkaði hafi
gerbreyst á skömmum tíma.
Þá hefur heimilislausum fjölg-
að í Reykjavík og fregnir ber-
ast af því að óvistlegra og lé-
legra húsnæði en þekkst hefur
um árabil sé komið í leigu á al-
mennum markaði, að því er
segir í skýrslunni. Þar segir
einnig að félagslega íbúða-
kerfið í Reykjavík sé bæði
brotakennt og erfitt sé að ná
yfirsýn yfir það sem aftur
valdi því að stjórnunarlegur
meðfærileiki þess verði minni.
Bent er jafnframt á að mark-
mið félagslega kerfisins hafi
færst frá byggingu eignarhús-
næðis fyrir verkafólk með lág-
ar tekjur yfir í byggingu leigu-
íbúða fyrir hópa með erfiða
félagslega stöðu.
Í þriðja og síðasta hluta
skýrslunnar er fjallað almennt
um samspil húsnæðisstefnu
og borgarstefnu. Fram kemur
að hlutur Reykjavíkur af
heildaríbúafjölda landsins sé
nú 39% og á öllu höfuðborg-
arsvæðinu 62% samtals miðað
við árið 2000. Ef fram fari sem
horfi verði það hlutfall komið í
70% árið 2024. Sé einungis lit-
ið til Reykjavíkur er aukning-
in áætluð 12-14% fram til
2024. Bent er á að vöxtur
borgarinnar hafi lengi byggst
á fólksflutningum frá lands-
byggðinni en nú sé fjölgunin
vegna aðstreymis erlendra
ríkisborgara meiri.
Lagt er til í skýrslunni að
skoðað verði hvernig megi
móta borgarstefnu til að bæta
allt borgarumhverfið í sam-
ráði við ríkisvaldið og önnur
sveitarfélög á höfuðborgar-
svæðinu.
Fleiri komi að rekstri
félagslegra leiguíbúða
Í spá yfir framtíðarhorfur í
húsnæðismálum segir að hlut-
fall félagslegra leiguíbúða hafi
farið ört vaxandi á síðustu tíu
árum og muni að óbreyttu
halda áfram að hækka á næstu
árum. Bent er á að þétting
byggðar og áhersla á meiri
borgarsvip Reykjavíkur falli
vel að aukinni áherslu á bygg-
ingu leiguíbúða, bæði fé-
lagslegu húsnæði og á al-
mennum markaði. Fram
kemur að borgaryfirvöld hafi
átt í erfiðleikum með að
bregðast fljótt við húsnæðis-
vandanum og að óheppilegt sé
að leysa vandann alfarið með
byggingu félagslegra leigu-
íbúða á vegum borgarinnar.
Komnir séu til sögunnar öfl-
ugri rekstraraðilar en áður á
sviði leiguíbúðarekstrar.
Í hugmyndum að framtíðar-
stefnu kemur fram að taka
þurfi til athugunar hvernig
betur megi virkja eignaíbúða-
kerfið og tengja það öðrum
gerðum félagslegs húsnæðis í
borginni. Þá sé æskilegt að
einkaaðilar byggi og reki
leiguíbúðir, ýmist á almennum
leigumarkaði eða undir fé-
lagslegum formerkjum. Æski-
legt sé að þeir fái til þess
stofnstyrki eða annan hvata
og leigi síðan t.d. 50-100%
íbúðafjöldans félagslega.
Þá er bent á að rýmka ætti í
vissum tilvikum gildandi húsa-
leigulög þannig að ýta mætti
undir aukna útleigu umfram-
húsnæðis sem aftur drægi úr
byggingarþörf og stuðlaði að
þéttingu byggðar. Lagt er til
að ítarleg könnun verði gerð á
húsnæðismarkaðnum á höfuð-
borgarsvæðinu og skynsam-
legt að það sé gert í tengslum
við heildarkönnun húsnæðis-
mála á landinu öllu.
Skýrsla Borgarfræðaseturs um húsnæðismál í Reykjavík 1991 til 2000
Æskilegt að einkaaðilar
byggi og reki leiguhúsnæði

 






 !
"






 !



 
!
# !#
 #$$

 
%&%
&''
'&(%
  
(&)
**
+&%
  
)&+(
%+'
)&**
$ $



 



#! ,-./-0,1

    
 
 


       


 !"#
$ #

2


3  



 !
# !#
 #$%'$)


 



 )


&




)


(


+


%


'


*



,-./-0,1
$%

2 !
%
''
*%
')
()
(*
%
)&*''



%

%
 

&


&&&
'$)

2 !
+
)%)
%
+
%)(
)(
)+
)&*)%


&

 &

% &&&
-

4

2 !
))
&%
&'
&('*
%&'+
(&(*%
+&+'*
+(&+




%
 %

& &&&
45663

!
 #



**
789
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Samdóma álit margra viðmælenda skýrsluhöfundar er að mestur skortur sé á minna hús-
næði á markaðnum. Myndin er tekin yfir Vesturbæ og Þingholtunum.
NÝTT vísindatjald og hring-
ekja voru tekin í notkun í
Fjölskyldu- og húsdýragarð-
inum í gær að viðstöddum
borgarstjóra og mennta-
málaráðherra.
Hringekjan er smíðuð á
Ítalíu og skreytt með mynd-
um eftir Brian Pilkington af
ásum og gyðjum úr goða-
fræðinni, jólasveinunum 13
að tölu ásamt Grýlu og
myndskeiðum úr Íslandssög-
unni frá landnámi Íslands
fram að stofnun lýðveld-
isins. Þá verða einnig tekin í
notkun á næstu dögum fall-
turn og klessubátar.
Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir borgarstjóri sagði í
stuttri ræðu að nýju tækin
væru liður í því að halda
uppi aðdráttarafli garðsins
gagnvart yngstu kynslóð-
inni. Þakkaði hún rekstr-
arstjórn garðsins sér-
staklega fyrir gott starf en
hún hefur að undanförnu
unnið að framtíðarþóun
garðsins. Skemmst er að
minnast þess er skipið
Naglfar var vígt í fyrra og
einnig hefur þjónustutjald á
svæðinu verið þrefaldað frá
því sem áður var.
Að því búnu skelltu borg-
arstjóri og mennta-
málaráðherra sér á hestbak
í hringekjunni og fóru
nokkra hringi ásamt börn-
unum.
Þá var einnig tekið í notk-
un nýtt vísindatjald sem gef-
ur börnum kost á að upplifa
vísindin í leik og starfi með
aðstoð ýmissa þrauta og
leikja. Menntamálaráðherra
fagnaði framtakinu og sagð-
ist sannfærður um að það
myndi verða til að efla þátt-
töku yngstu kynslóðarinnar
í vísindum.
Vísindatjaldið er alfarið
íslensk hönnun en í fyrra
sáu norskir aðilar um upp-
setningu á sams konar
tjaldi. Innan dyra gefur að
líta ýmiss konar tæki og tól,
s.s. þrívíddarmyndir, kúlu-
þrautir, undraspegla og til-
raunir með loft. Þá er gest-
um og gangandi boðið að
stíga á vigt sem mælir
þyngd fólks út frá þyngd-
arafli á nokkrum þekktustu
reikistjörnum sólkerfis okk-
ar.
Margt var um manninn í
garðinum í tilefni opnunar-
innar og börnin biðu spennt
eftir því því að prófa nýju
hringekjuna. Þá gafst fólki
kostur á að prófa tæki og tól
í vísindatjaldinu og voru
menn raunar hvattir til þess.
Meðal þess sem komið hafði
verið fyrir var tunna með
húð á öðrum enda og örlitlu
gati á hinum endanum.
Tunnunni var velt á hliðina
en nokkru fjær stóð logandi
kerti á stól. Áttu gestir að
berja á trommuna og freista
þess að slökkva á kertinu
með loftstraumnum sem
streymdi út við ásláttinn.
Nokkur fyrirtæki styrktu
opnun vísindatjaldsins, þar
á meðal Marel, Eimskip, Ís-
landssími og Rafagnatækni.
Ný tæki og vísindatjald voru tekin í notkun í Fjölskyldu- og húsdýragarðinum
Hringekja með
myndum úr
Íslandssögunni
Morgunblaðið/Golli
Borgarstjóri og menntamálaráðherra brugðu sér á bak og
fóru nokkrar ferðir með hringekjunni.