Morgunblaðið - 21.06.2002, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 21. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ALLIR finna fyrir ein-hverri streitu dagsdag-lega en hún verður skað-leg ef hún er of mikil, á
mörgum vígstöðvum eða langvar-
andi. Iðjuþjálfar finna leiðir til að
kenna fólki að takast á við streitu á
uppbyggilegan hátt, hvort sem það
eru einstaklingar sem lent hafa í
áföllum eða fólk sem er að takast á
við sín daglegu verkefni,“ segir Elín
Ebba Ásmundsdóttir, forstöðumað-
ur iðjuþjálfunar á geðdeild Land-
spítala – háskólasjúkrahúss.
Hún segir kaffi, reykingar og
kaupgleðina, sem einkennir Íslend-
inga svo mikið, vera dæmi um
vonda streitubana sem dugi
skammt og séu skaðlegir þegar til
lengri tíma er litið. „Við höfum fullt
af góðum streitubönum hér á Ís-
landi sem við eigum að nýta okkur
meira eins og sundið, náttúruna og
síðan sönglistina. Þeir sem eru í kór
hafa valið sér góðan streitubana.“
Iðjuþjálfun, sem er 4 ára nám,
hefur nú verið kennd við Háskólann
á Akureyri frá árinu 1997. Ebba
kennir iðjuþjálfun á Akureyri sem
hún segir vera upplagðan há-
skólabæ. „Þangað er einmitt gott að
koma úr höfuðborginni til að losna
við streitu. Ég finn þegar ég kem
norður að kenna að takturinn er
annar en í borginni. Hér er rólegt
umhverfi, skíðasvæði rétt hjá, og
meiri tengsl á milli fólks.“ Hún telur
að bæinn eigi að byggja upp og gera
eftirsóttan fyrir námsfólk þannig að
hann fái svipað vægi sem háskóla-
bær og Þrándheimur í Noregi hefur
haft, en að sögn Ebbu, sækjast til
dæmis Óslóarbúar eftir að stunda
nám í Þrándheimi þótt þeir þurfi að
flytja langar leiðir.
Streituvaldar misjafnir
eftir einstaklingum
Námskeiðið sem Ebba kennir í
Háskólanum á Akureyri ber nafnið
Iðjuþjálfun – sálfélagsleg nálgun en
þar er skoðað hvernig erfiðleikar,
áföll eða andlegt álag geta raskað
venjum fólks og hindrað í að stunda
daglega iðju. Skoðaðar eru aðferðir
sem iðjuþjálfar nota til að meta og
hafa áhrif á sjálfsmat einstaklinga,
félagslega hæfni og lífsstíl í þeim
tilgangi að auka vellíðan og færni,
að sögn Ebbu.
„Sjálfstraustið er undirstaðan
þess hvernig fólki líður, hvernig það
hugsar og metur lífið. Til að auka
sjálfstraustið þarf fólk að finna að
það hafi áhrif á líf sitt og umhverfi.
Iðjuþjálfar finna leiðir til að auka
sjálfstraustið hjá fólki se
lent í áföllum en líka hjá
fólki,“ útskýrir hún.
Hún bendir á að allir
hverja streituvalda en m
staklingsbundið sé hverjir
„Hjá einum getur það ei
verið að komast á milli stað
um að standa sig í vinnunn
samskipti við fólk. Ið
kenna fólki að takast á við
fólki finnst erfitt. Þannig
að við séum alltaf að reyna
til að líta á erfiðleikana se
sem hægt sé að leysa en ek
Þegar fólk hefur orðið fy
getur það oft ekki gert h
það gat áður og sjálfstrau
molum, að sögn Ebbu. „ M
fá skjólstæðinga til að tak
verkefni sem þeir halda að
ekki, geta þeir náð stjórn
aftur.“
Iðjuþjálfun hefur verið kennd hér á landi við Há
Kímni og hlátu
mikinn lækning
Elín Ebba Ásmundsdót
Landspítala – háskólasjú
Akureyri sem h
Íslendingar kaupa sér stundum sjálfs-
mynd og eru oft á tíðum ginnkeyptir fyrir
ýmiss konar skyndilausnum þegar streitan
verður of mikil. Bryndís Sveinsdóttir
komst að þessu er hún ræddi við þrjá iðju-
þjálfa sem fást við fjölbreytt viðfangsefni.
HELLAFERÐIR,
klettaklifur og kaj-
aksiglingar er meðal
þess sem felst í svo-
kallaðri ævintýrameð-
ferð fyrir börn og ung-
linga sem Sigríður
Ásta Eyþórsdóttir, yf-
iriðjuþjálfi á Barna-
og unglingageðdeild-
inni á Dalbraut, hefur
verið að þróa undan-
farin fjögur ár. „Þetta
er liður í að byggja
upp félagslega færni
hjá krökkum sem eru
illa stödd félagslega,
hafa kannski verið
lögð í einelti eða hafa
lélega sjálfsmynd. Við vinnum með
krökkunum á jafnréttisgrundvelli,
hjálpum þeim að efla eigin styrk.
Mikilvægt er að þau séu líka virk í
að hvetja og styrkja hvert annað og
læri að taka ábyrgð innan hópsins.“
Hún segir árangurinn vera mjög
góðan samkvæmt viðhorfskönnun-
um sem gerðar hafa verið meðal
barnanna og foreldranna.
Vinnur að því að efla
starfsanda í fyrirtækjum
Sigríður vinnur líka sjálfstætt í
fyrirtækjum og skólum og segir
hún mikið að gera á þeim vettvangi.
„Margir hafa þær hugmyndir að við
vinnum bara inni á sjúkrahúsum
með mjög afmörkuð verkefni en það
er ekki rétt. Iðjuþjálfun er mjög
fjölbreytt og hægt er að nýta þessa
þekkingu á breiðu sviði.“
Hún segir að vinnan í fyrirtækj-
unum gangi meðal annars út á að
efla starfsanda og bæta samskipti.
„Í skólunum erum við
svo með til dæmis
kvöldnámskeið með
foreldrum og börnum
þar sem eru umræður,
unnin verkefni og far-
ið í leiki.“ Hún bendir
á að foreldrar sjái þá
oft nýjar hliðar á
börnum sínum og fái
að vita hvaða hlutir
skipti þau máli. „For-
eldrar gera sér oft
ekki grein fyrir því
hversu mikilvægt er
fyrir börnin að hlustað
sé á þau og að þau fái
meiri tíma með for-
eldrum sínum sem er
það sem börnin vilja yfirleitt helst
af öllu. Börnin koma líka foreldr-
unum oft á óvart með því hvað þau
eru klár, sniðug og ábyrg.“
Hún segir stundum vanta upp á
að samskiptin milli foreldra og
barna séu eins og vera ber. „Oft er
um tímaskort að ræða og svo virðist
fólk stundum vera feimið þegar á að
ræða málin. Foreldrar vita stund-
um ekki hvernig þeir eiga að bera
sig að þegar þeir vilja ræða ýmsa
hluti.“
Starfið getur tekið mikið á, að
sögn Sigríðar. „Þetta er oft erfitt en
líka skemmtilegt, til dæmis að sjá
hvað krakkarnir eru ánægðir þegar
þau koma úr þriggja daga fjall-
göngu og hafa gert hluti sem þau
hefðu aldrei trúað að þau gætu.
Þegar maður sér breytinguna á
skjólstæðingunum verður það alveg
þess virði. Svo er auðvitað frábært
að fá að vera ungur og leika sér í
vinnunni.“
Erfitt starf en
skemmtilegt
Sigríður Ásta
Eyþórsdóttir
FÓTBOLTAMAÐURIN
urður Sigursteinsson e
einungis fjórum karlm
landinu sem tilheyra
stéttinni, að eigin sög
starfar við sjúkrahúsið
gæslustöðina á Akranes
iðjuþjálfun barna en l
fótbolta með ÍA, og var
meistari með liðinu í fyr
fyrir tveimur mánuðum
hætti vegna vinnu. „Þ
gjörólíkir heimar, fótb
mikið karlaveldi og fó
undrandi þegar það hey
sé iðjuþjálfi sem er alge
stétt. Oft er líka grínast
á góðlátlegan hátt í vina
En hvernig datt honu
læra iðjuþjálfun? „Æ
mennska dró mig út í þe
leist mér vel á hve fag
breytt, það er svo marg
gera við menntunina.“
Sigurður telur nauðs
fá fleiri karla inn í stétt
ur vantar þá sýn sem f
menn myndu koma með
ið. Vegna þess hvað þett
kvennastétt hefur starf
athafnir sem við notum
mótast af konum og vi
fleiri karla inn til að b
Meiri blöndun væri mjög
Konurnar me
fullkomnunarþ
Sigurður vann þrj
Reykjalundi og var han
Er ei
F
í kv
19. JÚNÍ
SÓLHEIMAR
Á Sólheimum er risið lítið þorp,sem á sér naumast hliðstæðu oger raunar talið elzti staður sinnar
tegundar í heiminum. Í einu virtasta
tímariti samtímans um umhverfismál,
The Ecologist, eru talin fjögur slík í
Evrópu og þar eru Sólheimar efstir á
blaði. Þetta er mikil viðurkenning fyrir
fyrsta íslenzka umhverfissinnann, Sess-
elju Sigmundsdóttur, en einnig Pétur
Sveinbjarnarson, sem hefur fylgt eftir
hugsjón og hugmyndum frumherjans af
dæmafárri trúmennsku.“
Þannig kemst Jónína Michaelsdóttir
að orði í yfirgripsmikilli grein um sögu
Sólheima í Grímsnesi og það merka upp-
byggingarstarf, sem þar hefur staðið yf-
ir allt frá því að Sesselja Sigmundsdóttir
lét draum sinn rætast og „stofnaði Sól-
heima í þágu umkomulausra barna tutt-
ugu og átta ára gömul, varð brautryðj-
andi í þjálfun og umönnun þroskaheftra
og frumherji í lífrænni ræktun hér á
landi,“ svo enn sé vitnað í fyrrnefnda
grein.
Í vor urðu nokkrar umræður um mál-
efni Sólheima vegna skýrslu, sem Rík-
isendurskoðun sendi frá sér um starf-
semina þar. Í skýrslu þessari var að
finna gagnrýni þess efnis, að fjármun-
um, sem ríkið leggur til starfsemi Sól-
heima, hefði verið varið á annan veg til
uppbyggingar á staðnum en gert var ráð
fyrir í þjónustusamningi, sem gerður
hefði verið. Stjórnendur Sólheima hafa
hins vegar sagt, að þeim samningi hafi
þeir sagt upp og lagt fram rökstudda
álitsgerð lögfræðinga þess efnis, að
samningurinn geti ekki verið í gildi. Þar
af leiðandi byggist gagnrýni Ríkisend-
urskoðunar ekki á réttum forsendum.
Um þetta er ágreiningur á milli félags-
málaráðuneytis og stjórnenda Sólheima.
Þeim sem lesa grein Jónínu Micha-
elsdóttur í Morgunblaðinu í gær verður
ljóst hve þakklátt starf hefur verið unnið
þar, fjarri sviðsljósi fjölmiðla, en í þágu
þroskaheftra íbúa staðarins og annarra
íbúa. Þeir sem heimsækja Sólheima
upplifa þetta af eigin raun og hrífast af
því, sem þar hefur verið gert og er gert
dag hvern í þágu þjóðfélagshóps, sem
má sín ekki mikils.
Sólheimar í Grímsnesi njóta sérstöðu.
Starfsemin þar verður ekki felld inn í
önnur kerfi, sem hér hafa verið sett upp
til þess að sinna málefnum þroska-
heftra. Um þetta segir Jónína Mich-
aelsdóttir í lok greinar sinnar:
„Loks má velta því fyrir sér í fram-
haldi af þessu tiltekna máli, hvort ekki
sé tilefni til að skilgreina Sólheima með
formlegum hætti, sem sérstakt þorp
með ákveðnar vel útlistaðar kvaðir, þar
á meðal þjónustu við fatlaða, og setja
það á fjárlög sem slíkt. Enginn þarf að
láta sér til hugar koma að allir yrðu
ánægðir og sáttir við það frekar en ann-
að, sem er einstakt og framandi, en þá
verða þeir að höggva á hnútinn, sem eru
meira fyrir að leysa vandamál en búa
þau til. Þeir sem þora.“
Páll Pétursson, félagsmálaráðherra,
verður að sjálfsögðu að sinna þeim
starfsskyldum sínum að fylgjast með
því, hvernig fjármunum, sem ríkið veitir
til starfsemi, sem varðar hans ráðu-
neyti, er varið. En miðað við málflutning
Páls Péturssonar þann tíma, sem hann
hefur setið á Alþingi, er líka ljóst, að
hann er stjórnmálamaður þeirrar gerð-
ar, sem tekur eftir málefnum þeirra,
sem minna mega sín og hefur sýnt það í
verki.
Í samtali við Morgunblaðið hinn 12.
júní sl. sagði Einar Oddur Kristjánsson,
varaformaður fjárlaganefndar Alþingis,
að nefndin hefði kynnt sér skýrslu Rík-
isendurskoðunar „og ljóst væri að það
væri vilji í fjárlaganefndinni til að bera
klæði á vopnin“.
Nú eiga menn að taka höndum saman
um að ljúka þeim deilum, sem alltof oft
hafa gosið upp um starfsemina á Sól-
heimum og tryggja þeim, sem þar hafa
forystu, aðstöðu til að halda áfram stór-
merku uppbyggingarstarfi í anda Sess-
elju Sigmundsdóttur.
Íslendingar minnast þess 19. júní árhvert þegar íslenskar konur fengu
kosningarétt og kjörgengi til Alþingis
árið 1915. Kosningarétturinn takmark-
aðist þó við konur sem náð höfðu fer-
tugu. Konungur samþykkti síðan nýja
stjórnarskrá fimm árum síðar og þá
hlutu konur kosningarétt til jafns á við
karla.
Í ár var dagsins minnst á margvísleg-
an hátt. Kvennasögusafn Íslands kynnti
til sögunnar nýja gönguleið í Reykjavík
sem gengur undir nafninu Kvennasögu-
slóðir í Kvosinni, vefrit hægrisinnaðra
kvenna, Tikin.is, var formlega opnað og
árleg messa var við Þvottalaugarnar á
vegum Kvennakirkjunnar.
Jafnframt stóðu Endurmenntunar-
stofnun Háskóla Íslands og IMG fyrir
námstefnu undir yfirskriftinni Ham-
hleypur, konur í atvinnulífinu.
Í erindi sem Stefanía Traustadóttir,
félagsfræðingur við Hagfræðistofnun
Háskóla Íslands, flutti á námstefnunni
kom fram að staða kvenna í atvinnulíf-
inu hafi batnað en kynbundinn launa-
munur sé enn til staðar og þrátt fyrir
aukna menntun kvenna skili menntun
körlum mun hærri launum en konum.
Það er jákvætt að staða kvenna hafi
batnað í íslensku atvinnulífi og menntun
aukist en um leið slæm tíðindi að aukin
menntun skuli ekki skila konum jafn-
miklu og körlum í hærri launum. Það er í
raun óskiljanlegt að slík mismunun eigi
sér stað í jafnupplýstu þjóðfélagi og Ís-
land er.
Einungis ein kona er forstjóri eins af
100 stærstu fyrirtækjum á Íslandi og er
sama kona eini kvenkynsstjórnarfor-
maður hjá einu þessara stærstu fyrir-
tækja landsins. Þessi kona er Rannveig
Rist, forstjóri Alcan á Íslandi og stjórn-
arformaður Landssíma Íslands. Hún
ásamt fleiri konum í íslensku atvinnulífi
er fyrirmynd annarra kvenna og vís-
bending til þeirra um að konur eru full-
færar um að gegna æðstu stjórnunar-
störfum fyrirtækja. Enda ekki rétt að
kynferði eigi að hafa áhrif á ráðningar í
stöður heldur eru það hæfileikar við-
komandi manneskju sem eiga að skipta
máli.
Í helstu viðskiptalöndum Íslands hef-
ur þróunin verið hæg á þessu sviði líkt
og hér, en æ fleiri konur eru valdar þar
til forystu í viðskiptalífinu. En þrátt fyr-
ir hæga þróun hefur hún verið í rétta átt
og verður svo vonandi áfram.
Það er hins vegar umhugsunarefni
hvers vegna ekki hafi meira áunnist í
jafnréttisbaráttunni á þeim 95 árum
sem liðin eru frá því að Bríet Bjarnhéð-
insdóttir stofnaði Kvenréttindafélagið á
heimili sínu ásamt fjórtán öðrum kon-
um.