Morgunblaðið - 12.07.2002, Síða 1

161. TBL. 90. ÁRG. FÖSTUDAGUR 12. JÚLÍ 2002 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
STOFNAÐ 1913
MORGUNBLAÐIÐ 12. JÚLÍ 2002
ÍRÖNSK yfirvöld eru nú lent í
mestu stjórnmálakreppu sem skollið
hefur á í landinu síðan í íslömsku
byltingunni 1979, er klerkarnir náðu
völdum. Kreppan fylgir í kjölfar
óvæntrar afsagnar háttsetts klerks,
götumótmæla og atlagna gegn
klerkastjórninni. „Stríðið er hafið og
engum verður hlíft, ekki einu sinni
klerkunum,“ sagði stjórnmálaskýr-
andinn Dariush Abdali í gær.
Atburðir undanfarinna vikna hafa
aukið sundurþykkjuna meðal íhalds-
manna og umbótasinna og hafa nú
hinir valdamiklu shítaklerkar í land-
inu í fyrsta sinn dregist inn í deil-
urnar. Írönsk blöð voru í gær full af
fréttum af samkomum í Teheran og
öðrum borgum þar sem þúsundir
manna óhlýðnuðust banni yfirvalda
við að minnst yrði stúdentaóeirða er
urðu 1999. Samkomurnar breyttust í
mótmæli gegn yfirvöldum og lenti
fundarmönnum saman við lögreglu.
Um 200 manns voru handtekin.
Engar fréttir voru birtar í gær um
óvænta afsögn bænaleiðtoga í borg-
inni Isfahan, Ayatollah Jalaleddin
Taheri, sem er háttsettur klerkur.
Sagðist hann ekki geta haldið áfram
að gegna embætti sínu vegna „ring-
ulreiðarinnar“ í landinu. Þjóðarör-
yggisráð Írans bannaði á miðviku-
daginn fjölmiðlum að birta fréttir
„með eða á móti“ Taheri, en gagn-
rýni hans á yfirvöld sl. þriðjudag,
sem á sér engin fordæmi, olli úlfaþyt
um land allt. Ráðið, sem bannaði fjöl-
miðlum að segja frá afsögn Taheris,
heyrir beint undir æðsta leiðtoga
landsins, Ayatollah Ali Khamenei.
Taheri sagði „blekkingar, atvinnu-
leysi, verðbólgu, hið djöfullega bil á
milli ríkra og fátækra, mútuþægni,
sviksemi, aukna fíkniefnaneyslu,
getuleysi stjórnvalda og hnignun
stjórnkerfisins“ vera ástæður af-
sagnar sinnar. Afsagnarbréf hans
gerði íhaldsmenn ævareiða, og sögðu
þeir hann hafa skrifað það „undir
áhrifum vafasamra aðila“.
Alvarleg kreppa í írönskum stjórnmálum
Hörðustu deilur
í tvo áratugi
Teheran. AFP.
FIMM danskir kaþólikkar
hyggjast láta á það reyna fyr-
ir rétti hvort sérstök réttindi
þjóðkirkjunnar fram yfir aðr-
ar kirkjudeildir standist lög,
að sögn dagblaðsins Berl-
ingske Tidende í gær. Segja
þeir að um mismunun sé að
ræða.
Fimmmenningarnir eru í
samtökum sem vilja koma á
jafnrétti trúfélaga í Dan-
mörku en kaþólska kirkjan
sem slík er ekki á bak við bar-
áttu þeirra. Samkvæmt lögum
ber öllum dönskum skatt-
borgurum að taka þátt í að
greiða prestum og biskupum
þjóðkirkjunnar laun og skiptir
engu í hvaða trúflokki menn
eru. Greitt er sérstakt gjald
fyrir greftrun fólks sem ekki
er í þjóðkirkjunni og senda
þarf tilkynningar um fæðing-
ar og dauðsföll til skrifstofu
þjóðkirkjunnar. Dönunum
fimm finnst einnig ósann-
gjarnt að menntun presta í
háskólum landsins sé greidd
af opinberu fé en aðrir trú-
flokkar þurfi að kosta sjálfir
menntun sinna kennimanna.
Talsmaður hópsins, Jørn
Arpe Munksgaard lektor, seg-
ist efast um að hefðbundin
túlkun kirkjumálaráðuneytis-
ins á því hvað teljist persónu-
legt framlag og hvað sé óbeint
framlag standist fyrir rétti.
Þjóð-
kirkjan
fyrir
rétt
MIKIÐ verðfall varð á mörkuðum í
Evrópu og Asíu í gær en á hinn bóg-
inn virtist fallið í Bandaríkjunum
hafa stöðvast. Dow Jones-vísitalan
tók dýfu framan af degi en endaði á
sama róli og við opnun, Nasdaq-vísi-
talan hækkaði hins vegar um tvo af
hundraði. S&P-vísitalan hækkaði
einnig nokkuð. Helsta ástæða
sveiflnanna á mörkuðum síðustu
daga er talin vera vantrú almennings
á stöðu stórfyrirtækjanna vegna
upplýsinga um bókhaldssvindl ým-
issa þekktra, bandarískra fyrir-
tækja. Í gær bættist enn eitt í hópinn
er lyfjarisinn Bristol-Myers Squibb
viðurkenndi að bandaríska fjármála-
eftirlitið væri að kanna hvort fyrir-
tækið hefði brotið bókhaldsreglur.
Heildsöluverð hækkaði um 0,1% í
Bandaríkjunum í júní og atvinnu-
leysi reyndist vera hið mesta sem
mælst hefur í sex vikur. Ekki eru þó
allar tölur neikvæðar, þannig skýrðu
talsmenn samtaka iðnfyrirtækja frá
því að horfur í greininni hefðu ekki
verið jafn góðar í tvö ár. Dollarinn
hefur veikst gagnvart evrunni og
bætir það stöðu margra bandarískra
útflutningsfyrirtækja.
Breska FTSE-vísitalan var við
lokun í gær lægri en hún hefur verið í
fimm ár. „Allir vita að verðið á eftir
að falla og þess vegna selja þeir í
dag, verðið fellur enn og þá halda
þeir áfram að selja,“ sagði Anais Fa-
raj, hagfræðingur við Nomura Int-
ernational-fjármálafyrirtækið. Tals-
menn Evrópusambandsins, ESB,
sögðu í gær að svikamál af sama tagi
og í bandarísku viðskiptalífi gætu vel
komið upp þar. „Vandinn í tengslum
við Enron, WorldCom, Xerox og
fleiri fyrirtæki kemur okkur öllum
við og við verðum að taka hann föst-
um tökum,“ sagði Frits Bolkestein,
sem situr í framkvæmdastjórn ESB
og fer með mál innri markaðarins.
Hann varaði við „vanhugsuðum að-
gerðum“ en boðaði til fundar síðar í
mánuðinum með fulltrúum frá fjár-
málaráðuneytum aðildarríkjanna.
Skjöl um Bush verði birt
Skoðanakönnun sem gerð var í
Bandaríkjunum fyrir CNN-sjón-
varpsstöðina og blaðið USA Today á
miðvikudag gaf til kynna að George
W. Bush forseti nyti mikils stuðnings
meðal almennings, 76% aðspurðra
sögðust ánægð með störf hans. Á
hinn bóginn sögðust aðeins 47% telja
að hann gætti fremur hagsmuna al-
mennings en stórfyrirtækjanna;
hlutfallið hafði lækkað um sex af
hundraði frá því í vikunni á undan.
Demókratar hafa gagnrýnt forset-
ann hart vegna upplýsinga sem
komið hafa fram um viðskiptaferil
hans áður en hann gerðist stjórn-
málamaður. Tom Daschle, sem er
demókrati og leiðtogi meirihlutans í
öldungadeildinni, hvatti Bush í gær
til að leyfa fjármálaeftirlitinu að
birta öll skjöl um viðskipti hans við
Harken-orkufyrirtækið fyrir rúmum
áratug.
Bati í Wall
Street en fall
í Evrópu
London, New York, Washington. AP, AFP.
AP
Götusópari í London við glugga þar sem sýndar voru sveiflur á verð-
bréfavísitölum síðustu daga. FTSE-vísitalan breska féll mikið í gær.

Bandarískir/18

Fékk/20
BANDARÍSKIR vísindamenn við
New York-háskóla hafa búið til
fyrstu tilbúnu veiruna, að sögn
fréttavefjar BBC. Notaðar voru
upplýsingar um genamengi mænu-
sóttarveirunnar til að búa til eft-
irlíkingu, nýju veirunni dælt í mýs
og fór svo að þær lömuðust og
drápust.
Ekki er eining um það meðal vís-
indamanna hvort líta beri á veirur
sem sjálfstæðar lífverur en séu
þær það má halda því fram að um-
ræddir vísindamenn hafi búið til
lífveru. Bent hefur verið á að rann-
sóknir af þessu tagi geti haft í för
með sér að hryðjuverkamenn búi
til nýjar og banvænar veirur en
vísindamennirnir segja að mjög fá-
ir ráði yfir nægilegri þekkingu til
að endurtaka leikinn. „Framförum
í vísindum fylgja hættur,“ sagði
Eckard Wimmer, sem stjórnaði
rannsóknarhópnum.
Veira gerð af mönnum
ÞESS var minnst í Bosníu í gær að
sjö ár voru liðin frá fjöldamorðum
Bosníu-Serba á meira en 7.000
vopnlausum múslímum í borginni
Srebrenica. Þúsundir manna úr öll-
um héruðum landsins tóku þátt í
minningarathöfn í þorpinu Potoc-
ari, skammt frá Srebrenica, í gær,
einnig voru lagðir blómsveigar á
fjöldagröf í Srebrenica. Þyrlur frið-
argæsluliðs Atlantshafsbandalags-
ins sveimuðu í öryggisskyni yfir
rúmlega 100 rútum sem fluttu fólk-
ið á staðinn.
AP
Minnst
voðaverka í
Srebrenica