Morgunblaðið - 28.09.2002, Blaðsíða 25

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 2002 25
VIÐ Íslendingar erum alltaf að
segja útlendingum sögur í kvik-
myndunum okkar. Aðalpersónan í
þessum frásögnum er landið, og
virðist fegurð þess vera endalaus
uppspretta myndrænnar miðlunar,
sem þó reynist í mismiklu jafnvægi
við þá atburðarás eða þá fram-
vindu sem menn reyna nú oftast að
láta fylgja með í pakkanum. Stund-
um gerir þessi tilhneiging kvik-
myndaverkið að stórkarlalegri
landkynningu en stundum tekst
vel til og hið íslenska umhverfi
verður sterkur hluti af heildinni og
verðugt umfjöllunarefni í sjálfu
sér.
Í nýjustu kvikmynd sinni, Fálk-
um, dregur Friðrik Þór Friðriks-
son upp hrífandi mynd af per-
sónum í kaldri auðn landsins og
þar eru dularfull birtubrigðin föng-
uð í meðförum kvikmyndatöku-
mannsins Harald Paalgard svo un-
un er á að horfa. Það er ljóst að
Friðrik Þór er sífellt að verða
snjallari myndsmiður og má eig-
inlega líta á Fálka sem stúdíu í
sjónrænum möguleikum kvik-
myndalistar hans. En líkt og önnur
aðalpersónan, fálkavinurinn Dúa,
flýtur frásögnin síðan um í þessum
ljóðræna heimi, sem er svo sjálf-
stæður í sjónrænni fullkomnun
sinni að spennusagan í kringum
aðalpersónurnar Símon og Dúu
lendir í aukahlutverki. Og það er
eiginlega eins gott að spennuflétt-
an er í aukahlutverki þar sem
handritið að henni stenst illa nær-
skoðun, einkum í fyrsta hlutanum,
þegar dregin er upp mynd af ís-
lensku þorpssamfélagi og síðasta
hluta myndarinnar þegar aðalper-
sónur myndarinnar ráfa stefnu-
laust um undirheima erlendrar
stórborgar. Svo er það tilvistarlega
sagan sem er kjarni kvikmyndar-
innar, hún er einföld og symbólísk
og er máluð fáum en sterkum
dráttum, sem jaðra við það að vera
einfeldningslegir, en virka að mínu
mati sem hluti af sögu sem á ekk-
ert að vera neitt sérstaklega rök-
leg eða viðburðarík. Hún er frem-
ur táknræn saga sem fleytir
persónunum í átt til þeirra forlaga
sem fyrir þeim liggja.
Aðalpersónur sögunnar eru áð-
urnefnd Simon (Keith Carradine)
og Dúa (Margrét Vilhjálmsdóttir),
og fylgist áhorfandinn með sam-
skiptum þeirra og því hvernig ör-
lög þeirra tvinnast saman í atburð-
anna rás. Þessar tvær persónur,
sem bera atburðarásina algerlega
uppi, eru gjörólíkar en eiga það
sameiginlegt að glíma við einsemd
og útskúfun vegna þess að þau
falla ekki inn í staðla samfélagsins.
Simon heldur til Íslands eftir að
hafa lokið fangelsisvist í heima-
landi sínu Bandaríkjunum. Hann á
íslenska foreldra þótt hann hafi að-
eins átt mjög stutta viðdvöl hér á
fullorðinsárum, en það var fyrir
þrjátíu árum, ári áður en Dúa
fæddist... Á Íslandi kynnist Simon
myndlistarkonunni Dúu, og hafa
sérstök lífsviðhorf hennar sterk
áhrif á hinn lífsþreytta Simon.
Hann hafði í hyggju að svipta sig
lífi, en dularfullt atvik á ögur-
stundu og kynnin af Dúu hrinda
honum af stað í allt aðra vegferð
en hann lagði af stað í.
Tvö grunnminni úr kvikmyndum
Friðriks Þórs birtast hér, þ.e. bar-
átta hins undirokaða við yfirvaldið
og þjóðvegamyndin. Þessi frásagn-
arminni, sem og aðrir þættir úr
verkum leikstjórans, enduróma
hér og mynda þá skrítnu sögu sem
fálkaferðalag Simons og Dúu er.
Mikið mæðir á þeim Keith Carr-
adine og Margréti Vilhjálmsdóttur
sem túlkendum aðalpersónanna.
Carradine er sögumiðjan og nægir
sterk sviðsnærvera hans til þess að
bera lágstemmt hlutverk Simons
uppi. Sama er að segja um Mar-
gréti Vilhjálmsdóttur, hún fangar
athygli myndavélarinnar og gæðir
persónuna Dúu lífi. Sú persóna er
nokkurs konar holdgervingur
heimspekilegra viðhorfa, hún sér
hversu hverfult lífið er, og reynir
að fá fólk til að sjá það sem virki-
lega skiptir máli í lífinu. Trú henn-
ar á forlög og ýmsa kosmíska
áhrifakrafta undirstrikar hina ör-
lagakenndu framvindu sögunnar.
Samleikur þeirra Carradine og
Margrétar er sterkur og ná þau að
stökkva um borð í þá fljótandi
heild sem sköpuð er í samspili
myndatöku, sviðsetningar og tón-
listar. Eftir á bakkanum verða
hins vegar flestar aðrar persónur
myndarinnar. Þorpspersónurnar, á
borð við illskeyttu lögguna Jóhann
(Ingvar E. Sigurðsson) og skyld-
menni Simons (Magnús Ólafsson
og Margrét Ólafsdóttir), eru
reyndar eins og úr allt annarri
kvikmynd, gott ef ekki einhverju
dramatísku og heimilislegu sjón-
varpsleikriti þar sem tilþrifamikill
sviðsleikur gildir.
En Fálkar er ekki frásagnar-
kvikmynd, þar tekur myndmiðill-
inn völdin og heldur áhorfandanum
föngnum á þeim forsendum, en
ekki á forsendum spennuúrlausn-
ar. Mér finnst þetta ljóðræna skref
vera athyglisvert í ferli Friðriks
Þórs, og væri gaman að sjá hvað
gerðist ef hin röklega frásögn dæi
endanlega út og við færum að sjá
kvikmyndagerð sem minnti á til-
rauna- og heimildarmyndir leik-
stjórans. Óhætt er að segja að
heimildarmyndirnar sem hann
gerði í upphafi ferils síns, þ.e.
Rokk í Reykjavík, Kúrekar norð-
ursins og Eldsmiðurinn, séu ein-
hver bestu verk hans, þar kemur
listræni sjáandinn Friðrik Þór svo
sterklega fram og þar njóta sín til
fulls hæfileikar hans til þess að
miðla sérkennileika á hlutlægan
hátt til áhorfenda.
Í framhaldi af þeirri færni sem
þrenningin Friðrik Þór, Harald
Paalgard og Hilmar Örn Hilmars-
son ná hér fram, væri áhugavert
að sjá leikstjórann vinna kvikmynd
eftir handriti höfundar sem hefði
eðlilegri tilfinningu fyrir kvik-
myndafrásögn en þeir annars
ágætu rithöfundar sem hann hefur
unnið með hingað til við gerð sinna
leiknu kvikmynda. Fálkar er eig-
inlega eins og aðalpersóna hennar
Dúa, falleg, kynleg og á það til að
gera mjög óröklega hluti.
Margrét Vilhjálmsdóttir (Dúa) fangar athygli myndavélarinnar.
KVIKMYNDIR
Háskólabíó, Sambíóin
Leikstjóri: Friðrik Þór Friðriksson. Hand-
rit: Einar Kárason og Friðrik Þór Frið-
riksson. Kvikmyndataka: Harald Paal-
gard. Frumsamin tónlist: Hilmar Örn
Hilmarsson. Leikmyndahönnun: Árni Páll
Jóhannsson. Búningahönnun: Helga I.
Stefánsdóttir. Klippari: Sigvaldi J. Kára-
son. Hljóðhönnun: Kjartan Kjartansson.
Leikarar í aðalhlutverkum: Keith Carrad-
ine, Margrét Vilhjálmsdóttir og Ingvar E.
Sigurðsson. Lengd: 95 mín. Íslenska
kvikmyndasamsteypan, Peter Rommel
Prod., Filmhuset AS, Film & Music Ent-
ertainment. Ísland, 2002.
FÁLKAR
Kynlegur kvistur
Heiða Jóhannsdóttir