Morgunblaðið - 28.09.2002, Side 29

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 2002 29
Útflutningsráð Samtaka verslunarinnar - FÍS
boðar til hádegisverðarfundar
fimmtudaginn 3. október kl. 12.00 í Háteigi, Grand Hótel.
Frummælendur fundarins verða:
Valdimar Gunnarsson, sjávarútvegsfræðingur.
„Er framtíð í þorskeldi“?
Rannveig Björnsdóttir sérfræðingur hjá Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins og lektor við Háskólann á Akureyri.
„Aðkoma rannsóknastofnana í fortíð og framtíð“ .
Guðjón Indriðason framkvæmdastjóri Þórsbergs hf, Tálknafirði.
„Reynsla af þorskeldi á Íslandi“.
Að loknum framsöguerindum verða fyrirspurnir og umræður.
Þátttökugjald með hádegisverði er kr. 2.500.
Vinsamlega tilkynnið þátttöku á skrifstofu samtakanna
í síma 588 8910 eða á netfang lindabara@fis.is
FUNDURINN ER ÖLLUM OPINN
Haustfundur
Útflutningsráðs Sv/FÍS
Þorskeldi á Íslandi
SAMTÖK VERSLUNARINNAR
TVEIR af virtustu stjórnmála-
fræðingum Svíþjóðar, Leif Lewin og
Olof Petersson, birtu miðvikudaginn
18. september sl. grein í Dagens
Nyheter þar sem viðteknum sann-
indum um kosningaúrslitin þar í
landi er kollvarpað. Ályktanir þeirra
sem byggðar eru á kosningarann-
sóknum eiga erindi til allra þeirra
sem hugleiða lýðræði og þingræði.
Mörkin óskýr
Stjórnmálafræðingarnir telja að
skýringanna á fylgisaukningu Þjóð-
arflokksins sé ekki fyrst og fremst
að leita í ánægju kjósenda með kröfu
hans um sænskupróf fyrir innflytj-
endur. Flest bendir til að stór hópur
kjósenda, sem er andsnúinn Jafnað-
armönnum, flytji sig á milli borgara-
flokkanna sænsku eftir því hver
þeirra er með eindregnasta og skýr-
asta stefnu hverju sinni. Almennur
boðskapur Þjóðarflokksins um að
ríkisborgarar hafi ekki eingöngu
réttindi heldur einnig skyldur, fékk
að þessu sinni hljómgrunn hjá hluta
þeirra kjósenda sem ekki er flokks-
hollur en andvígur sænsku stjórn-
inni.
Að dómi Lewins og Peterssons er
aðalvandamál þingræðisins í Svíþjóð
að landinu hefur verið stjórnað af
minnihlutastjórnum í 20 ár. Mörkin
á milli stjórnar og stjórnarandstöðu
hafa máðst út, og mistekist hefur að
skapa trúverðuga kosti til stjórnar-
myndunar. Þeir telja þessa þróun
höfuðástæðu vaxandi áhugaleysis
meðal kjósenda og minnkandi kosn-
ingaþátttöku.
Áhrif leiðtoga ýkt
Áhrif flokksleiðtoga á kosningaúr-
slit eru hverfandi. Finna má dæmi
um slíkt en frásagnir fjölmiðla ýkja
stórum áhrifamátt leiðtoganna. Til-
höfðun flokksleiðtoga til kjósenda í
nýafstöðnum kosningum var t.d.
meiri hjá formönnum annarra flokka
en Þjóðarflokksins, sem vann mest á
í kosningunum.
Skoðanakannanir hafa áhrif, en
ráða ekki úrslitum.Allar kannanir
sem birtar voru fyrir kosningarnar
vanmátu styrk Jafnaðarmanna-
flokksins. Ekki er heldur hægt að
finna vísindaleg rök fyrir því að
Þjóðarflokkurinn hafi hagnast á því
að skoðanakannanir voru honum í
vil, enda þótt dæmi séu þekkt um
slík „sigurvagnsáhrif“ úr kosningum
annarsstaðar.
Fjölmiðlar stjórna
Og þá er komið að hlut fjöl-
miðlanna. Þeir eru ekki lengur í því
hlutverki að spegla kosningabarátt-
una heldur hafa þeir tekið stjórnina.
Samkvæmt skilningi margra blaða-
og fréttamanna standa fjölmiðlarnir
utan við valdaferli þjóðfélagsins sem
frjálsir fréttaflytjendur og rýnend-
ur. Hlutverk fjölmiðla er að spegla
veruleikann samkvæmt þeirri
kokkabók. Rannsóknir sænskra
stjórnmálafræðinga sýna hins vegar
að fréttamenn hafa náð völdum yfir
kosningaumfjöllun útvarps og sjón-
varps. Af því leiði að stjórnmála-
flokkarnir ráði ekki lengur hver séu
aðalmál kosninganna. Það séu
fréttamennirnir sem úrskurði hvað
séu mikilvægustu kosningamálin,
hugsanlega með hliðsjón af skoðana-
könnunum.
Lewin og Petersson telja að þetta
ástand sé ófullnægjandi út frá lýð-
ræðissjónarmiði. Flokkarnir eigi sí-
fellt í meiri erfiðleikum að koma boð-
skap sínum til skila. Fjölmiðlarnir
bregðist rannsóknarhlutverki sínu í
fréttaæsingi og brotakennum frá-
sagnarstíl. Þeir sem tapi mest á
þessu séu kjósendur. Þrátt fyrir allt
talið um þekkingarsamfélag og upp-
lýsingatækni hafi kjósendur ekki
öðlast betri forsendur en áður til að
rækja mikilvægt hlutverk sitt innan
fulltrúalýðræðisins.
Skýrari hlutverk
Stjórnmálafræðingarnir telja að
flokkarnir eigi sjálfir að ákveða
hvernig þeir vilji kynna sig og stefnu
sína fyrir kjósendum. Þörfin á sjálf-
stæðri og gagnrýninni umfjöllun
minnki ekki með því, þvert á móti.
Brýna nauðsyn beri til að hlutverka-
skiptin á þessu sviði verði skýrari.
Kosningarannsóknir benda til
þess að kjósendur hafi gegnumsneitt
þá þekkingu, virkni og áhuga, sem
lýðræðið krefjist. Þannig séu það
ekki kjósendur sem séu aðalvanda-
málið, heldur flokkar og fjölmiðlar.
Þessar niðurstöður sænsku pró-
fessoranna koma mér að mörgu leyti
á óvart. En það er ástæða fyrir okk-
ur að gefa þeim gaum því þær eru
sprottnar úr fjölmiðla- og hug-
myndaumhverfi sem er miklu líkara
okkar aðstæðum á Íslandi heldur en
t.d. í Bandaríkjunum, þaðan sem
helstu kosningafræði koma. Margt
bendir til þess að þróunin gangi í
svipaða átt á Íslandi sem annars
staðar á Norðurlöndum. Þar sem
flokkar og fjölmiðlar virðast eiga hér
skipta sök væri ekki úr vegi að ræða
málið fyrir alþingiskosningar á kom-
andi vori.
Flokkar og fjölmiðlar
bregðast kjósendum
Eftir Einar Karl
Haraldsson
„Margt
bendir til
þess að
þróunin
gangi í svip-
aða átt á Íslandi sem
annars staðar á Norð-
urlöndum.“
Höfundur er ráðgjafi
í almannatengslum.
UMRÆÐA um inngöngu Íslands
í Evrópusambandið hefur verið
vaxandi og eru sumir á þeirri skoð-
un að hagsmunum okkar sé best
borgið með því að ganga í Sam-
bandið. Því hefur verið haldið fram
að hagur almennings vænkist við að
vera í ESB og jafnframt er því
haldið fram að EES-samningurinn
dugi ekki lengur til. Nú er það svo
að hagur þjóða er mældur með
ýmsum þekktum leiðum og er ekki
úr vegi að fara hér yfir nokkra lyk-
ilþætti sem varða málið beint.
Hagvöxtur hefur verið meiri á Ís-
landi en í nokkru ESB-landi und-
anfarin átta ár. Á þeim tíma hefur
kaupmáttur launafólks vaxið um
heil 25% sem er einsdæmi í Evrópu.
Menn geta deilt um verð á ein-
stökum vörum, en þegar allt kemur
til alls skiptir það fólkið í landinu
mestu að hafa góðan og vaxandi
kaupmátt. Mátt til að kaupa. Án
hans skiptir verðið litlu máli. Hag-
vöxtur og kaupmáttur eru lykil-
stærðir sem liggja til grundvallar
hagsæld heimilanna, fyrirtækjanna
og velferðarkerfisins. Tölur Íslands
eru einstakar í allri Evrópu og er
Ísland komið nú þegar í fremstu
röð tekjuhæstu þjóða heims. Það
getur því varla verið hagvöxtur og
kaupmáttur sem heilla menn í
ESB?
Atvinnuleysi er sennilega það
sem við viljum helst vera án. Í ESB
er atvinnuleysi 8% að meðaltali og
fer sums staðar upp í heil 20%. Á
Íslandi hefur atvinnuleysi verið á
bilinu 1,5–2,6% undanfarin ár. Á
sama tíma alast heilu kynslóðirnar
upp í Evrópu án atvinnu. Varla er
það þetta sem heillar.
Hvað er það þá sem er svona
spennandi? Jú, viðkvæðið er að bjór
og áfengi sé ódýrara í ESB-lönd-
unum. Það er einfaldlega rangt.
Áfengisverð er mismunandi eftir
löndum og er það alfarið í höndum
íslenskra stjórnvalda að stjórna
áfengisgjaldi á Íslandi. Um er að
ræða neyslustýringu sem hefur
verið gerð með meðvituðum hætti.
Það má vel deila um hversu rétt-
mæt þessi álagning er, en hún hef-
ur ekkert með ESB að gera. Svo er
önnur röksemd sem heyrist stund-
um. Hún er sú að EES-samning-
urinn sé „að verða úreltur“. Ekki
hefur komið fram hvað átt er við
með þessum fullyrðingum, en eins
og flestir ættu að vita er hann ekki
tímabundinn og síðasti söludagur
því ekki framundan.
Kostir Íslands eru fleiri og meiri
en að ganga í ESB. Ég get vel skilið
Eystrasaltsríkin og Pólland að vilja
ganga í ESB. Þetta eru landfræði-
legir nágrannar sem vilja flýta
framförum með því að ganga til liðs
við þróaðri ríki í vestri. Öðru máli
gegnir um Ísland. Efnahagslegt
ástand okkar er betra en í flestum
ríkjum Evrópu. Sú staða ásamt því
að vera sjálfstæð gerir okkur kleift
að gera Ísland að eftirsóttum val-
kosti fyrir alþjóðlegt fjármagn. Ís-
land getur með lágum sköttum og
tollum verið betri valkostur en
ESB. Ísland hefur í dag samnings-
frelsi við önnur ríki, en þann rétt
missum við ef við göngum í ESB.
Til hvers ættum við að gera það?
Stóra málið er samt ekki fólgið í
kostum og göllum aðildar að ESB
eins og það er í dag. Stærsta málið
er að ESB er í mikilli og hraðri þró-
un. Það sem var í upphafi tolla-
bandalag er að þróast í sam-
bandsríki með sameiginlegri
stjórnarskrá, sameiginlegum gjald-
miðli og sameiginlegri utanríkis-
stefnu. Ísland er því ekki að ganga í
bandalag sjálfstæðra þjóða, nema
kannski í stuttan tíma. Innganga í
ESB er innganga í tilvonandi stór-
ríki sem við ráðum engu um hvern-
ig verður. Ólíkar þjóðir eins og Pól-
verjar, Þjóðverjar, Portúgalar og
Bretar eiga langa leið fyrir höndum
ef svo fer sem horfir. Er ekki nær
að njóta ávaxtanna af sjálfstæðinu
sem við höfum og nýta okkur frelsi
til samninga, frelsi til tollalækkana
og frelsi til skattalækkana. Þar eru
sóknarfæri sem hverfa með forræði
á auðlindum okkar, ef við göngum í
ESB.
Evrópusambandsríkið
Eftir Eyþór
Arnalds
„Er ekki nær
að njóta
ávaxtanna
af sjálfstæð-
inu og nýta
okkur frelsi til samn-
inga og tolla- og skatta-
lækkana?“
Höfundur situr í stjórn Heimssýnar,
félags sjálfstæðissinna í Evrópu-
málum.
Í LOK næsta mánaðar ganga fé-
lagar í Samfylkingunni til kosn-
ingar um mikikvægt þjóðfélags-
málefni: Hvert við viljum stefna í
Evrópumálum. Þetta er söguleg
kosning. Stofnanir og ráð stjórn-
málaflokka gera lítið af því að
snúa sér beint til allra félaga og
biðja þá að kjósa beint um tiltekið
stefnumál.
Samfylkingin hefur staðið fyrir
víðtækri kynningu um málið eftir
síðasta landsfund. Fræðslu- og
umræðufundir hafa verið haldnir
víða um land í kjölfar þess að gefin
var út bók þar sem reifuð voru
mörg álitamál varðandi Evrópu-
sambandið og Ísland. Í hönd fara
enn fleiri fundir þar sem félagar
skiptast á skoðunum um Evrópu-
sambandið. Almenningi er boðið að
taka þátt í þessu ferli. Um miðjan
næsta mánuð fá svo allir félagar
kjörseðil þar sem spurt verður um
hver stefna flokksins eigi að vera.
Beint lýðræði
Þessi aðferð lofar vissulega
góðu. Samfylkingin getur verið
stolt af því taka svo mikilvægt mál
á dagskrá og færa með markviss-
um hætti út til almennings með
fræðslu og umræðum. Svona vilj-
um við vinna að fleiri málum sem
varða samfélagið í heild. Það er
stefna okkar að færa æ fleiri stór-
mál út til fólksins og láta kjósa um
þau. Með því að sýna hvernig við
störfum innan flokksins, sönnum
við að okkur er full alvara þegar
kemur til kastanna og við förum
með stjórn landsins.
Á það að
vera stefna …
Spurningin sem borin verður
upp hljómar svona: Á það að vera
stefna Samfylkingarinnar að Ís-
lendingar skilgreini samnings-
markmið sín, fari fram á viðræður
um aðild að Evrópusambandinu og
að hugsanlegur samningur verði
síðan lagður fyrir þjóðina til sam-
þykktar eða synjunar?
Nei er einfalt svar. Það merkir
að flokksmenn eru ekki reiðubúnir
að stíga þessi skref í átt til samn-
inga við ESB og telja hag okkar
betur borgið utan sambandsins, að
svo stöddu að minnsta kosti. Þeir
hafa gert upp hug sinn.
Já þýðir hins vegar að flokks-
menn vilja skilgreina samnings-
markmið Íslendinga með hags-
muni þjóðarinnar í huga, láta
reyna á hvort þau markmið nást
fram í samningum við ESB og
leggja síðan slíkan samning í dóm
þjóðarinnar. Já-svar er því þrí-
hlaðið og skilyrt.
Kosning Samfylkingarinnar
snýst því ekki um já eða nei við
aðild að Evrópusambandinu, líkt
og kosið hefur verið tvisvar um í
Noregi. Við erum einfaldlega ekki
komin nógu langt til að það sé
hægt. Samfylkingin hefur hins
vegar tekið forystu í íslenskum
stjórnmálum með því að færa Evr-
ópuumræðuna út til almennings og
með því að treysta hinum almenna
félaga til að móta stefnu flokksins
með beinum hætti í svo mikils-
verðu máli.
Í dag ræðir Samfylkingin þessi
mál og fleiri á flokksstjórnarfundi
og leggur drög að öflugu vetr-
arstarfi utan þings og innan. Við
hvetjum almenning til að fylgjast
vel með á næstunni. Við ætlum að
rjúfa þá herkví sem Evrópuum-
ræðan hefur verið í.
Evrópukosning
Samfylking-
arinnar
Eftir Stefán Jón
Hafstein
Höfundur er formaður fram-
kvæmdastjórnar Samfylking-
arinnar.
„Það er
stefna okkar
að færa
æ fleiri stór-
mál út til
fólksins og láta kjósa
um þau.“