Morgunblaðið - 28.09.2002, Blaðsíða 41

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 2002 41
í Borgarfirði, hafði verið valinn
fulltrúi sinnar sveitar til að gera
fjárkaup þar vestra. Mæðiveikin
hafði leikið borgfirskar sveitir
grimmilega. Nú skyldi efnt í nýjan
stofn. Fjárkaupmaðurinn varð mér
eftirminnilegur: dökkur á brún,
kraftalegur á velli, hress í bragði og
tindrandi augu hans geisluðu af
glettni. Klæddur var hann að hætti
sem mér var framandi – reimuðum
reiðbuxum sem urðu undravíðar of-
an hnés. Heimilisfólkið kunni vel að
meta þennan viðræðugóða gest og
varð heimsókn hans minnisstæð.
Framundan átti Jón þá umfangs-
mikinn og fjölbreyttan búrekstur á
Innri-Skeljabrekku.
Önnur myndin: Góður þurrkdag-
ur um miðbik sjöunda áratugarins.
Brekkufólk er að heyskap og á mik-
ið undir: menn og vélar að störfum;
vörubíllinn hlaðinn ilmandi töðu svo
varla sést í hann þar sem hann þok-
ast heim að hlöðu. Jón bóndi, létt-
klæddur og útitekinn, tilbúinn með
forkinn. Skaftið verður undrarýrt í
höndum bónda. Fúlgurnar frá hon-
um ekki smáar svo blásarinn má
hafa sig allan við að koka ekki. Mátti
enda svo, því fáir heyjuðu meira í
Borgarfirði þessi árin en einmitt
Jón á Brekku með fólki sínu.
Þriðja myndin: Vorkvöld eitt í
Hvanneyrarkirkju: söngæfing kórs-
ins fyrir fermingarmessu á hvíta-
sunnu. Það lætur venju fremur hátt
í bassanum þetta sinnið. Við hin lít-
um við í lok sálmsins: Stendur þar
Jón bóndi meðal félaga sinna bros-
andi út að eyrum, strýkur um brjóst
sér og segir: „Ja, drengir, mikið er
þetta nú hressandi!“ Ófá búverkin
voru þó að baki á Brekku þennan
daginn líka.
Og fjórða myndin: Faxaborg við
Ferjukot á regnvotum kappreiða-
degi Faxa fyrir hartnær fjörutíu ár-
um. Jón á Innri-Skeljabrekku að-
stoðar son sinn, Pétur, með Reyk;
Pétur situr hestinn. Á hann. Þéttum
tökum og fumlausum heldur Jón
hestinum við rásmark. Þulurinn,
Guðráður í Nesi, hvíslar sinni sér-
stæðu röddu, svo brekkan heldur
niðrí sér andanum. Spretturinn tek-
ur við – Reykur fyrstur, sem oftar.
Jón gleðst innilega með syni sínum
en án yfirlætis. Reykur var einn af
mörgum góðhestum á Brekku sem
glöddu hestamanninn Jón Gíslason.
– „Þó líði dagar og líði nætur má
lengi rekja gömul spor…,“ segir í
kvæði Davíðs. En nú verða þau
geymd í bjartri minningu með öllum
hinum myndunum. Okkur Hvann-
eyringum var Jón á Brekku góður
granni; já, þau hjón bæði, því vart
nefnum við nafn annars án hins.
Samhent, svo með afbrigðum var,
létu þau sér annt um velferð staðar
og skóla. Samfylgdin varð okkur því
bæði ljúf og verðmæt. Jón missti
mikið er kona hans, Kristín Péturs-
dóttir, féll frá fyrir rúmu ári. Ald-
urinn færðist yfir og það þyngdi fyr-
ir fæti. Hugurinn dró þó enn. En
hvíldin var kærkomin – þrátt fyrir
allt.
Við hjónin þökkum hin góðu
kynni. Þakka ber líka ævistarfið allt
sem unnið var með jákvæðum huga
af elju og einstökum dugnaði. Fjöl-
skyldunum færum við innilegar
samúðarkveðjur. Blessuð sé minn-
ing Jóns Gíslasonar frá Innri-
Skeljabrekku.
Ásdís og Bjarni, Hvanneyri.
Ég hafði aldrei séð aðrar eins
hendur. Hönd mín hvarf í hans. Ég
var á þrettánda ári og kominn í sveit
á Ytri-Skeljabrekku til Oddu og
Gísla, sonar Jóns Gíslasonar. Innri-
Skeljabrekka fylgdi eiginlega með,
því að bræðurnir Gísli og Þorvaldur
ráku saman stórbú á Brekkubæjun-
um á þessum árum ásamt foreldrum
sínum og fjölskyldum. Fyrst stóð
mér hálfgerður stuggur af þessum
ógurlegu höndum en hlýlegt augna-
ráð eyddi því að bragði og þegar Jón
hló skömmu síðar sínum bjarta
hlátri svo tárin runnu niður kinnar
var ekki um neitt að villast: Hér var
á ferð góður kall.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi
að vera fimm sumur í sveit á Ytri-
Skeljabrekku og síðar Mið-Fossum
hjá Oddu og Gísla og þar með í nán-
um samvistum við Jón og Stínu á
Brekku. Að þeirri reynslu bý ég
ævilangt.
Það var stór hópur ungmenna við
störf á Brekkubæjunum í kringum
1980, enda margt að gera. Auðvitað
gekk á ýmsu, sem von er, en ein-
hvern veginn tókst Jóni alltaf að
halda ró sinni. Það var engu líkara
en hann færi í gegnum lífið á sama
hátt og hann ók traktor: með hand-
olíugjöfina stillta og ekkert fékk
raskað þeirri ferð.
Einhverju sinni tókum við okkur
til, unglingarnir á bænum, og ætl-
uðum að hraðtemja fola sem einn
okkar hafði fengið í laun sumarið áð-
ur. Lagt var á inni í hesthúsi og var
ekki annað að sjá en hestinum líkaði
það bærilega. Þegar hann kom fram
í dyr ákvað hann hins vegar að segja
skilið við þennan söfnuð og rauk af
stað. Taumurinn rann úr höndum
þess sem átti að halda í hann og
horfðum við á eftir klárnum út á tún.
Þar stökk hann yfir girðingu með
þeim afleiðingum að gjörðin hrökk í
sundur og hnakkurinn dinglaði á
eftir. Ekki róaðist jarpur við það.
Stefndi hann nú niður á engjar og
nam ekki staðar fyrr en hann hafði
hlaupið drjúgan spöl. Hnakkurinn
losnaði aftan úr honum einhvers
staðar á leiðinni, nokkuð illa farinn.
Það voru hljóðir og hógværir
tamningamenn sem gengu upp
heimtröðina á Innri-Skeljabrekku
þann daginn.
Viðbrögð Jóns við þessum til-
burðum ungdómsins voru þau ein að
segja: „Mikið afskaplega var þetta
nú leiðinlegt.“ Fleiri orð þurfti ekki
að hafa um þetta framtak og var
málið þar með úr sögunni. Raunar
var sama hvaða vitleysu maður tók
upp á, s.s. að festa traktor illilega
inni í hlöðu við að þjappa vothey eða
öðru álíka: Jóni fannst það heldur
leiðinlegt en síðan var ekki talað um
það frekar. Og fyrr en varði hljóm-
aði bjartur hlátur hans og gleðitár
runnu niður kinnar.
Þannig minnist ég Jóns bónda:
hann var rólegur og yfirvegaður en
komst það sem hann ætlaði sér eins
og myndarbú þeirra Stínu bar með
sér. Og alltaf var stutt í brosið og
glampa í augum. Ég sá hann síðast
hinn 11. ágúst í fyrra þegar Stína
var jarðsungin. Handtakið var eins
og fyrir tæpum aldarfjórðungi, þétt
og innilegt. Hönd mín hvarf í hans.
Ég votta fjölskyldu hans mína
innilegustu samúð.
Pétur Már Ólafsson.
Um miðjan áttunda áratug síð-
ustu aldar hrósuðu krakkar happi
yfir því að komast í sveit. Ekki síst
ef þau áttu – líkt og ég – enga
vandamenn meðal bænda. Örlögin
höguðu því þannig til að mér bauðst
á unglingsaldri að fara í kaupavinnu
að Ytri-Skeljabrekku í Andakíl til
Gísla Jónssonar og Oddbjargar
Leifsdóttur sumurin 1977 og 1978.
Var reyndar lengi viðloðandi bæinn
eftir það. Á Innri-Skeljabrekku
bjuggu foreldrar Gísla, Jón Gíslason
og Kristín Pétursdóttir. Þessi öldnu
heiðurshjón eru nú bæði fallin frá
með stuttu millibili eftir langa og
starfsama ævi.
Á Skeljabrekkubæjunum voru
flest störf unnin í sameiningu, hvort
heldur þurfti að girða, dreifa áburði,
vinna að heyskap eða smala. Brekka
var stórbýli með um 700 fjár, 130
hausa í fjósi, tugi hrossa, svín og
hænur.
Aldrei heyrði ég samt bændur á
Brekku hafa orð á því að þeir hefðu
mikið umleikis. Fé gekk á Brekku-
fjalli en einnig í Árdal, undir
Skessuhorni, í Vatnshorni og ærnar
á Mið-Fossum voru reknar ásamt
lömbum sínum að Oddsstöðum og
þaðan upp á Arnarvatnsheiði. Kýr
og hross sleiktu hnéhátt gras á
flæðiengjum á bökkum Andakílsár
þar sem áður voru slægjur miklar.
Skeljabrekka var í þjóðbraut en
mikil breyting varð þar á um þetta
leyti: fimm þil skutu upp kollinum í
miðjum Borgarfirði, undirstöður
nýrrar brúar yfir fjörðinn.
Eins og búast má við bar margt
nýtt fyrir augu og eyru drengs sem
aldrei hafði áður komið í sveit. Þar
bæði hugsuðu menn og töluðu öðru-
vísi en borgarbarn átti að venjast.
Skringileg orð skutu upp kollinum
líkt og kró og golsótt fé, hettujakki
þýddi úlpa, drossía fólksbíll. Að rýja
fé hét að taka af og ekki var til siðs
að strjúka mikið hundum, þótti
spilla þeim í smalamennskum.
Jón og Stína voru einstaklega
samrýnd hjón. Hún var ákveðin í
fasi og stjórnaði heimilinu á Innri-
Brekku af röggsemi. Fyrst þegar ég
kom á Ytri-Brekku heyrði ég á
gömlum kaupamönnum sem leið
áttu hjá að þeir báru óttablandna
virðingu fyrir húsfreyjunni austar í
túninu. Skömmu síðar veiktist ég af
magakveisu og Stína var fengin til
þess að sitja yfir mér pestargeml-
ingnum meðan Odda og Gísli
brugðu sér af bæ. Er ekki að orð-
lengja það að við amman á bænum
náðum svo vel saman þetta kvöld að
uppfrá því vorum við hinir mestu
mátar og gátum ávallt slegið á létta
strengi. Ég óskaði þess að forverar
mínir í starfi hefðu líka nælt sér í
svo ágæta gubbupest.
Við Jón kynntumst hins vegar
smátt og smátt við störfin úti við.
Oftast var ég á ferðinni með Gísla
syni hans en stundum létti ég undir
með Jóni við girðingarstörf eða við
fórum saman annarra erinda. Það
var mér ávallt sérstök ánægja að
vera með Jóni bónda. Hann talaði
við okkur unga fólkið eins og jafn-
ingja sína og kenndi okkur til verka
af einstakri ljúfmennsku.
Í huga mér kviknaði ósjálfrátt
brennandi áhugi á sveitastörfunum,
ekki síst vegna þess hversu miklir
búmenn þeir bændur á Skelja-
brekku voru: afburða fjárglöggir,
höfðu yndi af hestum, undu sér
hvergi betur en við heyskap eða
gegningar; voru kappsmenn til allra
hluta. Þorvaldur, yngsti sonur
þeirra Jóns og Stínu, var nýlega
snúinn heim að loknu námi við
Bændaskólann á Hvanneyri og hafði
auk þess lagt stund á bifvélavirkjun
í Reykjavík. Hann átti það til að
gera góðlátlegt grín að okkur vinnu-
mönnunum ef óhönduglega tókst til
en við svöruðum jafnan í sömu mynt
og nutum þess ekki síður að henda
gaman að búfræðingnum. Þá ískraði
í Jóni bónda hláturinn, leiftrandi
blikið tvíefldist í augum hans; gott
ef það glitti ekki í tár þegar kerskn-
in var sem mest.
Óhemju fjöldi barna og unglinga
dvaldi á þessum árum á Skelja-
brekku.
Gestkvæmt var með afbrigðum
og þótt mikið væri að gera var jafn-
an tekið á móti fólki af rausnarskap.
Við sumarkrakkarnir vorum sem
hluti af fjölskyldunni og þess ávallt
gætt að okkur liði sem best. Margir
unglinganna höfðu verið á Skelja-
brekku frá blautu barnsbeini og
þekktu ekki annað en sumur í sveit.
Vissulega var mikil vinna lögð á
ungar herðar en það var einfaldlega
vegna þess að þeim var treyst fyrir
miklu. Ábyrgðin var jafnan eins og
aldur og þroski leyfði og okkur
fannst við alltaf hafa jafn þýðing-
armiklu hlutverki að gegna á bæn-
um, svo miklu að búskapur á
Brekku væri vart hugsanlegur án
okkar. Þess vegna voru öll frí og
jafnvel verkföll nýtt að vetri í sveit-
inni svo ekkert færi þar úrskeiðis.
Á Innri-Brekku mátti glögglega
sjá að Jón og Stína mundu tímana
tvenna hvað vélakost áhrærði. Und-
ir vegg glitti í fornar rakstrar- og
sláttuvélar sem dregnar höfðu verið
af hestum. Einn elsti traktor lands-
ins, Farmall, stóð enn inni í gamla
verkfærahúsi líkt og uppstoppaður
kóngur í baggabandaríki sínu. Þó
fannst okkur strákunum eins og
vélaöldin hefði hálfpartinn farið
fram úr Jóni bónda og það heldur
ómaklega. Hver dráttarvélin bætt-
ist við af annarri í safn Brekku-
bænda en samt var eins og Jón
kynni best við sig á gamla Massey
Ferguson 35. Og þannig held ég að
við geymum Jón bónda í minning-
unni: sitjandi á þeim rauða að slá úti
á Stöðli eldsnemma að morgni í
geysisúlpu, höndin á handolíugjöf-
inni, strá í munnviki, með þetta sér-
kennilega glit í auga.
Gunnsteinn Ólafsson.
 Fleiri minningargreinar um Jón
Gíslason bíða birtingar og munu
birtast í blaðinu næstu daga.
Ástkær dóttir mín, móðir okkar, fósturmóðir,
tengdamóðir, amma og langamma,
ANNA G. JÓNSDÓTTIR,
(STELLA)
frá Blönduósi,
verður jarðsungin frá Blönduóskirkju mánu-
daginn 30. september kl. 14.00.
Elínborg Guðmundsdóttir,
Jón S. Hilmarsson,
Elínborg I. Traustadóttir, Elvar B. Hjálmtýsson,
Ragnhildur B. Traustadóttir, Stefán A. Þórisson,
Guðmundur E. Traustason, Þeba B. Karlsdóttir,
Elísabet A. Traustadóttir, Sigfús S. Sigurðsson,
Hanna E. Halldórsdóttir, Jón E. Sveinbjörnsson,
ömmu- og langömmubörn.
Innilegar þakkir til allra þeirra sem sýndu okkur
samúð og hlýhug við andlát og útför elskulegs
föður okkar, tengdaföður og afa,
ÓLAFS HRAFNS ÓLAFSSONAR,
Skarðshlíð 2c,
Akureyri.
Ólafur Örn Ólafsson, Ása Ólafsdóttir,
Steinþór Ólafsson, Elín Gautadóttir,
Haraldur Ólafsson, Erna Arnardóttir,
Ingunn Ólafsdóttir, Gissur Agnarsson
og barnabörn.
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengda-
faðir, afi og langafi,
HJÖRTUR JÓNSSON
kaupmaður,
Haukanesi 18,
Garðabæ,
verður jarðsunginn frá Dómkirkjunni mánu-
daginn 30. september kl. 15.00.
Þórleif Sigurðardóttir,
Jón Hjartarson, María Júlía Sigurðardóttir,
Sigurður Hjartarson, Edda Sigríður Sigfúsdóttir,
Gunnar Hjartarson, Sigríður Baldursdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Móðir okkar,
HELGA ÞÓRODDSDÓTTIR
frá Alviðru,
í Dýrafirði,
lést fimmtudaginn 26. september á hjúkrunar-
heimilinu Ási, Hveragerði.
Þorvaldur Veigar Guðmundsson,
Ragnheiður Ósk Guðmundsdóttir.
Innilegar þakkir til allra þeirra sem sýndu okkur
samúð og hlýhug við andlát og útför móður
okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
ÓLAFAR GUÐMUNDSDÓTTUR
áður húsfreyju á Ytri-Löngumýri,
Austur-Húnavatnssýslu,
Kópavogsbraut 1a,
Kópavogi.
Áslaug Elsa Björnsdóttir,
Guðrún Björnsdóttir,
Páll Björnsson,
Guðmundur Björnsson,
Halldór Björnsson,
Hafliði Sigurður Björnsson,
Björn Björnsson,
Þorfinnur Jóhannes Björnsson,
Brynhildur Björnsdóttir,
Böðvar Björnsson,
tengdabörn, barnabörn og barnabarnabarn.