Morgunblaðið - 15.02.2003, Blaðsíða 50

MINNINGAR
50 LAUGARDAGUR 15. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ María Benedikts-dóttir fæddist í
Árbót í Aðaldal 1.
apríl 1912. Hún and-
aðist á Sjúkrahúsi
Siglufjarðar 5. febr-
úar síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
hjónin Benedikt
Halldór Kristjánsson
frá Knútsstöðum í
Aðaldal, f. 4. septem-
ber 1874, d. 25. júlí
1957, bóndi í Árbót
1915–1918 og síðan í
Efra-Haganesi í
Fljótum í Skagafirði, og Una Krist-
jánsdóttir frá Grímsstöðum í Mý-
vatnssveit, f. 6. febrúar 1879, d. 15.
apríl 1931. Systkini Maríu eru Sig-
urberg, f. 23. febrúar 1909, Valey,
f. 26. ágúst 1910, Kristján, f. 23.
mars 1913, Hákon, f. 12. ágúst
urbjörn, f. 22. mars 1948, kvæntur
Ásu Jónsdóttur, f. 16. mars 1951.
Börn þeirra eru María Elín, Jón
Heimir og Jóhann Már. 2) Jóhanna
Björg, f. 13.10. 1950, gift Guð-
mundi H. Hagalín, f. 25. október
1949. Sonur þeirra er Grétar. Fyr-
ir átti Jóhanna synina Jóhann, Egil
Rúnar, Hjört og Helga Pétur.
Barnabarnabörn Maríu eru 17
og barnabarnabarnabörnin eru 5.
María ólst upp í Árbót til 6 ára
aldurs er hún flutti ásamt foreldr-
um sínum og systkinum að Efra-
Haganesi í Fljótum. Um 1934 flutti
María til Siglufjarðar og bjó þar
alla tíð síðan utan þriggja ára er
hún bjó á heimili Unu dóttur sinn-
ar og Einars tengdasonar síns í
Kópavogi. Lengstan hluta starfs-
ævi sinnar starfaði María við ýmis
störf er tengdust vinnslu sjávaraf-
urða s.s. síldarvinnslu og fiskverk-
un. María var félagi í Slysavarn-
arfélagi Siglufjarðar í mörg ár og
einnig var hún virkur félagi í
verkalýðsfélaginu Vöku um árabil.
Útför Maríu verður gerð frá
Siglufjarðarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
1914, Steingrímur, f.
21. september 1915,
Kristbjörg, f. 22. októ-
ber 1917, og Elín Sig-
ríður, f. 10. maí 1921.
Kristbjörg er ein eft-
irlifandi af systkina-
hópnum.
María giftist Ás-
geiri Sigurjónssyni, f.
4. febrúar 1913, d. 18.
ágúst 1995, þau
skildu. Dóttir þeirra
er Una, f. 1. ágúst
1935, gift Einari Ein-
arssyni, f. 21. mars
1934. Börn þeirra eru María
Marta, Kristín og Jón Ásgeir.
Seinni maður Maríu var Jóhann
Kristinn Kristjánsson, verkstjóri
hjá Rafveitu Siglufjarðar, f. 4.
september 1910, d. 23. október
1991. Þau eiga tvö börn, 1) Sig-
Hví skyldi ég ekki reyna að byrla
Braga full
og bræða, steypa og móta hið dýra
feðra gull.
Ef heimasætan kynni að horfa
á aðferð mína
og hlusta á stutta sögu um mömmu og
ömmu sína.
Þannig hljóðar fyrsta erindi ljóðs-
ins „Ekkjan við ána“ er Guðmundur
Friðjónsson frá Sandi orti um föð-
urömmu móður minnar Maríu Krist-
jánsdóttir frá Knútsstöðum og gerði
þar með minningu hinnar sístarf-
andi alþýðukonu ógleymanlega.
Ekki mun ég yrkja slíkt ljóð um
móður mína Maríu Benediktsdóttur
er lést 5. febrúar nærri 91 árs göm-
ul. En engu að síður mun minningin
lifa í hjarta mínu því þar hefur hún
sjálf ofið ljóð sitt sem ég eins og aðr-
ir afkomendur hennar mun geyma
um ókomna tíð. Niðjar hennar eiga
eftir að hlusta á söguna um „mömmu
og ömmu sína“, sem mótað hefur
okkar „dýra feðragull“.
Þær voru um margt líkar nöfn-
urnar. Þær söfnuðu ekki auði í
banka eða hlutabréfum og kvóta.
Þær áttu það sem var miklu verð-
mætara, dugnaðinn, heiðarleikann,
ástina og umhyggjuna sem þær báru
fyrir afkomendum sínum og sveit-
inni sinni. Það var þeirra auðlegð.
Móðir mín var 6 ára að aldri er
hún flutti með fjölskyldu sinni að
Efra-Haganesi í Fljótum og tengd-
ist þeim stað órjúfanlegum böndum.
Fljótin voru sveitin hennar. Ein af
fyrstu minningum mömmu var frá
þeim tíma er fjölskyldan ásamt Sig-
urbirni föðurbróður hennar flutti úr
Aðaldalnum norður í Fljót árið 1918.
Áður hafði Benedikt farið og skoðað
þær jarðir er falar voru og þeir
bræður síðan flutt allan búsmala
norður áður en fjölskyldan lagði af
stað til nýrra heimkynna. Farin var
sjóleiðin, fyrst frá Náttfaravík til
Húsavíkur og þaðan áfram til Haga-
nesvíkur. Ekki er að efa að þetta
hefur verið mikið áræði og kjarkur
þar sem fjölskyldan var stór, börnin
orðin sjö, það elsta níu ára og það
yngsta aðeins á fyrsta ári.
Nokkrum árum eftir flutningana í
Fljótin réðst Benedikt í að byggja
nýtt hús fyrir fjölskylduna. Þetta
var steinhús tvær hæðir og ris og
flutti fjölskyldan úr gamla torfbæn-
um í nýja húsið í kringum 1930 og
bjartir tímar virtust framundan. En
sorgin knúði dyra í nýja húsinu þeg-
ar húsmóðirin Una féll frá 1931 og
var þá yngsta barnið, Elín, aðeins 10
ára gömul. Benedikt hélt þó áfram
búskap með þeim börnum sínum er
heima voru allt fram til ársins 1952.
Heimili mömmu og pabba var að
Lindargötu 22 á Siglufirði og bjuggu
þau þar í 45 ár. Þar ólust börn þeirra
þrjú upp við umhyggju, ást og hlýju
foreldra sem þrátt fyrir litla skóla-
göngu útbjuggu þau með lærdóm að
veganesti út í lífið sem engin háskóli
getur kennt. Þar voru mannkostir,
heiðarleiki og dugnaður aðalfögin
sem kennd voru.
Tengdabörnum sínum tóku þau af
mikilli alúð og ríkti alla tíð mikill
kærleikur á milli þeirra. Alltaf var
fjölskyldan og ættingjar í fyrirrúmi
og heimilið stóð þeim opið. Afi Bene-
dikt og mörg systkini mömmu
dvöldu hjá þeim um lengri eða
skemmri tíma. Þá snerist lífið um
silfur hafsins og allir er vettlingi
gátu valdið unnu í síldinni. María var
mjög verklagin og handfljót og því
eftirsótt í síldarvinnslunni. Ég varð
þess aðnjótandi að fá að kynnast
síldinni og öllu því lífi er iðaði í
kringum hana. Hnátan sem stóð
varla upp úr stígvélunum fékk að
fara á síldarplanið og salta efstu lög-
in í tunnuna hjá mömmu en ekki leið
á löngu þar til hún fékk sitt eigið
„bjóð“ og tók þátt eins og fullorðin
manneskja. Þetta þótti ekkert til-
tökumál, það unnu allir sem gátu.
Seinna stóðum við mæðgurnar sitt
hvorum megin við færibandið í
frystihúsinu og flökuðum fisk. Ég
held að engin skólaganga hafi
nokkru sinni fært mér meiri þroska
en uppvaxtarárin á Siglufirði.
Mamma elskaði sveitina sína, þar
átti ættin sælureitinn Efra-Haganes
2. Strax og snjóa leysti var farið með
„rútunni“ yfir „Skarðið“ í Haganes.
Við systkinin rifjum oft upp fyrstu
ferðina sem farin var á vorin, það
var hreingerningarferð. Byrjað var
á því að bera út dívana, sængur,
kodda, teppi og mottur. Pabbi sveifl-
aði „bankaranum“ og barði og burst-
aði og mamma fór um eins og ball-
ettdansari með hreingerningar-
klútinn upp um veggi og loft. Allt
skyldi hreint og fínt fyrir sumarið
þegar systkinin hennar kæmu í
sveitina sína. Oft var glatt á hjalla í
gamla eldhúsinu þegar skíðlogaði í
kabyssunni og olíulamparnir glóðu í
húminu.
Vegna frumkvæðis og atorku
mömmu var ráðist í það árið 1964 að
gera við Haganeshúsið að utan og
setja í það nýja glugga og má segja
að með því hafi því verið bjargað frá
eyðileggingu.
Enginn var glaðari en hún þegar
svo var hafist handa við endurnýjun
og uppbyggingu á Haganeshúsinu
að nýju fyrir 10 árum. Hún fylgdist
með framkvæmdum af áhuga, ræddi
um útlit og efni og gaf góð ráð. Til
marks um óþrjótandi áhuga hennar
kom hún í Haganes í fyrrasumar
sem varð hennar síðasta ferð í ást-
kæru sveitina sína og þó fararskjót-
inn væri hjólastóll í stað glæsifáks
eins og í gamla daga, skyldi hún í
Haganes. Ég held að við afkomend-
ur mömmu séum með Fljótin í blóð-
inu. Þessi fallega sveit laðar okkur
til sín á undraverðan hátt og svo er
einnig með maka og börn, allir njóta
stundanna sem við eigum í „sveitinni
hennar ömmu“ eins og ömmubörnin
segja.
Barnabörnin urðu þeirrar gæfu
aðnjótandi að dvelja á sumrin hjá
ömmu og afa og mikið var gaman hjá
þeim þegar þrjú og stundum fjögur
dvöldu hjá þeim í einu og keppst var
um athygli þeirra. Þau áttu nóg rúm
fyrir alla og höfðu yndi af barna-
börnunum sínum, spiluðu við þau,
fóru með þeim í Haganes þar sem
veitt var í net, silungur reyktur og
leikið og lesið í náttúruna. Reykti
silungurinn þótti þeim lostæti og
hlupu á spretti þegar afi fór að skoða
í reykkofann og sælusvipurinn skein
af andlitunum þegar afi tók niður
fyrsta fiskinn og gaf þeim.
Mamma fylgdist með afkomend-
um sínum allt til hinsta dags. Hug-
urinn dvaldi hjá þeim og spurði hún
reglulega frétta af öllum, byrjaði á
þeim elsta og síðan var kúrsinn tekin
allt til þess yngsta.
Mamma var falleg kona, lágvaxin
og nett með þykkt og mikið hár. Hún
var ákveðin og fylgin sér og stund-
um hvessti í kringum hana er hún
sagði skoðanir sínar umbúðalaust.
Hún var þó ekki mikið fyrir að bera
tilfinningar sínar á torg, lét heldur
verkin tala. En ást hennar og um-
hyggja fyrir fjölskyldu sinni og ást-
vinum fór þó ekki fram hjá neinum.
Hún var ávallt vel til höfð og fal-
lega klædd, saumaði oft föt á sjálfa
sig og börn. Hún var annáluð hann-
yrðakona og víða eru til útsaumaðir
dúkar, myndir og áklæði á stólum og
veggjum eftir hana því hún gaf
handavinnu sína jafnharðan og hún
lauk við hana. Þegar langri starfs-
ævi lauk voru ánægjustundirnar
ómældar við hannyrðirnar.
Mamma las líka mikið og var mjög
fróð um land og þjóð, menn og mál-
efni. Þegar sjónin fór að daprast
undi hún sér við að hlusta á upp-
lestur á góðum bókum og einnig
hlustaði hún á fréttir og allt fram á
síðasta dag fylgdist hún með og rak
fjölskyldumeðlimi oft á gat og var
undrandi á því þegar þeir höfðu ekki
heyrt af þessu eða hinu og átti þá til
að segja „Hvað er þetta með þig,
fylgist þú ekki með fréttunum?“
Mamma hafði mikinn áhuga á land-
inu sínu og þó efni og aðstæður
leyfðu ekki mikil ferðalög á fyrri ár-
um átti hún þess þó kost á efri árum
að ferðast á marga áhugaverða
staði. Áður en lagt var í ferð var hún
búin að lesa sér til og naut ferðalags-
ins út í ystu æsar.
Mamma var ekki víðförul um er-
lenda grundu og aðeins einu sinni
fór hún í „siglingu“. Það var árið
1982 og mamma þá orðin 70 ára
gömul. Við ferðuðumst um Ítalíu,
komum til Feneyja og sigldum á
gondólum. Við komum einnig til
Júgóslavíu og Austurríkis. Mamma
naut þessarar ferðar og átti ég oftar
en ekki fullt í fangi með fylgja henni
eftir og týna henni ekki þegar hún
gleymdi sér í kirkju- eða hallarskoð-
unum. Hún drakk í sig sögu stað-
anna og listina sem birtist við hvert
fótmál. Hún gat hvenær sem er eftir
að heim var komið lifað ferðina að
nýju í huganum og komið við á
hverjum einasta stað og var undr-
andi á mér þegar ég varð að við-
urkenna að ég myndi nú ekki þetta
eða hitt úr ferðinni.
Frá árinu 1995 dvaldi mamma á
Sjúkrahúsi Siglufjarðar. Fyrst á elli-
deild Sjúkrahússins en síðustu 3 ár-
in á sjúkradeild. Hún hlaut góða
umönnun hjá starfsliði Sjúkrahúss-
ins og vill fjölskyldan nota þetta
tækifæri til að þakka öllu því góða
fólki sem annaðist hana.
Engir eiga þó meiri þakkir skildar
en bróðir minn Sigurbjörn og Ása
mágkona mín fyrir fórnfýsi þeirra,
ást og umhyggju er þau sýndu
mömmu alla tíð og ekki síst nú síð-
ustu árin. Það hefur oft verið erfitt
að vera fjarri þótt hugurinn væri sí-
fellt á Siglufirði.
Langri lífsgöngu móður minnar er
lokið og hún flutt til nýrra heim-
kynna en fjársjóður minninganna
lifir í hjörtum okkar.
Blessuð vertu baugalín.
Blíður Jesú gæti þín,
elskulega móðir mín;
mælir það hún dóttir þín.
(Ágústína J. Eyjólfsdóttir.)
Jóhanna Björg.
Tengdamóðir mín María Bene-
diktsdóttir andaðist á Sjúkrahúsinu
í Siglufirði 5. febrúar sl.
María var fædd að Árbót í Aðaldal
1. apríl 1912. Það var árið 1955 að ég
kynntist þessari merku konu eða
þegar ég kom fyrst norður til Siglu-
fjarðar til að kvænast dóttur hennar,
Unu. Margs er að minnast á þessum
tæpum 48 árum sem liðin eru en hér
verður aðeins stiklað á fáeinu.
María vann alla sína tíð á meðan
heilsan leyfði, við bústörf á meðan
hún bjó hjá foreldrum sínum og síð-
ar við fiskvinnslu og fiskverkun eftir
að hún fluttist til Siglufjarðar. Hún
lét sér í léttu rúmi liggja að standa
við hlið karlmannanna og flakaði fisk
á við þá. Í síldarvinnu var hún að
sjálfsögðu og lék sér að því að salta í
4 tunnur á klukkutíma og þóttu það
mikil afköst.
María tók virkan þátt í baráttu
launafólks á Siglufirði og var ein af
stofnendum Verkalýðsfélagsins
Vöku. Síldin brást á stundum og
voru þá oft erfiðir tímar hjá aðkomu-
stúlkunum sem bjuggu í „brökkun-
um“ svo kölluðu. Þegar að svo á stóð
stóðu siglfirsku konurnar fyrir því
að færa þeim mat. Þetta var áður en
tryggingar voru fundnar upp.
Maríu var margt til lista lagt. Hún
var sérlega myndarleg við hannyrðir
og nutu börn og barnabörn hennar
góðs af því. María var mikil húsmóð-
ir og hugsaði afar vel um heimili sitt.
Börn mín voru stundum langdvölum
hjá henni og Jóhanni, seinni manni
hennar, og var tilhlökkun þeirra
mikil þegar að þau vissu að nú ættu
þau að fá að fara til ömmu og afa.
María og Jóhann nutu þess að
vera í Fljótum á sumrin þegar að frí-
tímar gáfust. Þaðan á ég margar og
fagrar minningar. Þar naut ég að
vera og hef aldrei fengið nóg af
þeirri fegurð sem þessi sveit býður
upp á. Og því ekki að undra að María
og Jóhann hefðu gaman af því að
vera þar með börnum, barnabörn-
um, vinum og vandamönnum. Þar
var börnunum kennt að fara með
veiðistangir og var farið til veiða í
Miklavatni og Hópsvatni. Haganes-
húsið var illa farið á tímabili. En
vegna atorku Maríu tókst að end-
urbyggja það svo að vel við mátti
una. Síðan þá hefur húsið verið end-
urbætt enn betur af frændsystkin-
unum og er staðurinn nú sá sælu-
reitur sem raun ber vitni.
Eitt af því sem þau María og Jó-
hann höfðu mikið yndi af var að spila
á spil. Var þá aðallega spilað
„bridge“ en stundum „whist“ og var
spilaborðið sjaldan tekið niður á vet-
urna. Þóttu þau mjög góðir spila-
menn.
Maríu þótti afar gaman að ferðast
um landið okkar. Hún naut þess og
fór bæði í hópferðir svo og með vin-
um og ættingjum.
Það var mikið lán að fá að kynnast
þessari merku konu. Frá fyrstu
kynnum okkar var ég eins og eldri
sonurinn. Hún dekraði við mig og sá
um að mér liði sem best þegar ég
kom ásamt fjölskyldu minni norður.
Það var oft margt og mikið rætt og á
stundum urðu umræður harla ákaf-
ar því hún hafði skoðanir á öllum
hlutum og fóru þær ekki alltaf að
mínum en þessar umræður enduðu
ætíð í góðu og aldrei skyggði á vin-
skap okkar.
Hugur Maríu var skýr fram á síð-
ustu stundu og hún kom okkur sem
yngri eru oft á óvart með hvað hún
fylgdist vel með öllum hlutum. En
því miður gaf líkaminn sig allt of
fljótt. Hún var síðust ár ævi sinnar
vistmaður á Sjúkrahúsi Siglufjarðar
og vil ég og kona mín færa læknum
og öllu starfliði þess okkar bestu
þakkir fyrir góða umönnun.
María var mér og mínum mikil
stoð og stytta og ég kveð hana með
söknuði. Að lokum þakka ég henni
með virðingu allt það sem hún hefur
gert fyrir mig og mína. Megi hinn
Hæsti blessa hana á þeirri leið sem
hún hefur nú lagt út á.
Einar Einarsson.
Það er undarleg upplifun þegar
maður fær þær fréttir að einhver ná-
kominn sé látinn. Jóhanna, konan
mín, hringdi í mig í vinnuna og sagði
mér að mamma hennar væri dáin.
Það var ekkert sagt meira nema ég
sagðist vera að koma heim. Stóð
strax upp, pakkaði saman og fór út í
bíl. Lagði af stað heim örskömmu
síðar. Einhvern veginn þá æxlaðist
það þó svo að ég var lengi á leiðinni
heim því ég var bara engan veginn
tilbúin að hitta alla heima strax. Fór
krókaleið og hef sjálfsagt verið
hættulegur í umferðinni því oft á tíð-
um sá ég illa út fyrir tárum sem voru
þarna að troðast út. Myndir flugu
um hugann, atburðir liðu hjá, rök-
ræður rifjuðust upp.
Andlát Maríu tengdamóður minn-
ar kom svo sem ekkert á óvart nema
síður væri. Hún var búin að vera
rúmliggjandi nokkurn tíma. Kropp-
urinn var búinn að gefa sig. Gat illa
gengið og sá orðið illa. Hún var oft
afar óhress með þetta ástand, ótta-
lega léleg og ekki til nokkurs gagns,
jú, hún gat svo sem rifist yfir ýmsu
en ekki það að hún vissi nokkuð um
þetta eða hitt eftir því sem hún sjálf
sagði. Kollurinn var skýr. Hún rak
okkur hin oft á gat í ýmsu sem var í
gangi í heiminum. Fyrir kom að hún
spurði „hvað er þetta, fylgistu ekki
með fréttum?“ Hún var svo sem ekki
mjög þekkt fyrir pólitískar skoðanir,
ég ekki heldur. En þegar við tókum
tal saman þá voru oft mjög skýr
skilaboð sem voru látin fljúga. Við
vorum aldeilis með lausnina á
vandamálunum. Létum við oft
gamminn geisa þegar við náðum
saman. Landshlutar skildu okkur
lengst af að en þær mæðgur hringd-
ust stundum á og fóru svona yfir
fjölskyldumálin. María var mjög
áhugasöm um barnabörnin og vildi
hafa allt á hreinu um þau. Hvað þau
væru að gera og hvað þau væru að
læra, henni var mjög umhugað að
þau menntuðu sig, hún fylgdist
grannt með. Loks fékk ég símtólið
og þar með smátækifæri til að fara á
flug með henni. Það var ekki fjöl-
skyldan sem við krufðum, það voru
landsmálin og heimsmálin og þau
vöfðust ekki fyrir okkur.
María er uppalin í Haganesi í
Fljótum og átti sá staður alltaf stór-
an part í lífi hennar. Ég kom seint
inn í þennan heim hennar en upplifði
það þó með henni og tók þátt í að sjá
þann stað uppbyggðan og endur-
reistan sem griðastað fyrir stórfjöl-
skylduna. Henni þótti mikið vænt
um það og var hún óþreytandi að
leggja þar lið með sínum hugmynd-
um um hvað gott væri að gera. Dáð-
ist að og hvatti til verka, tók þátt í
umræðu um byggingarefni og fram-
kvæmdir. Aldrei var komið að tóm-
um kofunum hjá henni. Þegar við nú
síðustu árin fórum með henni á
bernskuslóðir þá hlustuðum við á
sagnaþulinn segja frá. Þvílíkur tími
sem konan sú hefur upplifað. Hún
kom frostaveturinn mikla 1918 í
Fljótin og allt frá þeim tíma sá hún
lífið þar þróast. Verklagið, tæknina,
mannfólkið, lífið sjálft.
Lífið heldur áfram en við erum
miklu fátækari af þeim möguleika að
leita í smiðju til hennar tengdamóð-
ur minnar. Hún var stórmerkileg
kona sem maður er meiri af að hafa
kynnst, mér er þakklæti í huga fyrir
það.
Ég bið henni blessunar, friðar og
hvíldar á nýjum lendum.
Guðmundur H. Hagalín.
MARÍA
BENEDIKTSDÓTTIR
 Fleiri minningargreinar um Mar-
íu Benediktsdóttur bíða birtingar
og munu birtast í blaðinu næstu
daga.