Morgunblaðið - 10.05.2003, Qupperneq 33

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MAÍ 2003 33
Á AFMÆLI Kópavogs á morgun verður
mikið um dýrðir í tónleikasal bæjarins,
Salnum. Kl. 16.00 verður efnt til sérstakrar
hátíðardagskrár en um kvöldið, kl. 20.00,
verða söngtónleikar í Salnum. Það eru
Kópavogsbúarnir Ólafur Kjartan Sigurð-
arson, Snorri Wium og Jónas Ingimund-
arson sem skemmta tónleikagestum með ís-
lenskum sönglögum, meðal annars
Kirkjuhvoli, Nótt, Árniðinum, Rósinni, Friði
á jörðu og Spretti eftir tvö höfuðtónskáld
þjóðarinnar, þá Árna Thorsteinsson og
Sveinbjörn Sveinbjörnsson. Ólafur Kjartan
segir að meðal laganna á efnisskránni séu
lög sem fólk kannast vel við, söngperlur
sem oft eru sungnar. „En það sem mér
finnst ekki síður spennandi eru lög eftir þá
báða sem heyrast nánast aldrei. Þarna eru
lög sem ég hafði aldrei heyrt áður og hef
haft mjög gaman af að kynnast. Þarna eru
til dæmis lög eftir Sveinbjörn sem hann
samdi við ensk ljóð, en við syngjum þau í
mjög fallegum þýðingum Páls Bergþórs-
sonar. Ég er viss um að mörg þessara laga
á ég eftir að syngja oftar, því þau eru bara
svo góð.“
Árni Thorsteinsson og Sveinbjörn Svein-
björnsson eru báðir þekktir að því að hafa
oft valið sér ljóð að semja við, sem höfða
mjög til karlmennskunnar. Nægir þar að
nefna lögin Áfram og Sprett. „Já, þetta er
tilfellið, þetta eru kraftmikil ljóð og alvöru-
þrungin, – þú nefndir Sprett og Áfram, og
annað dæmi er lag Sveinbjörns sem heitir á
ensku Soldier’s Rest, eða Hvíl þig vel, –
kveðið til hermanns að loknu stríði. Það er
alvarlegur undirtónn víða í þessum lögum
og þau eru mjög dramatísk. Þarna eru til
dæmis líka lög um sjómenn og víkinga,
þannig að þetta eru „testósterón“-tónleikar,
ég held að það sé óhætt að fullyrða það.“
Ólafur Kjartan segir að helsta samnefn-
ara tónskáldanna tveggja sé að finna í
stórum og miklum laglínum. „Það eru
þarna lög og ljóð í knappara formi líka, eins
og Nótt, Sveinbjörn kannski sérstaklega er
hrifinn af löngum hendingum, og hann gef-
ur sér þann tíma sem þarf til að koma ljóði
til skila.“
Jónas er góður
„píanósöngvari“
Engir dúettar verða á efnisskránni þótt
söngvararnir séu tveir, en þeir Ólafur
Kjartan og Snorri hafa tvívegis sungið sam-
an á sviði í Íslensku óperunni að und-
anförnu. „Ég vona bara að það verði áfram-
hald á þessu samstarfi, því það er svo
ofsalega gaman að syngja með Snorra.
Hann er frábær söngvari, – einstakur ten-
órsöngvari og ég hef alltaf verið hrifinn af
honum. Ætli við finnum það ekki líka hvor
hjá öðrum að okkur finnst báðum gaman að
vera á sviði. Snorri hefur sýnt það að hann
er mikill sviðskarl, ekki síst sem Monostatos
í Töfraflautunni. Hann er alvörusöngvari
sem gaman er að vinna með.“
Það mæðir mikið á Jónasi Ingimund-
arsyni á tónleikunum, – hann spilar allan
tímann, en söngvararnir tveir geta þó að-
eins hvílt sig á milli. „Það er alltaf gaman
að vinna sönglög með Jónasi, músík sem
maður þekkir ekki sjálfur. Það er gott að fá
hans sjónarhorn á sönglögin, því hann er
mikill og góður píanósöngvari.“
Árni Thorsteinsson varð snemma þjóð-
kunnur fyrir tónsmíðar sínar og árið 1907
var gefið út hefti með 12 sönglögum eftir
hann, sem mörg hver urðu þjóðareign á
skömmum tíma. Sveinbjörn Sveinbjörnsson
varð fyrstur Íslendinga til að gera tónlist að
ævistarfi. Hann lagði stund á píanóleik hjá
Ástríði Melsted og tónfræði hjá Pétri Guð-
johnsen dómorganista. Fór þá til Kaup-
mannahafnar og nam þar píanóleik og tón-
fræði. Síðar kom hann við í Leipzig til
náms. Sveinbjörn bjó lengst af í Skotlandi
og síðar í Kanada. Sveinbjörn var braut-
ryðjandi íslenskrar tónlistar og samdi fjölda
sönglaga, auk annarra verka af ýmsu tagi,
þar á meðal þjóðsöng Íslendinga.
Hátíðardagskrá í tali og tónum
Á hátíðardagskrá Salarins kl. 16.00 verða
flutt ávörp og veittir starfsstyrkir til fjög-
urra listamanna í bænum. Vigdís Esradóttir
forstöðukona Salarins segir að sá háttur
hafi verið hafður á frá því að Salurinn hafi
verið opnaður hafi árleg úthlutun menning-
arstyrkja bæjarins farið þar fram á afmæli
bæjarins. Lista- og menningarráð Kópavogs
hefur ákveðið að brydda upp á þeirri nýj-
ung, að árlega hljóti framúrskarandi list-
nemi úr bæjarfélaginu sérstaka viðurkenn-
ingu, sem nú verður veitt í fyrsta sinn. Þá
verður einnig útnefndur Heiðurslistamaður
Kópavogs árið 2003, en á síðasta ári var það
Benedikt Gunnarsson listmálari sem
hreppti heiðurstitilinn. Vigdís segir að að
dagskránni lokinni verði nýr vefur Salarins,
www.salurinn.is opnaður. „Af því tilefni
birtum við tónleikaskrá í Tíbrártónleikaröð-
inni næsta vetur. Þessi tónleikaröð hefur
markað sér fastan sess í starfsemi Salarins
og hefst alltaf 7. september á afmæli Sigfús-
ar Halldórssonar og lýkur alltaf á afmæli
bæjarins 11. maí.“
Vigdís segir að stefnt verði að því í fram-
tíðinni að vetrardagskráin verði alltaf tilbú-
in til kynningar á bæjarafmælisdeginum að
vori, og birt á nýja vefnum þann dag. Á há-
tíðardagskránni verða tónlistaratriði í
umsjá Jónasar Ingimundarsonar. Einnig
koma fram nemendur Tónlistarskólans, sem
fagnar 40 ára afmæli um þessar mundir.
Salnum hafa borist tvær lágmyndir að gjöf
af tónskáldunum Árna og Sveinbirni eftir
Ríkharð Jónsson myndhöggvara og verða
þær til sýnis við þetta tækifæri. Afmælishá-
tíðin á morgun og tónleikarnir um kvöldið
marka lok Kópavogsdaga sem staðið hafa
frá 3. maí.
Kópavogur fagnar afmæli sínu í Salnum
Stórar og
miklar laglínur
Morgunblaðið/Arnaldur
Snorri Wium og Ólafur Kjartan Sigurðarson syngja og Jónas Ingimundarson við píanóið.
HÁSKÓLABÍÓ var þétt setið
áheyrendum og eftirvæntingin fyllti
hverja fellingu kvikmyndahússins
þegar War Requiem Benjamins
Brittens frá 1962 var flutt í gær undir
handleiðslu heiðursstjórnanda Sin-
fóníuhljómsveitarinnar með stuðn-
ingi brezka og þýzka sendiráðsins.
Eða nánar tiltekið frumflutt á Íslandi
– þó ekki væri það tekið fram í ann-
ars fróðlegri tónleikaskrárumsögn
Árna Heimis Ingólfssonar. Má því
með sanni segja að lengi hafi verið
von á þessu trúlega frægasta sinfón-
íska kórverki Breta frá ofanverðri 20.
öld.
Skv. vetrarskrá átti upphaflega að
flytja verkið 25. og 26. apríl sl., en það
kvað m.a. hafa dregizt vegna þess að
stjórnandinn vildi hlíta kóngsþanka
tónskáldsins um að einsöngvarar
ættu að vera frá þremur stríðsaðilj-
um fyrri heimsstyrjaldar (rússnesk-
ur sópran, brezkur tenór og þýzkur
barýtón). Hvað sem því líður er
óhætt að fullyrða að sólistarnir hafi
verið biðarinnar virði, því þar var val-
inn maður í hverju rúmi. Enda þótt
dagsetningin nú, degi fyrir þingkosn-
ingar, hafi að líkindum orðið til að
fella áformaðan seinni flutning niður.
Undirritaður kom, eins og e.t.v.
fleiri, ferskur og ósligaður fordómum
að þessu sérkennilega verki, svo
maður reyni að fegra þá nöpru stað-
reynd að hafa aldrei heyrt það fyrr í
heild. En því auðveldara er líka að
viðurkenna að það var upplifun sem
snart mann djúpt frá upphafi til
enda.
Svo herma raunar tónsöguheimild-
ir að hafi verið um flesta áheyrendur,
allt frá frumflutningi Stríðssálumess-
unnar í maí 1962 í nýreistu dómkirkj-
unnni í Coventry, borginni er Luft-
waffe Görings „þurrkaði út“ haustið
1940 eins og kunnugt er af mann-
kynssögubókum. Því þrátt fyrir leit-
andi og margsamsett stílval undir
jafnólíkum áhrifum og frá Strav-
insky, Prokofjev, Weill, Orff og þjóð-
legri tónlist frá Indónesíu og Japan
er friðarhugsjón verksins jafnsígild
og nokkru sinni fyrr, ekki sízt í
skugga nýafstaðinna átaka í Írak, og
tilhöfðun þess – hvort heldur á nótum
ljóðrænnar dulúðar, barnslegrar
hlýju og hrikalegs sársauka – mögn-
uð og undarlega tímalaus.
Ólíkt því sem halda mætti af fyrr-
getnu ytra tilefni 1962 er ljóðatexti
Wilfreds Owens, sem Britten tvinnar
saman við hefðbundna latneska sálu-
messutextann, ekki sprottinn af
hamförum seinni heimsstyrjaldar
eins og Helför gyðinga, hvað þá
kjarnorkuógninni (eftir á að hyggja
jafnvel enn meir viðeigandi fáeinum
mánuðum fyrir Kúbudeiluna), heldur
af raunum ljóðskáldsins á vesturvíg-
stöðvum fyrri heimsstyrjaldar. Á
móti má til sanns vegar færa, að af
öllum hildarleikjum vestrænnar sögu
á það stríð án efa metið í tilgangs-
leysi. Og óperusnillingurinn og frið-
arsinninn Britten var greinilega rétti
maðurinn til að færa varnaðarorð
ljóðskáldsins í tóna svo að textinn
hlyti sterkast mögulegan áhrifamátt.
Auðsætt var á innlifaðri stjórn Vla-
dimirs Ashkenazys hvað tilfinninga-
leg túlkun enska ljóðsins í manandi
umgjörð aldaforns sálumessutextans
var honum hjartfólgin, bæði gagn-
vart söngvurum og litríkt málauðum
bakgrunni hljómsveitarinnar. Það
heyrðist líka á kristalstærri útfærslu
einsöngvaranna, er létu hvergi
hljómmiklar raddir sínar skyggja á
inntakið. Óperukórinn, þótt kraft-
mikill sé miðað við stærð, var að vísu
helzt til fámennur þegar hljómsveitin
lét hvað hæst, og skyldi engan undra
miðað við vont sönghús og fjölskip-
aða lúðradeild er blés sína hápunkta
af glampandi glæsibrag. Að öllu öðru
leyti söng kórinn, með orðbragði
Mozarts um Mannheim-sveitina, eins
og einvalalið alskipað herforingjum,
og rytmískt snúnir kaflar, t.d. í pian-
issimo-fúgatóum við Quam olim
Abrahae, komu tandurskýrt fram.
„Drengja“-kór stúlknanna úr Ung-
lingakór Söngskólans í Reykjavík
myndaði úr fjarska einstaklegan
hjartnæman kontrapunkt við hrana-
leikann. Að ógleymdri fagmennsku-
legri breidd og lipurð Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar, er átti sannarlega betri
hljómvist skilda þetta eftirminnilega
kvöld en bráðabirgðahúsnæðið vest-
ur á Melum.
Friðar-
hvöt
TÓNLIST
Háskólabíó
Britten: Stríðssálumessa. Einsöngvarar:
Marina Shaguch sópran, Peter Auty ten-
ór og Markus Brück barýtónn. Kór Ís-
lenzku óperunnar og Unglingakór Söngs-
skólans í Reykjavík (kórstj. Garðar
Cortes) ásamt Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands. Stjórnandi: Vladimir Ashkenazy.
Föstudaginn 9. maí kl. 19:30.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Morgunblaðið/Arnaldur
„Auðsætt var á innlifaðri stjórn Ashkenazys hvað tilfinningaleg túlkun ljóðsins í manandi umgjörð aldaforns sálumessutextans var honum hjartfólgin.“
Ríkarður Ö. Pálsson