Morgunblaðið - 17.05.2003, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 17.05.2003, Blaðsíða 36
36 LAUGARDAGUR 17. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. T IL ÞESSA hefur tveimur að- ferðum verið beitt til að reyna að koma á friði í Mið- Austurlöndum. Annaðhvort hafa menn sett fram hug- myndir sem byggjast á framtíðarsýn og grundvallarmarkmiðum eða einbeitt sér að næstu raunhæfu skrefum í von um að geta dregið úr spennunni og byggt upp traust, þannig að næsta skref verði mögulegt og síðan það þarnæsta… Báðar þessar aðferðir eru fullgildar en við höfum komist að raun um að hvorug þeirra dugir ein og sér. Ísr- aelum og Palestínumönnum hugnast framtíðarsýnin um frið en þeir sjá ekki hvernig hún getur orðið að veruleika vegna þess að hvorug þjóðin trúir því að hin geri þær tilslakanir sem þarf. Hvor- ug þjóðin er raunar tilbúin að taka þessi nauðsynlegu skref meðan ekki er ljóst hvert vegurinn liggur. Í stuttu máli má segja að það sem hefur vantað sé vegvísir þar sem báðir aðilar geta ekki aðeins séð hvert ferð- inni er heitið, heldur einnig alla áfang- ana á leiðinni í réttri röð. Núna vantar ekki þennan vegvísi lengur. Kvartettinn svokallaði – Banda- ríkin, Evrópusambandið, Rússland og Sameinuðu þjóðirnar – birti nýlega sjö síðna skjal sem hann hafði unnið að í tæpt ár. Í þessu skjali, Vegvísinum, er loka- markmiðið mjög skýrt, það er tveggja ríkja lausn sem Bush Bandaríkjaforseti lýsti í Rósagarði Hvíta hússins 24. júní í fyrra: óhult og stöndugt Ísraelsríki og sjálfstætt, lífvænlegt, fullvalda og lýð- ræðislegt Palestínuríki, sem lifa hlið við hlið í friði og öryggi, í Mið-Aust- urlöndum þar sem ofbeldi og hryðjuverk verða loksins hrakin brott. Og í Vegvísinum kemur jafnskýrt fram hvaða skref verða tekin til að ná lokaáfanganum. Þar er ekki aðeins til- greint hvað þurfi að gera, heldur einnig hvernig. Viðurkennt er að ekki verður hægt að koma á friði ef báðir aðilar bíða eftir því að hinn stígi fyrsta skrefið. Í hverjum áfanga á leiðinni verða báðir aðilar að ge til batnaðar augljóslega Annars mu halda ferðin Í fyrsta á að mynda a batnaðar í Palestínum Vegurinn til friðar Eftir Terje Rød-Larsen Hópur Palestínumanna deilir við ísraelska hermenn vegn RUKKAÐ FYRIR ROPVATNIÐ Mikil gosneysla Íslendinga og ekkisíst íslenskra ungmenna hefur lengi verið áhyggjuefni. Þótt ekki sé ástæða til að amast við hóflegri neyslu á gosi er það ekki æskileg þró- un að sykraðir gosdrykkir séu uppi- staða daglegrar neyslu ungmenna. Það er því fagnaðarefni að neyslutöl- ur sýna fram á stórsókn vatns, jafnt kranavatns sem tappaðs á flöskur, í neyslumynstrinu. Það er hins vegar undarlegt, líkt og Jón Diðrik, forstjóri Ölgerðarinnar, benti á í samtali við Morgunblaðið um síðustu helgi, að hærri opinber gjöld leggjast á vatn á flöskum en gos- drykki: „Neysla sykurlausra drykkja hefur verið að aukast gífurlega á síð- ustu árum og neysla sykraðra drykkja hefur verið að aukast minna á Íslandi en í flestum nágrannalönd- unum. Á hinn bóginn er í könnun Manneldisráðs ekki skilið á milli sykraðra og sykurlausra drykkja í túlkun talna. Að sama skapi er sú neyslustýring, sem birtist í skattastefnu stjórnvalda, mjög óeðlileg að mínu mati þegar kemur að drykkjarvörumarkaðnum því svokallaður sykurskattur er lagð- ur á vatn og aðra sykurlausa drykki. Auk þess er 24,5% virðisaukaskattur af vatni, en 14% af sykruðum goslaus- um svaladrykkjum og djúsi. Allt neyslumynstur hefur breyst mjög mikið frá því að sykurskatturinn var settur á gosdrykki og sælgæti fyrir fjölmörgum árum, en nærri lætur að um 35% af gosdrykkjasölu okkar sé nú í formi sykurlausra gosdrykkja. Svo ræðir Manneldisráð um að auka skattheimtuna.“ Skattar og tollar á neysluvöru virð- ast oft ekki taka mið af yfirlýstum markmiðum stjórnvalda um heilbrigt líferni, hvað þá almennri skynsemi. BÖRN OG FORELDRAR Í ÓVISSU Guðrún Ebba Ólafsdóttir, borgar-fulltrúi Sjálfstæðisflokksins, vakti máls á því á borgarstjórnarfundi í fyrradag að óvissa ríkti um framtíð einkarekinna grunnskóla í borginni. „Í samtölum við fulltrúa skólanna er ljóst að þeir eru í mikilli óvissu og finnst mjög vont að geta ekki svarað foreldr- um hver skólagjöldin verða næsta vetur og jafnvel ekki hvort skólinn getur starfað áfram,“ sagði Guðrún Ebba. Þetta er rétt hjá borgarfulltrúanum. Tillögur, sem starfshópur á vegum borgarinnar lagði fram fyrr í mánuðin- um um „lausn“ á þeim vanda einkarek- inna skóla, sem borgin hefur sjálf búið til, eru allsendis ófullnægjandi eins og Morgunblaðið hefur áður vakið máls á. Annars vegar einkennast þær af úrelt- um hugmyndum um hvernig haga beri skólamálum í Reykjavík til framtíðar og hins vegar leysa þær ekki til skemmri tíma litið vanda einkaskól- anna. Nú líður að innritun í skólana og hundruð barna og foreldra þeirra eru í mikilli óvissu um framtíðina. Við svo búið má ekki standa. Borgaryfirvöld verða að reka af sér slyðruorðið og leysa þetta mál snarlega. STÓRHUGA KALDBAKUR Fjárfestingafélagið Kaldbakur,sem stofnað var á síðasta ári, erá skömmum tíma orðið einhver umsvifamesti aðilinn í íslensku víð- skiptalífi. Vakti mikla athygli er Kald- bakur gerði tilboð í Búnaðarbankann á síðasta ári. Félagið var stofnað á grunni Kaupfélags Eyfirðinga, þegar því var skipt annars vegar í samvinnufélag og hins vegar fjárfestingafélag. Hlutur KEA í Kaldbaki er nú þriðjungur en aðrir stórir eigendur eru Samherji, Líf- eyrissjóður Norðurlands, Fjárfestinga- félagið Fjörður og Kaupþing banki. Þótt fjárfestingar Kaldbaks séu ekki bundnar við Eyjafjarðarsvæðið eða Ís- land er ljóst að tilkoma þessa öfluga fyrirtækis mun styrkja Akureyri veru- lega og efla stöðu bæjarfélagsins sem mótvægi við Reykjavík. Það er athyglisvert að skoða ummæli forsvarsmanna félagsins í viðskipta- blaði Morgunblaðsins á fimmtudag. Þar segir Kári Arnór Kárason, fram- kvæmdastjóri Lífeyrissjóðs Norður- lands og stjórnarmaður í Kaldbaki: „Við verðum meira og meira vör við það að aðilar á höfuðborgarsvæðinu treysta sér ekki, eða a.m.k. síður, til að fara í fjárfestingar úti á landi. Við höfum orð- ið í vaxandi mæli vör við það í banka- kerfinu, að menn láni bara ekki út fyrir höfuðborgarsvæðið. Það er raunveru- legt vandamál. Ein ástæða þess að við vildum eignast hlut í banka var sú að við vildum reyna að efla enn frekar þær stoðir sem hér eru í fjármálalífi og reyna þá meðal annars að sinna svæð- unum utan höfuðborgarsvæðisins bet- ur. Því að þróunin er greinilega í þessa átt sem ég lýsti og ég held að eftir sölu ríkisbankanna sé líklegt að hún verði það enn frekar.“ Eiríkur Jóhannsson framkvæmda- stjóri Kaldbaks og fyrrverandi kaup- félagsstjóri KEA leggur áherslu á sér- stöðu Kaldbaks á markaði: „Með fullri virðingu fyrir mörgum öðrum fjárfest- ingafélögum erum við með mjög mikla þekkingu innanbúðar hjá okkur. Við er- um ekki bara „verðbréfakrakkar“ – sem er ímynd margra – sem erum að kaupa lágt og þykjast selja hátt á morgun og höfum í sjálfu sér litla aðra skoðun á þessum hlutum. Við liggjum miklu dýpra en það. Þessi þekking er ákveðin eign og eitt af markmiðum mínum er að hún viðhaldist.“ Þótt tilboði Kaldbaks í Búnaðarbank- ann hafi verið hafnað er félagið með umsvif á mörgum sviðum, s.s. í sjávar- útvegi, verslun og fjármála- og trygg- ingageiranum. Það er ljóst að Kaldbak- ur ætlar sér stóra hluti í íslensku viðskiptalífi, meðal annars á sviði smá- söluverslunar, en félagið á stóran hlut í Samkaupum. Sá stórhugur sem stofnun og stefnumörkun Kaldbaks ber vitni um á vafalítið eftir að setja mark sitt á þró- un íslensks viðskiptalífs, draga úr blokkamyndun og efla stöðu lands- byggðarinnar. Þarna eru öflug fyrir- tæki utan Reykjavíkur að taka málin í sínar hendur, sporna við þeirri þróun sem átt hefur sér stað og blása til sókn- ar. Því ber að fagna. Þ EGAR Páll Pétursson félagsmálaráðherra var á dögunum spurður um viðbrögð við skýrslu ríkisendurskoðunar um málefni Sólheima í Grímsnesi, komst hann þannig að orði, að hann ætlaði ekki að leggja á ráð- in um framtíðina, enda sæti hann í „starfsstjórn“. Hér fór ráðherrann fráfarandi ekki með rétt mál. Rík- isstjórn Davíðs Oddssonar, sem nú situr, er ekki starfs- stjórn. Hún hefur ekki beðist lausnar vegna skorts á pólitísku umboði. Starfsstjórn kemur til sögunnar, þeg- ar regluleg ríkisstjórn hefur sagt af sér og bíður þess, að mynduð verði ný ríkisstjórn, sem hefur ótvírætt um- boð frá alþingi. Hefðu stjórnarflokkarnir misst meirihluta sinn á þingi, hefði Davíð Oddsson orðið að biðjast lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt og kynna forseta Íslands þá ákvörðun. Er þá föst venja, að forseti fallist á lausn- arbeiðnina en biðji stjórnina jafnframt að gegna störf- um, þar til ný stjórn hefur verið mynduð. Úrslit kosninganna knúðu Davíð ekki til þess að biðj- ast lausnar. Strax og þau lágu fyrir tilkynntu þeir Davíð og Halldór Ásgrímsson, að þeir ætluðu að ræða saman til að fullvissa sig um, hvort samstarf Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks um landstjórnina gæti ekki haldið áfram þriðja kjörtímabilið. Mánudaginn 12. maí komu þingflokkar sjálfstæð- ismanna og framsóknarmanna saman til funda og veittu formönnum sínum formlegt umboð til að semja um framhald á stjórnarsamstarfinu. Þar með var staðfest, að meirihluti þingmanna stæði að baki þessum samn- ingaviðræðum. Ríkisstjórn flokkanna situr áfram, þar til þeir hafa samið um myndun nýrrar ríkisstjórnar, eða upp úr slitnar. Ríkisstjórnin hefur sambærilegt umboð til að leggja á ráðin og taka ákvarðanir um framtíðina og hún hafði fyrir kosningar. Hitt er svo annað mál, að fræði- legar athuganir sýna, að munur á reglulegri ríkisstjórn og starfsstjórn er í raun enginn, þegar litið er til verka þeirra. x x x Í krafti þess, sem hér hefur verið sagt, var rétt mat hjá Davíð Oddssyni, að hann þyrfti ekki að „raska ró“ forseta Íslands, þegar kosningaúrslitin lágu fyrir. Raunar er það svo síðan Davíð Oddsson settist í stól for- sætisráðherra fyrir 12 árum, að hann hefur aldrei þurft að skila forseta umboðinu, sem hann fékk þá til a stjórnarforystu. Er einsdæmi í íslenskri stjórn- málasögu, að sami maður hafi notið slíks trausts kjósenda og meirihluta alþingis. Ólafur Ragnar Grímsson var kjörinn forseti á og situr nú í annað sinn á Bessastöðum, þegar g til alþingiskosninga. Hann hefur einn forseta lýð isins aldrei komið að því að veita umboð til stjórn armyndunar. Enginn veit því, hvaða aðferðum h mundi beita, ef til þess kæmi, að hann þyrfti að s þessu lykilhlutverki forseta í stjórnarkreppu. Þe ið er til forvera Ólafs Ragnars á forsetastóli, má að hver þeirra hefur haft sinn hátt á framgöngu myndun stjórnar. Starfsaðferðir forseta við stjórnarmyndanir h ið breytilegar og um þær gilda engar settar regl seta er hins vegar skylt að fara að einni meginre þingræðisreglunni, það er að meirihluti alþingis því í raun, hverjir eru ráðherrar. Ríkisstjórn ver beygja sig fyrir vantrausti þjóðþingsins. Þingræðisreglan er ekki lögfest berum orðum stjórnarskránni, en í 1. grein hennar segir, að Ís lýðveldi með þingbundinni stjórn. Reglan styðst bóginn við fasta venju hér á landi, frá því að Han Hafstein varð fyrsti íslenski ráðherrann árið 190 heimastjórninni. Verður aldarafmæli þingræðisreglunnar fag næsta ári samtímis því, sem minnst verður 100 mælis stjórnarráðsins. Er tilefni til að rita sög ræðis á Íslandi vegna þessara tímamóta. Rík- isstjórnin ákvað á sínum tíma, að framhald á s stjórnarráðsins skyldi skráð vegna afmælisins stjórnarráðssagan væntanleg á afmælisdegi h stjórnarinnar 1. febrúar, 2004. Nýkjörið alþing að minnast þessa viðburðar í stjórnskipunar- o stjórnmálasögu þjóðarinnar með því að beita s rannsóknum á þingræðinu og að saga þess ver uð. Þar sem inntak þingræðisreglunnar mótast a um og hefðum, er mikilvægt að eiga greinargóða á því, hvernig staðið hefur verið að framkvæmd áranna rás. Svör við mikilvægum spurningum u hvernig reglunni hefur verið beitt, gætu skipt m úrslitastundu í stjórnmálalífi þjóðarinnar. Þau y þess fallin að auðvelda úrlausn viðkvæmra álitae æðstu stjórn ríkisins. VETTVANGUR Þingræðisleg stjórn og Samfylkingarátö Eftir Björn Bjarnason
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.