Morgunblaðið - 18.09.2003, Blaðsíða 28

LISTIR
28 FIMMTUDAGUR 18. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ALLTOF sjaldan gefst íslenskum
listamönnum tækifæri á að máta sig
við kollega sína erlendis. Hverju um
er að kenna skal hér ósagt látið en
víst er að Tvíæringurinn í Feneyjum
er okkur afar mikilvægur í þessu til-
liti. Annað hvert ár fáum við að sjá
ýmsa okkar ágætustu listamanna
sýna við hlið starfsfélaga sinna utan
úr hinum stóra heimi á svæði þar
sem ekkert skjól gefst fyrir saman-
burði. Þótt Kastalagarðarnir hafi
fyrir löngu sprengt af sér rýmið sem
ætlað er skálum einstakra þjóða og
æ stærri fjöldi þeirra verði því að
leigja sér pláss á ýmsum stöðum í
borginni njóta Íslendingar þeirra
forréttinda að vera staðsettir beint á
móti ítalska skálanum, stærstu og
fyrirferðarmestu byggingunni í
görðunum.
Það verður seint þakkað að við Ís-
lendingar skyldum fá inni í skála
sem upphaflega var reistur fyrir
Finna, teiknaður af ekki minni húsa-
meistara en Alvar Aalto. En þegar
þeir kusu að taka höndum saman við
Svía og Norðmenn og sýna ásamt
þeim í Norðurlandaskálanum leigðu
þeir okkur sinn skála og þar með
komumst við á blað í Feneyjum. Þótt
skálinn sé meingallaður sem sýning-
arsalur – sumir Finnar telja að Aalto
hafi aldrei teiknað nothæft pláss fyr-
ir myndlist enda hafi hann talið þess
háttar list hreinan óþarfa í almenni-
legum húsakynnum á borð við sín
eigin – er vonandi að við fáum að
vera þar sem lengst því eins og áður
sagði gæti staðsetningin ekki verið
betri.
Þetta árið er Rúrí fulltrúi Íslands
á Tvíæringnum í Feneyjum. Hún er
önnur konan sem hreppir hnossið.
Aðeins einu sinni áður hefur kven-
maður borið hróður landsins út um
fenjasvæðið við Adríahafið. Það var
Steina Vasulka, sem varð fyrst ís-
lenskra kvenna til að sýna í skál-
anum í Kastalagörðunum, fyrir sex
árum. Steina slapp blessunarlega vel
í glímunni við innviði skálans þar eð
myndbandsvarp hennar á verkinu
„Orka“ fór fram í myrkri svo gestir
þurftu ekki að sjá skálann að innan.
Til gamans má geta þess að fyrir
tveimur árum kaus Finnbogi Pét-
ursson að byggja verk sitt, „Diabol-
us in musica“, eins og göng út úr
skálanum þannig að gestir komust
einfaldlega ekki inn í skálann fyrir
verkinu.
Rúrí kýs að setja upp verk sitt
eins og frístandandi rekkaskáp í
skálanum og gefur innviðum hans
þar með langt nef líkt og væri þeir
ekki til. Þetta er vægast sagt afar
heppileg lausn því þannig beinir hún
athygli áhorfenda umsvifalaust að
aðalverkinu, sem býr yfir sínu eigin
byggingarlagi óháð umgjörð skál-
ans. Hinn tveggja metra hái skápur
úr stáli er forkunnarfagur smíðis-
gripur, einstaklega faglega hannað-
ur og saman settur. Hann deilist í
fjóra jafna hluta sem innihalda hver
þrettán ljósmyndir á glærum, hver
þeirra einn metri á hvorn veg. Hver
glæra er felld milli tveggja glerja
sem haldið er saman af málmramma,
sem er fagurlega greyptur nafni síns
foss eða flúðar og rennur lipurlega á
brautum út úr skápnum. Rétt eins
og væru þeir að taka bók úr bóka-
skáp grípa sýningargestir um kjöl
hvers ramma og draga út undir dun-
andi hljóði úr viðkomandi vatnsfalli.
Þegar hamagangurinn er hvað mest-
ur má heyra unaðslegan íslenskan
náttúrusymfón glymja um skálann.
Samstundis og römmunum er aftur
rennt inn í skápinn hljóðna fossarn-
ir.
Það verður að teljast í hæsta máta
táknrænt að fossarnir skuli vera
felldir inn í svo haganlega umgörð úr
málmi. Verkið ber nefnilega þann
merkingarþrungna titil „Archive –
endangered waters“, sem þýða
mætti sem „Heimildaskrá yfir fall-
vötn í hættu“. Líkt og Rínargullið
forðum daga, sem varð ónefndu
skáldi yrkisefni í fornkvæðabálkin-
um um Sigurð Fáfnisbana – og löngu
síðar tónskáldinu Richard Wagner
að viðamesta tónverki allra tíma – er
það málmurinn, uppspretta græðg-
innar, sem er rót harmsögulegra
umskipta. Það verður vart hjá því
komist að minnast Rínargullsins í
þeirri mynd sem það hefur nú tekið
á sig. Það sem áður var öld gullsins
helgast nú öðrum og ómerkilegri
málmi, snöggtum mattari og mósku-
legri en þeim sem forðum glóði á
botni fljótsins.
Svo mörg tengsl vakna í huga þess
sem stendur frammi fyrir heimilda-
skrá Rúrí að fylla mætti heilt dag-
blað. Gleymum ekki að 2003 er ár
vatnsins og hvarvetna steðjar að því
hætta. Eins og fram kemur í tíðu
innslagi á BBC njóta einungis fimm-
tán prósent jarðarbúa þeirra forrétt-
inda sem kallast rennandi vatn. Trú-
lega er það styrkur fremur en
veikleiki heimildaskrár Rúrí að hún
skuli vera jafn opin gagnvart svo
mörgum túlkunarmöguleikum sem
raun ber vitni. Þótt ekki sé að efa að
raskið við Kárahnjúka sé undirrót
verksins hefur það þó víðtækari og
alþjóðlegri skírskotun sem hittir alla
þá ólíku flóru gesta sem leggja leið
sína í íslenska skálann í Kastala-
görðunum.
Þá er öll kynning á sýningunni,
sýningarskrá og upplýsingastreymi
með nýju og langtum faglegra móti
en verið hefur hingað til. Að heims-
þekktur heimspekingur á borð við
Michel Onfray skuli skrifa formála í
sýningarskrá, í kjölfar greinargóðs
inngangs sýningarstjórans, Laufeyj-
ar Helgadóttur listfræðings, er
nokkuð alveg nýtt og hlýtur að skrif-
ast á reikning skilvirks undirbún-
ings. Það hlýtur einnig að teljast til
tíðinda að menntamálaráðherra
skuli hafa verið viðstaddur opnun
sýningarinnar ásamt sendiherra Ís-
lands á Ítalíu. Viðbrögð virðast held-
ur ekki láta á sér standa. Allar götur
til Suður-Afríku má tína upp hrósið,
en listakonan Sue Williamson skrif-
ar í netútgáfu listtímaritsins
Artthrob, 3. júlí síðastliðinn, að ís-
lenski skálinn sé eftirlæti hennar.
Sýning Rúríar hlýtur að skoðast
sem umtalsverð tímamót í íslenskri
samtímalist, ekki aðeins fyrir gæði
og frábæra framsetningu, heldur
einnig fyrir að brjóta blað í íslenskri
myndlist varðandi kynningu og upp-
lýsingastarfsemi. Á tímum þegar
hérlend myndlist er að einangrast æ
meir í eigin heimi sökum vanþekk-
ingar okkar á hinu alþjóðlega list-
kerfi hlýtur jafn eftirtektarverð sýn-
ing á erlendum vettvangi að teljast
happafengur. Eftir „Archive – end-
angered waters“ verður að taka
skipulag sýninganna í íslenska skál-
anum í Feneyjum til rækilegrar end-
urskoðunar og veita til verkefnisins
mun meiri fjárstyrk en gert hefur
verið hingað til. Sá faglegi metnaður
sem stafar af núverandi framtaki
sýnanda og sýningarstjóra í Íslands-
skálanum í Feneyjum gerir óhjá-
kvæmilega auknar kröfur til þeirra
sem á eftir koma. Eða eins og segir í
kvæði þjóðskáldsins: „Það er svo
bágt að standa í stað …“
Vatna-
hljómkviða
Morgunblaðið/Halldór Björn
Straumur er af fólki sem vill hlusta á hljómkviðu íslenskra fossa og skoða myndir af þeim í Íslandsskálanum.
Um leið og myndglærurnar eru dregnar út fyllist Íslandsskálinn í Fen-
eyjum af kunnuglegu hljómfalli íslenskrar náttúru.
MYNDLIST
Íslandsskálinn á Tvíæringnum í
Feneyjum
Til 5. nóvember.
RÚRÍ
Halldór Björn Runólfsson
SALURINN í Kópavogi bauð til
Schubertveislu í samvinnu við Jónas
Ingimundarson píanóleikara og fjóra
einsöngvara úr sönghópnum Voces
Wien undir forystu Kurt Widmer.
Sibyl Urbancic stofnaði þennan fá-
menna og breytilega hóp söngvara
1987. Þeir söngvarar sem hér komu
fram hafa allir mikla og fjölþætta
reynslu hver á sínu sviði. Mikil gleði
og léttleiki án allrar tilgerðar ein-
kenndi þessa stórskemmtilegu tón-
leika og samvinna allra flytjendanna
var nákvæm og samstillt.
Tónleikarnir voru í stíl kvöldfunda
Schuberts og vina hans í Vín á sínum
tíma. Söngvararnir sátu saman við
borð með nótur og blöð fyrir framan
sig, sungu sitjandi og gáfu okkur þar
með nokkra innsýn í þessi frægu vin-
akvöld.
Franz Peter Serap Schubert lærði
ungur að leika á píanó og fiðlu hjá
föður sínum og tveimur eldri bræðr-
um. Mjög falleg söngrödd hans kom
honum í hinn keisaralega hirð-
drengjakór, verunni þar fylgdi frítt
nám auk tónlistarnáms. Í hljómsveit
skólans eignaðist Schubert góðan
vin sem var níu árum eldri, Josef von
Spaun. Spaun var fljótur að átta sig á
hæfileikum drengsins og tók hann
upp á arma sína. Sú vinátta hélst út
lífið og má í raun segja að Spaun hafi
haldið honum á lífi, hvatt hann til
dáða í tónsmíðum og komið tónlist-
inni á framfæri.
Renate Burtscher las úr bréfum
vina hans sem veita innsýn í líf Schu-
berts frá skólaárum til dauðadags.
Íslensk þýðing Sibyl Urbancic fylgdi
með í efnisskránni. Einnig þýðing
Reynis Axelssonar á bundnu máli.
Röð verkanna var ekki sú sama og í
upptalningunni hér á eftir.
Jónas lék fyrst Menuett D 600 –
Trío D 610 og síðar á áhrifamikinn
hátt Ecossaisen D 781 og Ländler D
790.
Maria Bayer, alt, söng Die Liebe
hat gelogen D 751 og Der Jüngling
auf dem Hügel D 702. Tregafull og
fallega flutt lög sem hæfðu hinni
mjúku fylltu rödd mjög vel. Kurt
Widmer, bariton söng Næturljóðið
D 672 með píanói og Lírukassaleik-
arann úr Vetrarferðinni D 911 nr. 24
án undirleiks. Söngur Widmers var
áhrifamikill og flutningurinn á því
síðarnefnda á veiku nótunum var
mjög sterk. Bernd Oliver Fröhlich
tenór söng með sinni fallegu og
björtu rödd Die Götter Griechen-
lands D 677 og Nachtviolen D 752.
Saman sungu þeir Fröhlich og Wid-
mer skemmtilega án undirleiks
Lützow’s wilde Jagd D 205. Að lok-
um flutti Renate Burtscher ásamt
Jónasi talsönginn Abschield von der
Erde D 820. Ekki reyndi mikið á
Burtscher sem einsöngvara, en því
meira sem upplesara og það leysti
hún af mikilli snilld og samvinna
þeirra Jónasar í talsöngnum var
mjög góð.
Sópran og bariton sungu Antigone
og Oedipus D 542. Gamansöngurinn
um Brúðkaupssteikina D 930 var
skemmtilega sunginn af sópran, ten-
ór og bariton með tilheyrandi leik-
tilburðum og gáska, Sópran, alt og
tenór sungu saman án undirleiks
Lacrimoso son io D 131. Kvartettin
söng saman Páskasönginn Jesus
Christus unser Heiland D 168a (án
undirleiks), Kór englanna úr Faust
eftir Goethe D 440, Lebenslust (Die
Geselligkeit) D 609, Des Tages
Weihe (Örlagavaldur) D 763 og graf-
arsönginn Lát oss nú grafa líkamann
D 168.
Hugljúft Schubertkvöld
TÓNLIST
Salurinn í Kópavogi
Jónas Ingimundarson píanóleikari og fé-
lagar úr Voces Wien: Renate Burtscher,
sópran, Maria Bayer, alt, Bernd Oliver
Fröhlich, tenór og Kurt Widmer, bariton.
Sunnudagurinn 14. septebmer kl. 20.00.
SCHUBERTTÓNLEIKAR
Jón Ólafur Sigurðsson
SVEINBJÖRN Hjálmarsson, for-
maður stjórnar Listskreytingasjóðs
ríkisins, afhenti Hæstarétti Íslands
á dögunum málverk eftir myndlist-
armanninn Sigtrygg Bjarna Bald-
vinsson. Viðstaddir voru fulltrúar
sjóðsins, starfsfólk Hæstaréttar og
arkitektar hússins. Verkinu, sem
ber nafnið „Hylur“, var valinn stað-
ur í afgreiðslu dómhússins og þykir
það hæfa vel æðsta dómhúsi þjóð-
arinnar, enda mun listamaðurinn
hafa sótt sér fyrirmynd frá hinum
forna þingstað Þingvöllum.
Listskreytingasjóður ríkisins
veitti Hæstarétti styrk á síðasta ári
til kaupa á listskreytingu fyrir
dómhúsið. Valnefnd sem skipuð var
fulltrúa sjóðsins og Hæstaréttar
ásamt arkitekt hússins valdi verkið.
Var leitast við að listskreytingin
væri þáttur í þeirri heildarmynd
sem byggingunni er ætlað að
skapa. Arkitektar hússins eru þau
Margrét Harðardóttir og Steve
Christer.
Sigtryggur Bjarni Baldvinsson myndlistarmaður, Guðrún Erlendsdóttir,
forseti Hæstaréttar, og Steve Christer, arkitekt hússins, við málverkið.
Listskreyting fyrir Hæstarétt