Morgunblaðið - 19.09.2003, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 19. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÍSLANDSBANKI hf. hefur samiðum kaup á 33% eignarhlut í Sjóvá-Almennum tryggingum hf. ogstefnir að því að eignast félagið allt
og gera að dótturfélagi bankans.
Bankinn kaupir hlutinn á genginu 37
en heildarhlutafé í Sjóvá-Almennum er
525 milljónir króna að nafnverði og má
því gera ráð fyrir að Íslandsbanki greiði
tæplega 6,5 milljarða fyrir þriðjungshlut-
inn. Bankinn hyggst bjóða öðrum hlut-
höfum sama verð fyrir sinn hlut en Sjóvá-
Almennar er samkvæmt þessu verði met-
ið á 19,4 milljarða króna og er það
nokkru hærra verð en greiningardeildir
bankanna meta félagið á.
Meðal seljenda hlutabréfanna í Sjóvá
eru bræðurnir Einar og Benedikt Sveins-
synir, sem juku við eignarhluti sína í fé-
laginu á miðvikudag með kaupum á 48,6
milljónum hluta á genginu 40. Kaupverð-
ið nam því 1,95 milljörðum króna en mið-
að við að þeir selji Íslandsbanka á geng-
inu 37 nemur söluverðið 1,8 milljörðum.
Tapið af þessum viðskiptum nemur því
væntanlega um 150 milljónum króna.
Þegar Einar Sveinsson var inntur eftir
þessu á blaðamannafundi hjá Sjóvá-Al-
mennum í gær svaraði hann: „Það er
bara minn höfuðverkur.“
Bjarni Ármannsson, forstjóri Íslands-
banka, sagði af þessu tilefni á fundinum:
„Þetta var niðurstaðan, að kaupa þessa
eign á þessu verði. Þá verða menn að
tryggja einhverja aðra eign á einhverju
öðru verði, það er bara þannig. Þetta var
það verð sem við vorum tilbúnir til að
borga.“
Samkvæmt heimildum Morgunblaðsins
munu bræðurnir Benedikt og Einar
Sveinssynir og þeirra fjölskyldur ætla sér
að eiga um helming af söluandvirðinu af
Íslandsbanki
Bjarni Ármannsson, forstjóri Íslandsbanka, og Einar Sveinsson, forstjóri Sjóvár-Almennra, kynntu í gæ
eign sinni í Sjóvá-Almennum áfram í Ís-
landsbanka.
Helstu hluthafar í Sjóvá-Almennum
miðað við hluthafalista miðvikudaginn 17.
september eru auk Benedikts og Einars
og félaga í þeirra eigu Burðarás (11,4%),
Lífeyrissjóður verslunarmanna (5%) og
Afl fjárfestingarfélag (4,9%). Hlutur Ís-
landsbanka í félaginu var áður tæplega
1,2%.
Greitt með bréfum í Íslandsbanka
Íslandsbanki mun greiða fyrir bréfin í
Sjóvá-Almennum með hlutabréfum í
bankanum, annars vegar með þegar út-
gefnum hlutabréfum og hins vegar nýjum
hlutabréfum fyrir um 1.500 milljónir að
nafnverði, en að sögn Bjarna liggur ekki
fyrir verð á Íslandsbankabréfunum sem
greitt verður með. Hins vegar sagði hann
að skiptahlutfallið í verðmætamati félag-
anna væri um það bil 26,5% á móti 73,5%.
Samanlagt markaðsvirði félaganna fyrir
viðskiptin var rúmlega 73 milljarðar
króna en hlutir í Íslandsbanka eftir fyr-
irhugaða hlutafjáraukningu verða alls
10,5 milljarðar talsins. Hlutafé í bank-
anum þynnist því út um tæp 17%.
Fram kom
Sjóvár-Almen
starfsmenn Í
því væri um
ræða þegar u
fram að ek
breytinga á
við þessi kau
Bjarni ben
væri Íslandsb
og svipaðar
gerðar í þess
þrjár ástæðu
ætti að gang
við að 100%
að allir séu a
er reynsla þe
um, þá sérs
mikil.“ Þriðja
mikilvægasta
ríkti á því að
og nálgast þy
við það. „Sö
geta náð fra
hliðinni en eð
að bíða með
þar um,“ sag
Sjóvá-Alm
Til tíðinda dró í viðskiptalífinu
greint var frá því að Íslandsban
um kaup á 33% eignarhlut í Sjó
tryggingum hf. og stefndi að þv
lagið allt. Gangi kaupin eftir ve
banki stærsti banki lan
„ÞETTA tilboð Íslandsbanka hf. leggst illa
í okkur,“ segir í yfirlýsingu frá Þorsteini
Vilhelmssyni, stjórnarformanni Afls – fjár-
festingarfélags, sem á tæplega 5% hlut í
Sjóvá-Almennum tryggingum hf., og Mar-
geiri Péturssyni, stjórnarformanni fjár-
festingarfélagsins Atorku hf., en Atorka á
4,5% hlut í Sjóvá. „Upplýsingagjöf varð-
andi þetta fyrirhugaða tilboð er algerlega
ófullnægjandi og það hefur ekki einu sinni
komið opinberlega fram á hvaða skipti-
gengi í Íslandsbanka tilboðið er gert.“
Afl og Atorka hafa þegar tryggt sér
stuðning nokkurra annarra hluthafa til að
hindra að Íslandsbanki geti komist yfir
90% eignarhlut í Sjóvá og þar með krafist
innlausnar. „Við framkvæmdum ítarlega
greiningu á íslenska vátryggingamarkaðn-
um og fengum m.a. til þess erlendan ráð-
gjafa.
Við fjárfestum í Sjóvá á faglegum
grundvelli og teljum við Sjóvá síst ofmetið
á genginu 37. Einar Sveinsson, forstjóri
Sjóvár, sem er jafnframt varaformaður
Koma í veg fyri
Þorsteinn
Vilhelmsson
UMSKIPTI Í VIÐSKIPTALÍFI
Í gær urðu mikil umskipti áeignarhaldi nokkurra lykilfyr-irtækja í íslenzku viðskipta- og
atvinnulífi. Meginlínan í þeim um-
skiptum er sú, að fyrirtæki, sem áð-
ur tengdust þeirri fyrirtækjasam-
steypu, sem Eimskipafélag Íslands
hefur verið kjarninn í, skiptast upp
á milli Íslandsbanka og Lands-
banka.
Íslandsbanki eignast stóran hlut í
Sjóvá-Almennum, verður á ný ráð-
andi aðili í Straumi og þar með lyk-
ilaðili í Flugleiðum.
Landsbanki eignast stóran hlut í
Eimskipafélagi Íslands og þar með
í Burðarási, Brimi hf. og SH svo og
nokkrum öðrum fyrirtækjum svo
sem Marel.
Helztu eigendur Sjóvár-Al-
mennra, bræðurnir Benedikt og
Einar Sveinssynir, fjölskyldur
þeirra og tengdir aðilar geta í þess-
um viðskiptum orðið sterkir hlut-
hafar í Íslandsbanka, þótt ekki sé
ljóst hver áform þeirra eru í þeim
efnum.
Þessi framvinda mála kemur ekki
á óvart. Það hefur verið fyrirsjáan-
legt um skeið, að umskipti yrðu á
þessum vettvangi, þótt ekki hafi
orðið ljóst fyrr en í gær á hvern
veg þau yrðu.
Í viðskiptapólitísku og þjóð-
félagslegu samhengi hafa þessar
breytingar á eignarhaldi umræddra
fyrirtækja ekki verulegar breyting-
ar í för með sér. Hvor bankinn um
sig, Íslandsbanki og Landsbanki,
verða öflugri þátttakendur í við-
skiptalífinu en áður. Gera má ráð
fyrir breytingum á vettvangi fyr-
irtækjanna, sem við sögu koma,
sem geta stuðlað að árangursríkari
rekstri.
Tvennt er hins vegar umhugs-
unarefni í þessu sambandi. Í fyrsta
lagi hin umfangsmikla aðkoma
banka að fyrirtækjum sem eign-
araðilar að þeim. Um álitamál í því
sambandi var fjallað í fréttaskýr-
ingu í Viðskiptablaði Morgunblaðs-
ins í gær. Í forystugrein Morg-
unblaðsins hinn 26. ágúst sl. sagði
m.a.: „Í Þýzkalandi eftirstríðsár-
anna mótaðist viðskiptalífið smátt
og smátt á þann veg, að stærstu
bankarnir í Þýzkalandi urðu jafn-
framt stórir hluthafar í stórum fyr-
irtækjum þar í landi. Fyrir all-
mörgum árum hófust umræður í
Þýzkalandi um að þessi víðtæka að-
ild þýzkra banka að iðnfyrirtækjum
og öðrum viðskiptafyrirtækjum
kynni að vera byrjuð að há fyr-
irtækjum. Bankarnir sætu beggja
vegna borðs sem viðskiptabankar
og lánardrottnar fyrirtækjanna en
jafnframt hluthafar. Spurt var,
hvort það væri alveg öruggt að
þeir, sem hluthafar í fyrirtækjum,
tækju afstöðu á vettvangi þeirra í
samræmi við hagsmuni hluthafa,
sem væntanlega fara oftast saman
við hagsmuni bankanna en ekki
endilega alltaf.“
Nú er alveg ljóst að sé litið á
eignaraðild íslenzkra banka að ein-
stökum fyrirtækjum, sem hlutfall af
heildareignum þeirra, er ekki um
hátt hlutfall að ræða. Slíkar tölur
segja þó ekki nema takmarkaða
sögu. Verði bankar til frambúðar í
hópi stærstu eigenda nokkurra öfl-
ugustu fyrirtækja landsmanna er
tímabært að ræða í alvöru, hvort
slík þróun sé æskileg.
Í öðru lagi er rík ástæða til að
hafa áhyggjur af þróun hlutabréfa-
markaðarins á Íslandi. Verð hluta-
bréfa hefur hækkað mjög að und-
anförnu. Öllum er ljóst að sú
hækkun endurspeglar ekki svo mik-
inn bata í efnahags- og atvinnulífi
landsmanna. Hækkun á verði hluta-
bréfa er fyrst og fremst til marks
um kapphlaup viðskiptasamsteypa
um hlutabréf í nokkrum helztu fyr-
irtækjum landsins.
Þá fer ekki á milli mála, að hluta-
bréfamarkaðurinn hefur veikzt
mjög. Fyrirtæki hafa verið tekin af
markaði. Sennilega er þeirri þróun
ekki lokið. Stórir aðilar eru orðnir
svo stórir í einstökum skráðum
hlutafélögum að litlir hluthafar
telja sig eiga lítið erindi inn á þann
markað.
Hlutabréfamarkaðurinn, sem
vettvangur fyrir almenning í land-
inu til þess að ávaxta fé sitt, er ekki
upp á marga fiska um þessar mund-
ir. Að mörgu leyti er hlutabréfa-
markaðurinn að snúast upp í and-
hverfu sína, að minnsta kosti ef
tekið er mið af málflutningi og hug-
sjónum þeirra manna, sem í árdaga
börðust fyrir því að hlutabréfa-
markaður yrði að veruleika hér til
þess að tryggja auðstjórn almenn-
ings.
Þær sviptingar, sem eru í við-
skiptalífinu og hafa verið undanfar-
in misseri, eru ekki líklegar til að
auka traust fólksins í landinu á fyr-
irtækjunum eða lögmálum hins
frjálsa markaðar. Þeir sem eru um-
svifamestir á þessum markaði bera
mikla ábyrgð og verða að gæta að
sér. Íslenzka þjóðin kann því illa ef
of miklar eignir safnast á of fáar
hendur.
Um þessi sjónarmið hefur Morg-
unblaðið fjallað ítarlega um langt
árabil en alveg sérstaklega í síðasta
rúman áratug.
Hið jákvæða við þróunina nú er
að öflugum viðskiptasamsteypum
er frekar að fjölga en fækka. Það er
betra að þær séu fleiri en færri og
líklegt til að skapa meira jafnvægi
en ella á milli aðila.
Nú má vel vera, að þessar
áhyggjur séu ástæðulausar. Nauð-
synlegt hafi verið að bankarnir
kæmu inn í fyrirtækin til þess að
tryggja ákveðnar breytingar og til-
tekna þróun. Þeir muni líta á eign-
arhald sitt sem skammtímafjárfest-
ingu og selja hlut sinn í fyrir-
tækjunum á nýjan leik. Slík
hlutabréfasala verði til þess að örva
hlutabréfaviðskipti á nýjan leik.
Vonandi verður framvinda mála á
þann veg.
Stór fyrirtæki hafa mikil áhrif
bæði hérlendis og erlendis á um-
hverfi sitt, ekki bara á þeim mark-
aði, sem þau starfa á. Þess vegna er
ekki hægt að líta á sviptingar í við-
skiptalífinu á þann veg að um ein-
angruð átök sé að ræða. Þau hafa
víðtæk áhrif út í þjóðfélagið og því
full ástæða til að hinn almenni
borgari fylgist vel með því, sem er
að gerast.