Morgunblaðið - 15.10.2003, Page 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. OKTÓBER 2003 11
„ÉG lét 100 lömb til slátrunar hjá
Ferskum afurðum sl. nóvember. Ég
hef ekki fengið greidda eina krónu
fyrir þetta innlegg og sé ekki fram á
að fá neitt greitt. Ég hefði allt eins
getað grafið þessi lömb heima.“
Þetta segir Sigurður Þórólfsson,
bóndi í Innri-Fagradal í Dalasýslu,
en hann er í forystu fyrir bændum
sem eiga tugi milljóna inni hjá
Ferskum afurðum. Flestar skuldirn-
ar eru að verða árs gamlar en sumar
enn eldri.
Síðastliðinn föstudag boðaði lög-
maður Ferskra afurða, Steingrímur
Þormóðsson, til fundar með bænd-
um sem ekki höfðu fengið greitt fyrir
afurðir sem þeir höfðu lagt inn hjá
félaginu. Tilgangur fundarins var að
kanna hvort bændur styddu áfram-
haldandi greiðslustöðvun Ferskra
afurða. Fundurinn, en hann sóttu
um 100 manns, var átakasamur og
virðist sem uppsöfnuð reiði bænda,
vegna þess að þeir hafa ekki fengið
greitt fyrir afurðirnar, hafi brotist
þarna út.
Staðan versnað um 155
milljónir á þremur vikum
Sigurður Þórólfsson sagði að eng-
inn stuðningur hefði verið á fund-
inum við að Ferskar afurðir fengju
greiðslustöðvunina framlengda.
Þrátt fyrir þessa niðurstöðu hefði
lögmaður félagsins tilkynnt í lok
fundar að stjórn félagsins myndi
sjálf taka afstöðu til þess hvort óskað
yrði eftir áframhaldandi greiðslu-
stöðvun óháð afstöðu fundarins.
Sigurður sagði að bændum hefði
komið á óvart að fá þær fréttir á
fundinum að Ferskar afurðir skuld-
uðu 146 milljónir fram yfir eignir,
ekki síst í ljósi þess að þegar í úr-
skurði um greiðslustöðvun hefði
komið fram að eignir næmu 9 millj-
ónum umfram skuldir. Ekki hefði
verið hægt að skilja málið á annan
veg en að staðan hefði versnað um
155 milljónir á þremur vikum. Þessi
mismunur hefði ekki verið skýrður á
fundinum, en í fréttum um helgina
hefði komið fram að þetta skýrðist af
því að birgðir hefðu verið ofmetnar.
Sigurður sagðist óttast að birgðirnar
væru enn ofmetnar.
Sigurður sagði að fram hefði kom-
ið á fundinum að skuld-
ir við bændur næmu 68
milljónum. Hann sagð-
ist hins vegar efast um
að sú tala væri rétt
vegna þess að ekki
hefðu allir bændur,
sem eiga inni fjármuni
hjá félaginu, verið boð-
aðir til fundarins á
Hvammstanga, en boð-
að var til fundarins
með ábyrgðarbréfi.
Sigurður sagðist
ekki sjá fram á hvaða
forsendur væru fyrir
áframhaldandi
greiðslustöðvun. Mikið
virtist vanta á að eignir dygðu fyrir
skuldum. Fram hefði komið á fund-
inum á föstudaginn að helsta von
bænda um greiðslur á næstunni væri
að til þeirra gengi úreldingarstyrkur
sem greiddur yrði vegna sláturhúss-
ins á Hvammstanga, en hann næmi
15–16 milljónum.
Krefst rannsóknar
Sigurður lýsti því yfir á fundinum
að hann myndi krefjast rannsóknar
á rekstri félagsins. „Það er ekki eðli-
legt að á hálfu ári skuli tapast allir
fjármunir út úr félaginu. Stjórnend-
ur félagsins tóku afurðalán og þeir
vissu að afurðalán þyrfti að borga
með vöxtum. Kjötbirgðirnar átti að
nota til að borga lánið og borga
bændum. En ég spyr: hvað varð um
þær?“
Sigurður benti á í þessu sambandi
að samkvæmt ársreikningum hefði
fyrirtækið verið rekið með hagnaði
sl. tvö ár. Bændur á fundinum hefðu
gengið mjög hart eftir því að fá að
skoða þessa reikninga og á endanum
hefðu þeir verið ljósritaðir eftir
nokkra baráttu við fundarstjóra.
Ýmislegt hefði þar
komið fundarmönnum
spánskt fyrir sjónir.
T.d. hefði fyrirtækið
keypt á síðasta ári tvo
jeppa, einn sendiferða-
bíl og flutningabíl, en
samt væri bókfærð bif-
reiðaeign félagsins að-
eins 4,4 milljónir
króna.
„Kannski er það
skelfilegasta í þessu
máli þessi mismunun
sem er milli manna.
Sumir hafa fengið mik-
ið borgað út en aðrir
lítið. Það hefur ekki
verið fylgt neinum reglum við út-
borgun.“
Sauðfjárbændur þurfa í haust að
taka á sig mikla verðlækkun á afurð-
um og aukna útflutningsskyldu. Sig-
urður sagði ekki gott að horfa upp á
það að bændur fengju svo ekki einu
sinni greitt fyrir það kjöt sem lagt
væri inn til afurðastöðva. Hann sagði
að þetta áfall sem bændur stæðu
núna frammi fyrir væri það þriðja í
röðinni. Bændur hefðu að vísu ekki
tapað miklum fjármunum þegar
Kaupfélag Búðardals hætti starf-
semi, en þeir hefðu tapað helmingi af
ógreiddu innleggi þegar Goði hætti
starfsemi. 30% hefðu verið greidd
með peningum og 21% með hluta-
bréfum í Norðlenska.
Ósáttur við hlut
Búnaðarbankans
Sigurður er afar ósáttur við þátt
Búnaðarbankans í þessu máli. „Ég
skil ekki hvers vegna Búnaðarbank-
inn sendir út dreifibréf út til manna
og varar þá við því að kaupa kjöt af
Ferskum afurðum. Fyrirtækið var
þó að reyna að gera eitthvert verð-
mæti úr birgðunum. Bankinn hefur
kyrrsett nánast allar greiðslur sem
koma og tekur þær upp í afurðalán-
in. Þar að auki hafði bankinn bak-
tryggingu frá Byggðastofnun. Hvers
vegna þarf þá að ganga svona hart
fram?
Það virðist hins vegar vera svo að
það verði allir að fá sitt nema bónd-
inn. Bændur eru þeirrar gerðar að
þeir reikna alltaf með að þurfa að
greiða sínar skuldir og reikna með
að aðrir geri það líka.
Við bændur þurfum t.d. að standa
skil á virðisaukaskatti 1. mars af öllu
innleggi. Síðan eru reiknaðar á okk-
ur tekjur af þessu og við skattlagðir í
hlutfalli við það,“ sagði Sigurður.
„Ég vil að nafn Búnaðarbankans
verði tekið af fyrirtækinu. Sömuleið-
is ætti að taka merki bankans af fyr-
irtækinu. Mér finnst að það verð-
skuldi ekki að vera með þetta
virðulega merki, Sáðmanninn, í
merki sínu.“
Bændur á þessu svæði eru nú að
skoða hvaða leiðir séu í stöðunni.
Sigurður sagði að þær virtust ekki
vera margar. „Við bændur erum
réttlausir í Ábyrgðasjóði launa þó að
við borgum tryggingagjald í sjóðinn.
En það sem við eigum hjá Ferskum
afurðum er fyrst og fremst launin
okkar. Búnaðarbankinn græðir hins
vegar á þessu. Við þurfum að leita til
hans til að fá lán svo við getum lifað.“
Sigurður telur að löggjafinn hafi
brugðist. „Ég tel að löggjafinn hafi
beinlínis stuðlað að því að menn geti
rænt náungann með löglegum hætti.
Hlutafélagalöggjöfin kemur ekki í
veg fyrir að menn geti ekki hætt
starfsemi á föstudegi og byrjað með
nýrri kennitölu á mánudegi. Menn
geta stofnað hlutafélag fyrir 50 þús-
und og eru ekki ábyrgir fyrir neinu
nema hlutafénu. Síðan geta menn
byrjað að safna nýjum skuldum og
ekki virðist skorta á að bankarnir
séu tilbúnir að lána. Löggjafinn ætti
að búa þannig um hnútana að ekki
væri hægt að fara svona með fólk.
Menn virðast leggja áherslu á að
þarna þurfi að ríkja frelsi, en það er
bara frelsi sumra en ekki annarra,“
sagði Sigurður.
Bændur óttast mikið tjón vegna fjárhagserfiðleika Ferskra afurða
Hefur ekkert fengið greitt
fyrir 100 lömb í heilt ár
Ferskar afurðir skulda bændum um
70 milljónir fyrir innlegg síðasta haust.
Sigurður Þórólfsson bóndi í Innri-Fagradal
óttast að þeir fái þetta ekki greitt.
Egill Ólafsson ræddi við Sigurð.
Sigurður Þórólfsson
egol@mbl.is
HJALTI Jósefsson, framkvæmda-
stjóri Ferskra afurða á Hvamms-
tanga, segir að fyrirtækið hafi stefnt
að því að ljúka við að gera upp við
bændur á þessu ári. Hann segist hins
vegar óttast nú „að ekki verði neinn
friður til þess.“ Ferskar afurðir fóru
fram á framlengingu á greiðslu-
stöðvun í gær.
Ferskar afurðir hófu starfsemi á
Hvammstanga sumarið 2000 þegar
Hjalti Jósefsson sláturhússtjóri og
Erik Jensen, sem rekur kjötvinnsl-
una B. Jensen á Akureyri, keyptu
sláturhúsið á staðnum. Við eigenda-
skiptin var slátrun í húsinu aukin og
fyrirtækið greiddi fyrsta haustið 4%
álag á afurðaverð til bænda. Fyrir-
tækið tók síðar sláturhúsið í Búðar-
dal á leigu til fimm ára. Ferskar af-
urðir ákváðu hins vegar snemma í
haust að slátra ekki í þessum húsum
í haust m.a. vegna ósamkomulags við
Búnaðarbankann um lánaviðskipti
og vegna þess að sláturhúsin þurfa
endurbóta við til að uppfylla kröfur.
Félagið fékk greiðslustöðvun 23.
september sl. og í fréttatilkynningu
frá stjórn félagsins, sem send var út
sama dag, segir að hagnaður hafi
verið af rekstri fyrirtækisins á ár-
unum 2001 og 2002. Fyrirtækið hafi
séð fram á að geta selt allar birgðir á
þessu ári og „komið út með þokka-
lega afkomu eftir árið.“
146 milljónir vantar
Lögmaður Ferskra afurða lagði
fyrir Héraðsdóm Norðurlands
vestra ítarlegar tölur um eignir og
skuldir en þar kemur fram að eignir
eru metnar á 381,2 milljónir og
skuldir á 372,7 milljónir. Samkvæmt
tölunum átti félagið fyrir öllum
skuldum.
Nýtt uppgjör skoðunarmanns
reikninga sem kynnt var bændum sl.
föstudag sýnir hins vegar að 146
milljónir vantar á að fyrirtækið eigi
fyrir skuldum. Hjalti sagði í samtali
við að hann gæti ekki skýrt þennan
mun, en sér skildist að verðmæti
kjötbirgða hefði verið metið með
nýjum hætti. Ferskar afurðir eiga
eftir að selja um 230 tonn af kjöti.
Í október 2002 gerðu Ferskar af-
urðir samning við Búnaðarbankann
um afurðalán, viðskipti að fjárhæð
200 milljónir króna. Byggðastofnun
gekk í bakábyrgð gagnvart bankan-
um, en það þýðir að ef allt færi á
versta veg myndi tapið af lánveiting-
unni ekki lenda á bankanum heldur
Byggðastofnun. Framkvæmd samn-
ingsins var með þeim hætti að and-
virði seldra afurða gekk jafnharðan
inn á innlánsreikning Ferskra af-
urða í útibúi Búnaðarbankans í Búð-
ardal.
Hjalti sagðist líta svo að Búnaðar-
bankinn hefði beitt fyrirtækið mikl-
um órétti. Bankinn hefði séð um inn-
heimtu og hirt alla fjármuni sem
hefðu komið í kassann. Þess vegna
hefði fyrirtækinu gengið illa að gera
upp við bændur og því hefði heldur
ekki tekist að standa í skilum með
vörsluskatta.
Óviðunandi staða
Hjalti sagði aðspurður að vissu-
lega væri það óviðunandi staða að
vera ekki búinn að gera upp við
bændur einu ári eftir að bændur
lögðu inn afurðir hjá fyrirtækinu.
Hann sagði að staðan væri búin að
vera mjög erfið á þessu ári og kennir
Búnaðarbankanum um það að veru-
legu leyti. Aðspurður viðurkenndi
hann þó að ábyrgðin á stöðunni lægi
einnig hjá stjórnendum fyrirtækis-
ins.
Ferskar afurðir skulda vörsluskatta og skulda bændum tæpar 70 milljónir
Stefndi að upp-
gjöri við bænd-
ur fyrir áramót Morgunblaðið/Kristinn
LIONSHREYFINGIN stend-
ur fyrir fyrirlestri fyrir al-
menning í dag, miðvikudaginn
15. október í Norræna húsinu í
Reykjavík kl 16.30. Fyrirlesar-
ar eru augnlæknarnir Elínborg
Guðmundsdóttir sem mun tala
um augnheilsu barna og Guð-
mundur Viggósson sem mun
fjalla um sjónskert börn á Ís-
landi. Allt áhugafólk er velkom-
ið og er aðgangur ókeypis.
Sjónvernd og aðstoð við
blinda og sjónskerta hefur frá
upphafi verið eitt höfuðverk-
efni Lionshreyfingarinnar um
allan heim. Það var meðal ann-
ars vegna hvatningar frá Helen
Keller sem var bæði blind og
heyrnarlaus. Lionsklúbbar á
Íslandi hafa frá upphafi stutt
við sjónvernd á einn eða annan
hátt m.a. með tækjagjöfum.
Alþjóðalionshreyfingin hefur
frá 1990 staðið fyrir svokölluðu
„Sight First“ átaki en það er
aðstoð við þróunarlönd í glímu
við ýmsa augnsjúkdóma sem
leiða til blindu. Þar er miklu
hægt að áorka fyrir lítið fé.
Annars staðar hafa spjótin
fyrst og fremst beinst að upp-
fræðslu um og greiningu á syk-
ursýki sem er nú algengasti
sjúkdómurinn sem veldur
blindu í okkar heimshluta.
Á þessu starfsári Lions-
hreyfingarinnar eru börnin sett
í forgang undir slagorinu
,,Börn í vanda“. Verður reynt
að vekja athygli á margvísleg-
um vandamálum sem börn búa
við og benda á leiðir til úrbóta.
Fræðsla um
augnheilsu
barna
Í DAG verður í fyrsta sinn
formlega haldið upp á dag
dreifbýliskvenna og af því til-
efni verður dagskrá í Vetrar-
garði verslanamiðstöðvarinnar
í Smáralind í Kópavogi frá
klukkan eitt til klukkan sex.
Allan daginn verður mynda-
sýning á stóru tjaldi í Vetrar-
garðinum í Smáralind.
Í tilkynningu segir að mikill
undirbúningur hafi verið í
gangi í samvinnu Kvenfélaga-
sambands Íslands og Lifandi
landbúnaðar, grasrótarsam-
taka kvenna í íslenskum land-
búnaði:
Framan af degi verður nokk-
uð lausbeisluð dagskrá en sér-
stök hátíðardagskrá hefst svo
kl.16.00 og hápunktur hennar
yfirlýsing forseta Íslands þess
efnis að frá og með þeirri
stundu verði þessi dagur á ári
hverju helgaður dreifbýliskon-
unum okkar.
Margþætt dagskrá
„Heill dansflokkur ofan úr
Borgarfirði, með harmonikku-
leikara og sönghóp, mun troða
þarna upp, frábær þjóðlaga-
sveit úr Eyjafirðinum, sem sér-
hæfir sig í að flytja íslensk
þjóðlög í djassbúningi, verður
þarna og margt fleira,“ segir
Anna Margrét Stefánsdóttir,
verkefnisstjóri Lifandi land-
búnaðar. Hún minnir einnig á
Kvennavörðuna: „Allar sem
mæta ætla að koma með vænan
og „hleðslulegan“ stein með
sér. Grjótinu verður svo safnað
saman í kerru, á miðju gólfi
Vetrargarðsins í Smáralind-
inni. Síðar mun svo hlaðin úr
því varða, til minningar um
daginn.“
Dagur
dreifbýlis-
kvenna er
í dag