Morgunblaðið - 11.12.2003, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 11. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HANNES Hólmsteinn Gissurarson
hélt í gærkvöld útgáfuteiti í bóka-
búð Máls og menningar á Lauga-
vegi 18 vegna útkomu fyrstu bók-
arinnar í þriggja binda bókaröð
sinni um Halldór Kiljan Laxness.
Margt var um manninn og ýmis
skemmtiatriði á dagskrá.
Elsa María Ólafsdóttir, versl-
unarstjóri í bókabúð Máls og menn-
ingar, var ánægð með útgáfuhófið
en hún sagði búðina ekki áður hafa
verið notaða fyrir slík útgáfuteiti
svo hún myndi. „Það voru svona
milli hundrað og hundrað og fimm-
tíu manns hér í veislunni og mikið
af þingmönnum og fyrirfólki í sam-
félaginu,“ segir Elsa María. „Hér
voru léttar veitingar í boði og mál-
verkasýning, við höfðum trönur
uppi á borðum með átta myndum
sem Pétur Gautur sýnir í tilefni
kvöldsins.
Bókin hefur selst mjög vel. Það
er samt almennt jöfn og góð bóka-
sala, það er engin ein bók sem skýst
upp á stjörnuhimininn og það er
mjög gott að það eru ekki bara met-
söluhöfundarnir sem ná sölu, þó að
þeir vissulega selji.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hannes Hólmsteinn Gissurarson heilsar Halldóri Ásgrímssyni utanríkis-
ráðherra. Að baki Halldóri stendur Björn Ingi Hrafnsson.
Útgáfu Halldórs fagnað
GEIR H. Haarde fjármálaráð-
herra segir að ríkisstjórnin og
þingflokkar hennar hafi samþykkt
að leggja fram frumvarp um af-
nám sjómanna-
afsláttarins frá
og með árinu
2005 í áföngum
til ársins 2008.
Málið verði lagt
fram á Alþingi
fyrir jól en ekki
sé reiknað með
að afgreiða það
fyrr en síðar í
vetur. Er ráð-
herra bjartsýnn á að málið nái
fram að ganga.
Samkvæmt frumvarpinu á af-
slátturinn í ársbyrjun 2005 að fara
í 75% af því sem hann verður á
næsta ári, í 50% árið 2006, 25% ár-
ið 2007 og loks afnuminn með öllu
árið 2008. Afslátturinn nú er 728
krónur á dag og í heild nemur
hann um 1,2 milljörðum króna á
þessu ári.
Verður að vera samningsmál
„Við viljum að ákveðin stefna í
þessu máli liggi fyrir í frumvarps-
formi að hálfu ríkisvaldsins nú
þegar sjómenn og útgerðarmenn
eru að setjast að samningaborðinu.
Þá geta menn haft frumvarpið til
hliðsjónar. Þetta verður að vera
samningamál, sem við erum þá til-
búnir að taka þátt í sem þriðji aðili
ef það gæti orðið til að leysa mál-
ið,“ segir Geir en telur ótímabært
að ræða með hvaða hætti sú lausn
gæti orðið.
Hann bendir á að til langs tíma
hafi margir talið, og hann sjálfur
þar á meðal, að fyrirkomulag sjó-
mannaafsláttar sé úrelt og það
standist ekki breytt viðhorf í
skattamálum að halda því áfram.
Hins vegar sé um hluta af heildar-
kjörum sjómanna að ræða og því
eðlilegt að um málið sé samið í
kjaraviðræðum milli sjómanna og
útgerðarinnar. Af þeim sökum sé
frumvarpið lagt fram á þessum
tímapunkti.
„Ég hef jafnframt bent mönnum
á að á næstu árum er einnig verið
að afnema hátekjuskatt. Sjómenn
greiða hlutfallslega meira af hon-
um heldur en aðrar stéttir þannig
að einhverju leyti kemur það upp á
móti þessu,“ segir Geir.
Útgerðin ber
vissar skyldur
Í Morgunblaðinu í gær kom
fram hörð gagnrýni formanns Sjó-
mannasambandsins á frumvarpið
og framkvæmdastjóri LÍÚ sagði
það ljóst að útgerðin myndi ekki
taka á sig kostnaðinn og greiða
aukin laun sem næmi afnámi af-
sláttarins.
Varðandi þessi viðbrögð segir
Geir að útgerðin beri vissar skyld-
ur í þessum efnum, m.a. í ljósi
sögu afsláttarins. Áður fyrr hafi
kjarasamningar stundum verið
leystir með því að hækka afslátt-
inn. Fjármálaráðherra segir það
hins vegar ljóst að hvorki sjómenn
né útgerðarmenn muni biðja um
breytingar á fyrirkomulaginu.
„Ef menn hafa þá skoðun, líkt
og við í ríkisstjórninni, að fyr-
irkomulagið sé úrelt verður ein-
hver að taka frumkvæði í málinu.
Ég tel að mér beri skylda til að
gera það og af þeim sökum legg ég
frumvarpið fram. Ég geri það hins
vegar ekki vegna einhvers þrýst-
ings við gerð fjárlaga. Við erum
ekki að reyna að ná í tekjur í rík-
issjóð á næsta ári,“ segir Geir.
Umdeilt til margra ára
Í drögum að ályktunum síðasta
landsfundar Sjálfstæðislokksins
var lagt til „að leita eftir viðræðum
um yfirtöku útgerða á sjómanna-
afslættinum,“ eins og það var orð-
að en í endanlegri ályktun um
skattamál frá fundinum er ekki
einu orði vikið að sjómannaafslætt-
inum. Spurður út í þetta segir Geir
að á landsfundum flokksins hafi
verið mikið fjallað um afsláttinn,
enda umdeilt mál til margra ára.
Fram hafi komið frumvarp árið
1991 hjá þáverandi fjármálaráð-
herra um afnám afsláttarins en
það hafi ekki verið samþykkt. Síð-
an þá hafi tillögur um sama mál
verið fluttar á Alþingi af þing-
mönnum.
Fjármálaráðherra um afnám sjómannaafsláttarins
Úreltur og stenst
ekki breytt viðhorf
í skattamálum
Morgunblaðið/Kristinn
Sjómannaafsláttur af einhverju tagi hefur verið við lýði hér á landi í nærri
hálfa öld, eða frá árinu 1954 en nú er stefnt að afnámi hans í áföngum.
Geir H. Haarde













 


 

 


   












 !

ÁRNI Bjarnason, forseti Farmanna- og fiskimanna-
sambandsins (FFSÍ), segist hafa orðið fyrir verulegum
vonbrigðum með að frumvarp um afnám sjómanna-
afsláttar skyldi vera lagt fram nú. Hann segir að frum-
varpið bendi til lítils sambands ríkisstjórnarinnar við
sjávarútveginn. Sjómenn hafi verið að upplifa kjara-
rýrnun upp á tugi prósenta síðastliðið ár og miðað við
yfirlýsingar útgerðarmanna nú verði ógjörningur að ná
samningum við þá. Frumvarpið auki ekki líkurnar á að
samningar takist. Hann segir stétt sjómanna eiga undir
högg að sækja og kjör þeirra þurfi að vera með þeim
hætti að eftirsóknarvert sé að sækja sjóinn. Því sé sjómannaafsláttur langt
frá því að vera úrelt fyrirbrigði.
Afslátturinn ekki úreltur
Árni Bjarnason
BYRJAÐ verður að taka afkomutengt auðlindagjald af
útgerðinni á næsta fiskveiðiári. Aðspurður um áhrif
þeirrar gjaldtöku á afnám sjómannaafsláttar segir Geir
H. Haarde fjármálaráðherra engin formleg tengsl þar á
milli.
Friðrik J. Arngrímsson, framkvæmdastjóri LÍU, segir
að fyrst ríkið ætli yfir höfuð að leggja auðlindagjald á
sjávarútveginn þá geri útgerðin engar athugasemdir við
það að gjaldinu verði ráðstafað til sjómanna. „Við viljum
sjómönnum okkar allt hið besta. Ef auðlindagjaldið á að
vera yrði það hið besta mál ef það rynni til sjómanna.
Annars er það alfarið mál ríkisins að veita skattaafslátt.
Það vita allir að útgerðin mun ekki taka að sér að greiða sjómönnum slíkan
afslátt,“ segir Friðrik.
„Hið besta mál ef auðlinda-
gjald rynni til sjómanna“
Friðrik J.
Arngrímsson
Sjómannaafsláttinn,
sem nú stendur til að
afnema í áföngum,
má rekja allt aftur til
ársins 1954 þegar
svonefndir hlífðar-
fatafrádráttur og
fæðisfrádráttur voru
bundnir í lög. Síðan
þá hefur þetta fyr-
irkomulag tekið ýms-
um breytingum og
síðustu ár hefur þeim
sjómönnum fækkað
verulega sem fá
þennan afslátt af
skatti sínum.
Á þessu ári eru
7.464 skattgreiðendur
að njóta sjómanna-
afsláttar, 23% færri en árið 1994,
og í krónum talið nemur þessi af-
sláttur í heild 1.267 milljónum
króna tekjutap fyrir ríkissjóð,
samkvæmt upplýsingum frá emb-
ætti ríkisskattstjóra, sem miðast
við álagningu opinberra gjalda í
júlí sl. eða fyrir breytingar sem
gerðar voru vegna síðbúinna fram-
talsskila og kærumeðferðar.
Jafngildir það því að hver sjó-
maður fær að meðaltali tæpar 170
þúsund kr. í afslátt á ári. Frá
árinu 1988 hefur afslátturinn verið
föst krónutala á dag, nú 728 krón-
ur á þessu tekjuári.
Fæðisfrádrátturinn árið 1954
tók til þeirra sjómanna á fiskiskip-
um sem þurftu sjálfir að sjá sér
fyrir fæði en rökin fyrir hlífð-
arfatafrádrætti voru þau að hann
væri vegna kostnaðar sjómanna
vegna hlífðarfata umfram aðra
launþega, að því er fram kemur í
greinargerð með frumvarpi sem
lagt var fram árið 1991 um afnám
sjómannaafsláttar. Þar var saga
þessa fyrirkomulags rakin.
Hvatning til starfa
Í tengslum við kjarasamninga
árið 1957 var hlífðarfatafrádrátt-
urinn hækkaður, þó örlítið minna
hjá togarasjómönnum. Einnig
voru færð fyrir því rök að erfitt
væri að manna flotann og talið að
erlendir sjómenn væru nær þriðj-
ungur starfsmanna. Því væru
hlunnindin brýn til að hvetja menn
til starfa á fiskiskipum. Í því skyni
var settur á sérstakur frádráttur
til viðbótar.
Tíu árum síðar, 1967, var lög-
unum breytt á ný og frádrættirnir
látnir ná til allra lögskráðra sjó-
manna, fiskimanna sem annarra.
Árið 1972 voru sett lög um nýjan
fiskimannafrádrátt, sem var 8% af
launum og náði til sjómanna á
fiskiskipum. Ári síðar var hann
einnig látinn ná til hlutaráðinna
landmanna sem fengu jafnframt
með lögunum hlífðarfatafrádrátt-
inn og sérstaka frádráttinn.
Árið 1978 voru þessir frádrættir
sameinaðir í einn sjómannafrá-
drátt sem tók til allra lögskráðra
sjómanna og hlutaráðinna land-
manna þótt þeir væru ekki lög-
skráðir. Afslátturinn var 1.600
krónur fyrir hvern dag. Áfram
hélst fæðisfrádráttur óbreyttur
hjá þeim sjómönnum sem urðu að
sjá um fæðið fyrir sig sjálfir.
„Sjómannaafsláttur“ frá 1987
Árið 1985 var fiskimannafrá-
dráttur einnig látinn ná til sjó-
mannsstarfa um borð í skipum
sem ekki voru fiskiskip og tveimur
árum síðar, 1987, var þessum frá-
dráttarliðum steypt saman í einn
sjómannaafslátt, sem fyrst var far-
ið að nefna svo. Þegar staðgreiðslu
skatta var svo komið á árið 1988
var reglunum breytt og tekinn
upp fastur afsláttur, sem fyrr seg-
ir, þ.e. ákveðin krónutala á dag
óháð launum.
Nú eiga þeir ekki eingöngu rétt
á afslætti sem eru sjómenn á fiski-
skipum, allt niður undir 12 brúttó-
rúmlestir að stærð, heldur einnig
áhafnir um borð í varðskipum, far-
skipum, strandflutningaskipum,
hafnsögubátum, ferjum, dæluskip-
um, rannsóknaskipum og björg-
unarbátum.
Frádráttur fyrst
lögfestur árið 1954
Morgunblaðið/Kristján
Þeim sem njóta sjómannaafsláttar hefur stöðugt
fækkað á síðustu árum. Hér eru skipverjar að
störfum um borð í Vilhelm Þorsteinssyni EA.