Morgunblaðið - 11.12.2003, Blaðsíða 47

SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. DESEMBER 2003 47
Í MORGUNBLAÐINU birtist
síðastliðinn mánudag grein eftir
Roger Crofts, stjórnarmann í Al-
þjóðlegu náttúruverndarsamtök-
unum og fyrrverandi
framkvæmdastjóra
Náttúruverndarstofn-
unar Skotlands. Í
greininni er sleginn já-
kvæður tónn hvað
varðar uppbyggingu
þjóðgarðs á og við
Vatnajökul. Roger
Crofts hefur verið tíð-
ur gestur á Íslandi og
ber greinin vott um
djúpan skilning á Ís-
landi og íslenskum að-
stæðum.
Tortryggni heima-
manna
Almennt um greinina má segja að
hún lýsir skilningi á mikilvægi þess
að í öllum verndaraðgerðum sé horft
til hagsmunaaðila, ekki síst heima-
fólks, varðandi skipulag og rekstur
verndarsvæða s.s. þjóðgarða. Þetta
er mikilvægt því að hér er á ferð al-
þjóðlegur sérfræðingur með mikla
reynslu í málaflokknum sem hér
túlkar sjónarmið Alþjóða náttúru-
verndarsamtakanna (IUCN, sem
starfar í tengslum við Sameinuðu
þjóðirnar og á áheyrnarfulltrúa á
allsherjarþinginu). En þar á bæ hef-
ur á síðustu árum verið lögð mikil
áhersla á að setja viðmiðunarreglur
um flokkun verndarsvæða til þess að
mæta þessum sjónarmiðum.
Þetta er ekki síður mikilvægt
vegna þess að hér á landi hefur tor-
tryggni heimafólks gagnvart yf-
irvöldum náttúruverndar- og þjóð-
garðamála hamlað að nokkru
æskilegri umræðu og þróun þessa
málaflokks. Staðan er því miður sú
að á mörgum svæðum er alltof al-
gengt að heimafólk líti á tillögur um
verndarsvæði s.s. þjóðgarða sem
ógnun við afkomumöguleika sína og
þess vegna næst ekki sú almenna
sátt, sem nauðsynleg er varðandi
svo viðkvæman málaflokk sem hér
um ræðir. Þessu þarf að breyta og
grein Crofts er gott innlegg í þá um-
ræðu. Það segir ef til vill mest um
stöðu mála hér á landi að hann telur
að „ýmsum umhverfisvernd-
arsinnum muni ekki líka tillaga sín“
um að leita eftir samstarfi við
Landsvirkjun og Alcoa um uppbygg-
ingu og rekstur Vatnajökuls-
þjóðgarðs.
Virkjanir og verndarsvæði
fara saman
Ég mun í þessari grein stikla á stóru
um aðkomu Landsvirkjunar að þess-
um málum og hvernig ég sé framtíð-
ina hvað það varðar. Þar er fyrst til
að taka að Landsvirkjun hefur frá
upphafi leitast við að vera góður
þegn í því samfélagi þar sem við er-
um með starfsemi og sjá til þess að
umhverfi og náttúra verði fyrir sem
minnstu raski, sem óhjákvæmilega
fylgir virkjun vatnsafls og gufu til
raforkuframleiðslu. Nú á síðustu ár-
um hefur til viðbótar verið varið
fjármunum til þess að gera stöðv-
arnar að eftirsóttum áningarstöðum
fyrir ferðafólk m.a. með ýmiskonar
sýningum og öðrum menningar-
viðburðum.
Þá hefur Landsvirkjun lagt vinnu
í að koma á framfæri við íslenska
hagsmunaðila þeim nýju straumum í
alþjóðlegri umræðu um vernd-
arsvæði sem endurspeglast m.a. í
reglum IUCN og umræddri grein
Rogers Crofts í Morgunblaðinu.
Þetta hefur verið gert með að gefa
út skýrslu um málið, með þátttöku í
ráðstefnum og á hvern þann hátt
sem gefist hefur til opinna og al-
mennra skoðunaskipta um þennan
mikilvæga málaflokk. Á grundvelli
þessarar vinnu er það
skoðun Landsvirkj-
unar að virkjun vatns-
afls norðan Vatnajök-
uls og uppbygging
verndarsvæða sem
byggjast á flokkun
IUCN geti vel farið
saman.
Verndum Jökulsá á
Fjöllum
Í þessu samhengi vil ég
árétta það sem oft vill
gleymast í hita umræð-
unnar. Það er að virkj-
un Jökulsár á Dal, með
stíflu við Kárahnjúka og hjáveitu úr
Jökulsá á Fljótsdal, er málamiðlun
sem miðar að því að draga þá kosti
sem hafa verið til skoðunar um
virkjun jökulsánna á svæðinu saman
í einn og lágmarka með því móti um-
hverfisáhrifin.
Þessu fylgir m.a. að engin áform
eru nú uppi um virkjun Jökulsár á
Fjöllum og stöðug umræða um
áform Landsvirkjunar þar að lút-
andi er því einungis áróðursbrella til
þess fallin að ala á neikvæðri um-
ræðu um virkjun vatnsorku á Ís-
landi. Þessi sjónarmið komu m.a.
fram í viðtölum í dæmalausri grein í
Guardian – weekend nú nýverið.
Í þessu samhengi vil ég taka fram
að það er persónuleg skoðun þess
sem þetta ritar að það eigi að vernda
Jökulsá á Fjöllum heildstætt. Ef mið
er tekið af opinberri umræðu um
málið virðist vera víðtæk sátt um að
svo eigi að vera. Þessi sjónarmið
hafa m.a. komið fram í nýlegu viðtali
við ráðherra orkumála.
Aðkoma Landsvirkjunar
og Alcoa
Ég mun að lokum fara yfir nokkra
þætti er varða skipulag Kára-
hnjúkavirkjunar og varða þetta mál.
Í samkomulagi Landsvirkjunar og
Alcoa er grein sem segir: „Alcoa og
Landsvirkjun lýsa yfir þeim ásetn-
ingi að styðja við aðgerðir af hálfu
ríkisstjórnarinnar og sveitarfélaga
að stofna verndarsvæði, svo sem
þjóðgarð, í nágrenni við Kára-
hnjúkavirkjun, en áform af því tagi
hafa verið í athugun hjá umhverf-
isráðuneytinu. Þótt ákvörðun varð-
andi umfang og mörk slíks svæðis sé
í verkahring ríkisstjórnarinnar og
sveitarfélaga, styðja Alcoa og
Landsvirkjun hugmyndina í því
skyni að stuðla að verndun svæða á
borð við Snæfell, öllum hags-
munaaðilum til góða“.
Þá hefur varðandi hönnun á vega-
kerfi við virkjunina ásamt lagningu
rafstrengja og fjarskiptabúnaðar
verið horft til þess að þessi upp-
bygging nýtist sem nauðsynleg innri
uppbygging fyrir hvers konar
verndarsvæði í framtíðinni.
Í samningum við heimafólk eru
mörg atriði er varða framtíðarnýt-
ingu svæðisins til fjölþættrar land-
notkunar. Þar má nefna að samið
var um endurbyggingu félagsheim-
ilisins Végarðs í Fljótsdal þannig að
það geti nýst sem móttökustaður
fyrir ferðafólk meðan á virkjunar-
framkvæmdum stendur. Sú aðstaða
er eign heimafólks og þeim í sjálfs-
vald sett að nýta hana áfram til hlið-
stæðra hluta. Í samkomulagi við
Norðurhérað er jákvætt ákvæði um
að Landsvirkjun komi upp aðstöðu í
nágrenni Kárahnjúkastíflu þar sem
tekið verði á móti ferðamönnum.
Þetta ákvæði á eftir að útfæra nánar
og í samkomulaginu er það tengt
hugmyndum um þjóðgarð á svæð-
inu.
Vatnaskil í umræðunni?
Í þessari grein verður ekki tekin af-
staða til tillögu Rogers Crofts um
kostnaðarþátttöku Landsvirkjunar
og Alcoa hvað varðar stofnun og
reksturs Vatnajökulsþjóðgarðs. Þar
svarar Alcoa væntanlega fyrir sig en
hvað Landsvirkjun varðar vísa ég til
þess sem kemur fram hér að framan
og þess að fyrirtækið mun hér eftir
sem hingað til vera tilbúið til já-
kvæðrar þátttöku í aðgerðum til
þess að létta almenningi aðgang að
þeim svæðum þar sem það vinnur.
Það er einungis liður í þeirri stefnu
að vera góður granni þar sem
Landsvirkjun haslar sér völl.
Almennt hvað þetta varðar er það
hins vegar, eins og kemur fram í
viljayfirlýsingu Landsvirkjunar og
Alcoa, hlutverk stjórnvalda að hafa
forgöngu um þessi mál og bera hit-
ann og þungann af rekstri opinberra
verndarsvæða s.s. þjóðgarða. Enda
eiga jákvæð þjóðhagsleg áhrif fram-
kvæmdanna að gera stjórnvöld bet-
ur í stakk búin til þess að afla fjár til
verkefnisins. Það mun hins vegar
ekki standa á Landsvirkjun að taka
þátt í víðtæku samráði hagsmuna-
aðila undir forystu umhverfisyfir-
valda um heildstæða landnýtingu við
Vatnajökul. Þar þurfa að koma til
m.a. sveitarstjórnir fyrir hönd
heimafólks, umhverfissamtök, ferða-
þjónustan, samtök bænda og virkj-
unaraðilar. Vonandi getur grein
Rogers Crofts að einhverju leyti
markað vatnaskil í þeirri umræðu
sem vissulega verður að fara fram
um þessi mál.
Landsvirkjun og
Vatnajökulsþjóðgarður
Eftir Jóhannes Geir
Sigurgeirsson ’Það mun hins vegarekki standa á Lands-
virkjun að taka þátt í
viðtæku samráði hags-
munaðila undir forystu
umhverfisyfirvalda um
heildstæða landnýtingu
við Vatnajökul.‘
Jóhannes Geir
Sigurgeirsson
Höfundur er stjórnarformaður
Landsvirkjunar.
KJÖR eldri borgara eru svo
slæm að það er hvorki hægt að lifa
af því sem okkur er skammtað né
deyja – eða kostar ekki jarðarför
hátt í 300.000 kr? Svo er slegið
upp í Mogganum að
við höfum um 94 þús-
und á mánuði og að
bætur eldri borgara
séu hærri en þeirra
sem atvinnulausir
eru, eða kr. 77.000.
ótekjutengdar. Slík
ranghugmynd getur
sprottið af því að þeir
sem búa einir fá
16.960 kr. heimilis-
uppbót. Þess ber að
geta að einungis
7.000 af 31.000 manns
njóta heimilisupp-
bótar, þar af helm-
ingur tekjutengt og
eftir standa 206
manns sem fá
óskerta tekjutrygg-
ingu. Verðir þú upp-
vís að því að leyfa
barni þínu eða öðrum
að flytja inn til þín
ertu umsvifalaust
sviptur heimilis-
uppbótinni eins og
ótal mörg dæmin
sanna. Mér er spurn
hvort þetta sé ekki
mannréttindabrot.
Ég spyr: Hvers vegna er maður
sem verið hefur öryrki til 67 ára
aldurs gerður að ellilífeyrisþega?
Eru þeir Karl Steinar og Jón
Kristjánsson með fjarstýringu sem
læknar fólk? Ekki finn ég fyrir því
að hafa læknast af örorkunni þrátt
fyrir að vera orðinn 67 ára. Svarið
held ég að liggi í því að öryrki fær
1.000 kr. meira á mánuði en ellilíf-
eyrisþegi. Slíkur er tittlingaskít-
urinn við almenning!
Stjórnarherrar landsins eyða 4
milljörðum af almannafé í risnu,
bíla, brennivín og ferðalög og er
heilbrigðisráðuneytið með hæstan
risnukostnað eða um 800 milljónir.
Ef við notum sömu útreikninga og
Pétur Blöndal gerir í Frétta-
blaðinu þ. 8.12. 2003 varðandi bæt-
ur til öryrkja, gera þetta kr.
16.000 á mann. Það er ekki sama
hvort er Jón eða séra Jón! Þessir
ráðamenn þjóðarinnar hafa ekkert
verðskyn. Menn með 500.000–
1.000.000 kr. á mánuði auk alls
kyns fríðinda bera ekkert skyn-
bragð á þarfir almennings. Ég er
farinn að halda að þeir séu allir
munaðarlausir því ekki þekkja
þeir neitt til þarfa eldri borgara.
Hvað skyldu margir á þingi vita
hvað við á aldrinum 67 og 90 ára
erum búin að greiða mikið í lífeyr-
issjóð síðan við vorum 16 ára, ég
t.d. síðan 1944.
Sárabætur
Lífeyrissjóður Íslands var stofn-
aður árið 1936, síðar nefndur Al-
mannatryggingar og nú Trygg-
ingastofnun ríkisins. Alltaf var
tekið af manni í þennan sjóð og
fjöldi manns sem betur mátti sín
bæði gaf og arfleiddi sjóðinn að
eigum sínum. Við sem erum búin
að borga í sjóðinn í 50–60 ár fáum
skitnar 50–60 þúsund krónur á
mánuði. Ætli ráðamönnum þjóð-
arinnar þætti það ekki lítið. Svo
eru þetta kallaðar bætur. Sára-
bætur er réttnefni!
Árið 1987 var Sighvatur Björg-
vinsson heilbrigðisráðherra og þá
var þröngt í búi hjá ríkinu. Eldri
borgarar þurftu að taka skellinn.
Talað var um tímabundna skerð-
ingu um 30%. Enn er það óleið-
rétt. Árið 1991 var Guðmundur
Bjarnason heilbrigðisráðherra. Þá
stóð illa á hjá þjóðinni og lífeyrir
eldri borgara var enn lækkaður og
nú um 25%. Þetta átti
að vera tímabundin
ráðstöfun en er enn
óleiðrétt. Áður fylgdi
alltaf ellilífeyrir
lægstu launum. Árið
1995 sagði Davíð okk-
ur hafa fengið meira
en nóg. Hann liði ekk-
ert rugl meðan hann
réði. Loks árið 2003
var ellilífeyrir hækk-
aður um 3,5% eða
1.800 kr. eftir skatta.
Það jafngildir um 2 kg
af ýsu. Hver er sinni
reisn líkastur. Davíð
fékk í kjölfarið kjara-
nefnd til að reikna út
launin sín og annarra
þingmanna og hafa
þau nú hækkað um
40% frá árinu 2000.
Sjálfur fékk hann
140.000 króna hækkun
fyrir utan sporslur og
fríðindi. Það er ekki
furða að mér og fleir-
um finnist við mesta
bananalýðveldi Vest-
ur-Evrópu.
Framfærslukostnaður
Eldri borgarar eiga að fá hækkun
um áramót sem nemur heilum
2.000 krónum fyrir skatta. Eftir
skatta lítur það svona út: 38,55% x
2.000 gera 771 krónur. Eft-
irstöðvar eru 1.229 krónur á mán-
uði. Vel gjört við þá öldruðu, 1,5
kg af fiski í soðið þar. Ég held að
þessir ráðamenn ættu að kynna
sér útreikninga Hagstofu Íslands
á meðalframfærslukostnaði frá 16.
september 2003. Á einstakling
72.054 fyrir utan húsnæði og bíl en
rekstrarkostnaður bíls er 20.520
kr. á mánuði. Framfærslukostn-
aður hjóna er 112.873 kr. Sé
rekstrarkostnaði við bíl bætt við
er kostnaðurinn 132.393. Þá vantar
húsnæði sem er minnst 60.000 kr.
á mánuði.
Hvar eru peningarnir?
Það væri heilbrigðara fyrir ráða-
menn og stjórnarherra að gefa
okkur sprautu þegar við erum
komin á ellilífeyrisaldur en að
setja okkur smám saman í gröfina.
Erum við ekki ein ríkasta þjóð í
heimi? Hvar eru þessir peningar
niðurkomnir? Kannski á sama stað
og peningarnir sem við greiddum
Brunabótafélagi Íslands og þau
10% sem við sjómenn greiddum í
áraraðir af óskiptum afla?
Það er sama hvert litið er. Ekk-
ert er gert almenningi til hags-
bóta. Hér á landi eru útlánsvextir
þeir hæstu í heimi, skattleysis-
mörk og persónuafsláttur hækka
ekki. Vilja ráðamenn reyna að lifa
af þessum sárabótum? Er ekki
lágmark að kynna sér útreikninga
Hagstofu Íslands um lágmarks-
framfærslukostnað eða fá Kjara-
rannsóknanefnd til að reikna út
hvað við þurfum til að lifa af?
„Þér skulið ekki gjöra öðrum
það sem þér viljið ekki að aðrir
gjöri yður.“
Listin að lifa af 59
þúsund krónum
Einar Grétar Björnsson fjallar
um kjör aldraðra
Einar Grétar Björnsson
’Hvað skyldumargir á þingi
vita, hvað við á
aldrinum 67 til
90 ára, erum
búnir að greiða
mikið í lífeyr-
issjóði síðan við
vorum 16 ára.‘
Höfundur er fyrrverandi sjómaður
og nú eldri borgari.
UMRÆÐAN
SKEMMUVEGI 36
Sími 557 2000
BLIKKÁS –
ÞAKRENNUKERFI
á öll hús – allsstaðar
Húsgögn
Ljós
Gjafavara
Mörkinni 3, sími 588 0640
www.casa.is
Opið mán.-fös. 11-18, lau. 11-15.
ÁSKRIFTARDEILD netfang: askrift@mbl.is, sími 569 1122
AUGLÝSINGADEILD netfang: augl@mbl.is, sími 569 1111