Morgunblaðið - 11.12.2003, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. DESEMBER 2003 39
Horft var til framtíðar ígeislameðferð og lyfja-meðferð krabbameins-lækninga og einnig litið
til fortíðar í erindum á Finsens-
degi á Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi í gær. Flutt voru sex
erindi í minningu Nielsar R. Fin-
sen, dansk-íslensks læknis sem
fékk Nóbelsverðlaun 10. desember
1903, fjallað um feril hans og áhrif
á þróun krabbameinslækninga og
flutt erindi um áhrif hinnar líf-
fræðilegu klukku á meðferð
krabbameinssjúklinga.
Georg A. Bjarnason, sérfræð-
ingur í krabbameinslækningum við
Sunnybrook-sjúkrahúsið í Toronto
í Kanada, ræddi hvernig líffræði-
legar klukkur skipta máli við með-
ferð krabbameinssjúklinga.
Tengdist umræðuefni hans Niels
R. Finsen að því leyti að Finsen
var kunnugt um að sólarljós gæti
drepið eða hamið vöxt sýkla sem
valda sjúkdómum í mönnum.
Reyndi hann ljósameðferð á manni
sem þjáðist af húðberklum og
tókst að lækna hann. Einnig með-
höndlaði hann krabbamein með
geislum og Georg fjallaði um
hvernig ljós hefur áhrif á líffræði-
legar klukkur mannslíkamans.
Mikið rannsakað svið
Fram kom í máli Georgs að mik-
ið hefur verið unnið að rannsókn-
um á því hvernig starfsemi ein-
stakra frumna og einstakra líffæra
og þar með alls líkamans getur
verið breytileg á mismunandi tím-
um sólarhrings, menn séu m.a.
misjafnlega upplagðir til að taka á
móti lyfjum eða annarri meðferð.
Með það í huga geti skipt máli hve-
nær t.d. lyf eru gefin eða geisla-
meðferð veitt sem ráðast eiga á
óheftan frumuvöxt krabbamein-
sæxla. Skipt geti máli hvenær sól-
arhringsins frumur eða líffæri eru
móttækilegust fyrir slíkum lyfjum
og hann segir einnig aukaverkanir
misjafnar eftir dægursveiflunni.
Segir hann þessum atriðum ekki
hafa verið gefinn mikill gaumur
fram að þessu en aukin þekking
hafi sýnt fram á að tímasetning
meðferðar geti skipt máli hvað
varðar árangur.
Nefndi Georg m.a. rannsóknir á
áhrifum langvarandi vaktavinnu
meðal hjúkrunarfræðinga. Hafi
komið í ljós að eftir 15 til 30 ára
vaktavinnu með tilheyrandi óeðli-
legum svefnvenjum væri aukin
tíðni meðal þeirra á krabbameini í
brjósti og ristli miðað við saman-
burðarhóp. Einnig sagði hann hafa
verið sýnt fram á aukna tíðni húð-
krabbameina meðal flugáhafna
sem flygju yfir mörg tímabelti,
m.a. í íslenskri rannsókn, en ekki
væri unnt að fullyrða hvort meiri
geislun flugáhafna en almenningur
fær væri þar einnig ráðandi þátt-
ur. Georg sagði því ljóst að óeðli-
legar svefnvenjur gætu haft áhrif
bæði til aukinnar áhættu á að fá
æxli og að meðferðarhorfur fólks
með óeðlilegar svefnvenjur virtust
lakari en annarra.
Fram kom í umræðum að loknu
erindi Georgs að læknar á LSH
hafa hugað nokkuð að þessum at-
riðum varðandi lyfjagjöf hjá sjúk-
lingum sínum og t.d. gefið mis-
stóra skammta að morgni og
kvöldi. Georg sagði rannsóknir
m.a. beinast að því hvort unnt væri
að gefa öflugri lyfjaskammta ef
þeir væru gefnir á þeim tíma sólar-
hrings sem sjúklingur væri mót-
tækilegastur fyrir þeim, þ.e. á
þeim tíma sem slík lyf hefðu
minnstar aukaverkanir í för með
sér.
Bæta þarf tækjakost
Garðar Mýrdal, forstöðumaður
geislaeðlisfræðideildar LSH,
ræddi framtíð geislameðferðar á
spítalanum og sagði brýnt að
stækka húsnæði deildarinnar og
bæta aðstöðu. Einnig sagði hann
lykilatriði að endurnýja þar ákveð-
in tæki. Að öðrum kosti væri ekki
unnt að stunda geislameðferð.
Hann sagði fyrirsjáanlega veru-
lega fjölgun Íslendinga 67 ára og
eldri til ársins 2030 og af þeim sök-
um yrði að gera ráð fyrir auknum
afköstum í geislameðferð.
Helgi Sigurðsson, yfirlæknir
Krabbameinsmiðstöðvar LSH,
sem hafði veg og vanda af skipu-
lagningu fundarins, ræddi framtíð-
arhorfur varðandi lyfjameðferð
krabbameinssjúklinga á Íslandi.
Hann sagði mikla breytingu hafa
orðið á lyfjagjöf á 50 árum. Árið
1950 hefðu um 100 lyf verið í um-
ferð, þar af 10 vegna krabbameins-
meðferðar. Í dag væri lyfjafjöldi
um 1.200 og um 450 ný lyf væru í
rannsókn. Hann sagði lyfjaþróun á
þessu sviði ganga út á að hemja
æðamyndun í krabbameinsæxlum
og hvernig hægt væri að hafa áhrif
á frumuviðtaka og þátt þeirra í
frumustarfsemi. Sagði hann líklegt
að meðferð myndi í framtíðinni
beinast æ meira að hverjum ein-
stökum sjúklingi og viðkomandi
æxli með tveimur til þremur mjög
sértækum lyfjum auk hefðbund-
inna lyfja. Ljóst yrði að slíkt yrði
mjög kostnaðarsamt sem yrði lík-
lega deiluefni. Hann sagði oft unnt
að ráða niðurlögum krabbamein-
sæxla og stundum þróuðust mál
þannig að þau kæmu fram aftur
öflug. Hugsanlega væri unnt að
fara hægar í sakirnar með einstak-
lingsmiðaðri meðferð og halda
þeim í skefjum.
Auk þeirra fluttu erindi Þórar-
inn E. Sveinsson, yfirlæknir
geislameðferðardeildar LSH, sem
fjallaði um Niels R. Finsen, Sven
Aage Engelholm, læknir á geisla-
meðferðardeild Rigshospitalet í
Kaupmannahöfn, sem ræddi áhrif
Nielsar Finsens á þróun krabba-
meinslækninga og Ásgerður
Sverrisdóttir, krabbameinslæknir
á SÖS/Huddinge-sjúkrahúsinu í
Stokkhólmi, sem greindi frá
krabbameinslækningum í Svíþjóð.
Horft til framtíðar í fyrirlestrum um krabba-
meinslækningar á Finsensdegi á Landspítala
Líffræðilegar
klukkur skipta
máli við meðferð
Morgunblaðið/Jim Smart
Gert er ráð fyrir að Finsensdagur á Landspítala – háskólasjúkrahúsi
verði framvegis árlegur viðburður og þann dag flutt vísindaerindi.
Georg A. Bjarnason læknir flutti
erindi um hvernig líffræðilegar
klukkur skipta máli við meðferð
krabbameinssjúklinga.
RÁÐGERT er að Finsensdagur
verði árlega haldinn á LSH og
minningu Nielsar R. Finsen verði
haldið á loft með fyrirlestrum um
krabbameinslækningar. Helgi Sig-
urðsson, yfirlæknir Krabbameins-
miðstöðvar LSH, segir einnig
verða stofnaðan styrktarsjóð í
nafni Níelsar R. Finsen. Með hon-
um væri ætlunin að styrkja rann-
sóknir í læknisfræði. Sagði hann
nú leitað eftir styrktaraðilum fyrir
það verkefni.
Styrktarsjóð-
ur stofnaður
Fjallað var um ýmsar
hliðar krabbameins-
meðferðar á svonefnd-
um Finsensdegi á
Landspítala í gær. Var
hann haldinn í minn-
ingu Nielsar R. Finsen
sem var af íslenskum
ættum og fékk Nób-
elsverðlaun fyrir 100
árum. Jóhannes Tóm-
asson hlýddi á nokkur
erindanna.
joto@mbl.is
stað og í
nn flestir
na.
n sé ná-
það ligg-
mlega
m. Þetta
heyrist að
á öðrum
Akur-
í verðlagi
stan sé
tri, er
svipað.“
Gler-
árið
að hafa
un á
að fá fólk
Egils-
r fólkið
sem kemur mest um helgar. Akur-
eyringarnir eru hins vegar oftast
seinni af stað í jólaverslunina,“
sagði Sigurður.
Verslun hefur breyst nokkuð á
Akranesi með tilkomu Hvalfjarð-
arganga en að sögn Ástu Gísla-
dóttur, verslunarstjóra Verzlunar-
innar Bjargs á Akranesi, er engan
bilbug á kaupmönnum á finna sem
telja sig í samkeppni við verslanir í
höfuðborginni. Hún segir jóla-
verslunina svipaða og undanfarin
ár á Skaganum og eigi eflaust eftir
að þyngjast talsvert fram til jóla.
„Það er gott hljóð í okkur og
það sem ég hef heyrt frá sam-
starfsfólki mínu er bara mjög gott.
Álagið er gríðarlegt síðustu dag-
ana og við fylgjum afgreiðslutíma
í miðbæ Reykjavíkur. Við erum
alls ekki svartsýn hérna og ætlum
að standa okkur í samkeppninni
og þá eigum við sömu möguleika
og þeir hinum megin,“ segir Ásta.
Veður og færð hafa
minni áhrif á verslun
Á Ísafirði virðist sem gott tíðar-
far hafi aukið verslunargleðina, að
sögn Gísla Úlfarssonar hjá versl-
uninni Hamraborg á Ísafirði. „Það
hefur verið góð verslun í desem-
ber og góð tíð hjálpar þar til. Þeg-
ar tíðin er góð er fólki einhvern
veginn lausara um budduna, þá
hefur maður gaman af að lifa og
eyða peningum. Ég hef ekki heyrt
annað en það sé gott hljóð í versl-
unareigendum og ekki heyrt neinn
barma sér ennþá.“
Brynjar Pálsson hjá Bókabúð
Brynjars á Sauðárkróki segir jóla-
verslunina svipaða og undanfarin
ár, en fari greinilega seinna af
stað. „En mér virðist hún vera að
glæðast.“
Að sögn Brynjars þarf fólk síður
að láta veður og færð draga úr
verslunarferðum en áður. „Versl-
unin var mun fyrr á ferðinni þegar
vegir voru verri og meiri ófærð og
fólk kemur bara orðið síðustu dag-
ana fyrir jól, eins og það sé að
versla á höfuðborgarsvæðinu.“
Brynjar segir að búðir á Sauð-
árkróki séu opnar með svipuðum
hætti og gerist á öðrum verslunar-
stöðum landsins, enda vilji versl-
unareigendur halda fólkinu í sinni
heimabyggð með jólaverslunina.
Aðspurður hvort fólk sæki t.d. til
Akureyrar til að sinna jólainn-
kaupum segist Brynjar ekki
þekkja nokkurn mann sem fari til
Akureyrar að versla. „Ég hef aldr-
ei séð neinn hérna á Króknum
versla á Akureyri, þótt það geti
auðvitað verið. En við höldum
þessu fram á meðan við vitum ekki
betur,“ sagði Brynjar.
aðið/Júlíus
Morgunblaðið/Sverrir
Fólkið gengur á milli verslana í Smáralind í leit að réttu gjöfinni.
r
-
n
Morgunblaðið/Kristján
nu verði harðir um þessi jól.
Jólaverslunin hefur farið vel af stað þetta árið að sögn kaupmanna.
Morgunblaðið/Eggertð/Kristján