Morgunblaðið - 08.02.2004, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 8. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Metan hf. er ungt fyr-irtæki, stofnað 20.ágúst 1999, og hefurþann tilgang aðmarkaðssetja og
dreifa metani til orkunotenda. Einn-
ig að þróa umhverfisvæna orku-
gjafa. Fyrirtækið var upphaflega
stofnað til að hreinsa hauggas sem
myndast við rotnun lífræns úrgangs
á urðunarstaðnum í Álfsnesi. Björn
H. Halldórsson, framkvæmdastjóri
Metans hf. og deildarstjóri tækni- og
þróunardeildar Sorpu, segir ákvörð-
un um söfnun hauggassins hafa ver-
ið tekna vegna umhverfisvernd-
arsjónarmiða. Hauggasið sem
myndast í Álfsnesi inniheldur um
55% metan (CH4), 42% koldíoxíð
(CO2) og aðrar lofttegundir eru um
3%. Metan hefur um 21 falt meiri
gróðurhúsaáhrif heldur en sama
þyngd af koldíoxíði og því mikilvægt
að varna því að það berist út í and-
rúmsloftið. Metanið er skilið frá
hauggasinu í sérstakri hreinsistöð
þar sem beitt er svonefndri þvegils-
aðferð og gasið hreinsað í vatni.
Metanið er síðan þurrkað að dagg-
armarki við -30°C kulda og því
þjappað á þrýstiflöskur. Hreinleiki
metansins er þá orðinn 95–98%.
Í fyrra voru notuð hér á landi um
712 tonn, eða rétt um milljón Nm3
(normalrúmmetra) af metani úr
Álfsnesi. Gasið var notað sem öku-
tækjaeldsneyti og til að knýja raf-
stöð Orkuveitu Reykjavíkur í Álfs-
nesi. Sparnaður í útblæstri
gróðurhúsalofttegunda vegna starf-
semi Metans hf. á árinu 2003 nam
rúmlega 15 þúsund tonnum af CO2.
Björn segir ljóst að um verulegan
ávinning sé að ræða í umhverfislegu
tilliti, þótt erfitt geti verið að gera
grein fyrir honum á auðskilinn hátt.
Hins vegar megi leggja mat á slíkan
ávinning út frá fjárhagslegum for-
sendum. Sé miðað við verðlagningu
koltvíoxíðs í sænska skattkerfinu er
sparnaðurinn af minnkun CO2 út-
blástursins um 53 milljóna króna
virði, en sé miðað við hæsta viðmið-
unarverðverð á koltvíoxíðútblæstri í
Svíþjóð nemur sparnaðurinn 215
milljónum króna. Þá er miðað við
svonefnda líftímagreiningu elds-
neytistegunda. Að sögn Björns hef-
ur ekki verið gerð tilraun til slíks
mats hér á landi, en í raun bendi
ekkert til þess að niðurstöður slíks
mats yrðu aðrar hér en í Svíþjóð.
Nýr orkugjafi á markað
Upphaflega hugmyndin var að
safna hauggasinu og brenna því ef
ekki fyndust nein not fyrir það.
Björn segir að fljótlega hafi menn
séð að það var hrein sóun á orku að
brenna gasinu. En það er ekki ein-
falt mál að hasla nýju eldsneyti völl
hér á landi. Rafmagnið er framleitt
með vatnsafli og kostar tiltölulega
lítið. Varmaorkan er einnig ódýr, að
minnsta kosti þar sem jarðhita nýtur
við.
„Það er erfitt að keppa við þessa
orkugjafa, heitt vatn og rafmagn,
hvort sem er á efnahagslegum for-
sendum eða umhverfislegum, því
þeir eru ódýrir og umhverfisvænir,“
sagði Björn. „Þá er ekki nema eitt
eftir sem hægt er að keppa við og
það er innflutt eldsneyti. Þar eru
nokkrar flugur slegnar í einu höggi.
Framleiðsla innlends metans á bíla
sparar þjóðfélaginu peninga í inn-
flutningi, það sparar útblástur frá
ökutækjum og það minnkar neikvæð
áhrif af urðunarstaðnum á umhverf-
ið. Allt þetta varð til þess að menn
horfðu mest til ökutækjaeldsneytis
þegar hugað var að nýtingu met-
ans.“
Óvenjuleg aðferð
Björn segir að SORPA bs. og
Metan hf. hafi notið ráðgjafar frá
sænsku fyrirtæki, SWECO, allt frá
upphafi metanverkefnisins. SWECO
mun vera það ráðgjafarfyrirtæki í
Svíþjóð sem hefur hvað mesta þekk-
ingu á „biogasi“, gasi af lífrænum
uppruna sem hefur verið nefnt lífgas
á íslensku. Birni þykir sú nafngift þó
ekki góð. Notkun metansins hér er
nokkuð önnur en hjá Svíum.
„Okkar aðferð er fremur óvenju-
leg,“ segir Björn. „Það sem kemur
úr sorphaugnum er hauggas, þegar
búið er að hreinsa heitir það metan.
Ég veit ekki til þess að notað sé met-
an úr hauggasi á bíla í Svíþjóð. Hins
vegar nota þeir metan úr úrgangi frá
skolphreinsistöðvum og eru með
sérstakar gasstöðvar sem búa til
metan úr lífrænum úrgangi. Þar er
algengast að menn búi til varma eða
rafmagn úr því gasi sem til fellur á
urðunarstöðum.“
Sorphaugurinn í Álfsnesi gefur
frá sér meira metan en nú eru not
fyrir á bíla. Auk 44 metangasdrif-
inna bíla, sem eru í notkun á höf-
uðborgarsvæðinu, er Orkuveita
Reykjavíkur með gasknúna rafstöð í
Álfsnesi og er uppsett afl hennar 840
kW, áætluð ársframleiðsla 4,3 GWh
sem nægir þúsund heimilum. Gas-
rafstöðina er einnig hægt að knýja
með olíu og gæti hún sem slík gegnt
hlutverki vararafstöðvar ef gasið
yrði notað til annars.
„Bílarnir nýta ekki nema 3,5% af
gasinu,“ segir Björn. „Hitt fer í að
knýja rafstöðina eða er brennt. Við
gerðum tilraun með Borgarplasti hf.
í að nota metan í staðinn fyrir inn-
flutta flotaolíu. Það voru ákveðin
tæknileg vandamál sem fylgdu því,
en að mestu tókst þetta mjög vel og
vonandi verður framhald innan
skamms á því verkefni.“
Aðspurður segir Björn að ekki
sleppi mikið metan út í andrúms-
loftið úr urðunarstaðnum í Álfsnesi.
Urðunin þar er gerð með skipuleg-
um hætti, þannig að vitað er hvar
mest myndast af gasi. Björn telur að
mögulegt sé að vinna gas úr gömlum
sorphaugum, en t.d. gömlu haug-
arnir í Gufunesi hafi ekki verið
skipulagðir með slíka vinnslu í huga
sem geri væntanlega erfiðara og
dýrara að vinna þar gas en á skipu-
lögðum urðunarstað.
Ýmsir möguleikar í metani
Víða um heim er hafin framleiðsla
á metani úr lífrænum úrgangi í þar
til gerðum verksmiðjum. Björn segir
að Sorpa hafi athugað það að blanda
saman svínaskít og pappa og fram-
leiða úr því gas. Þetta er framkvæm-
anlegt en tæknin er fremur dýr enn
sem komið er. Björn sagði að víða
erlendis sé það þáttur í hreinsun
skólps að skilja frá lífræn efni sem
hægt er að nýta til gasgerðar. Þann-
ig er hægt að minnka umfang úr-
gangs og nýta hann. Sorpa fær hins
vegar eingöngu föst efni til urðunar
úr skólphreinsistöðvum Reykjavík-
ur. „Við höfum ekki skoðað það neitt
sérstaklega að fara út í gasfram-
leiðslu, ef til vill vegna þess að okkur
hefur ekki þótt ástæða til þess að svo
komnu máli. Þessu máli hefur ekki
verið sýndur nægur áhugi. Það hlýt-
ur hins vegar að koma að því ein-
hvern tímann hér að gasgerð verði
hluti af skólphreinsun. Alla vega á
stærri stöðum, eins og á höfuðborg-
arsvæðinu.
Við hjá SORPU höfum haft hug-
myndir um að búa til það sem kallað
er orkuhleifur. Í stað þess að vera
með urðunarstað, sem er lokað eftir
urðun, hulinn jarðvegi og ekkert
hreyfður eftir það, þá verði lífrænn
heimilisúrgangur flokkaður og sett-
ur í haug sem yrði lokað með jarð-
vegi. Í hann yrðu lagðar gasleiðslur
og jafnvel hitalagnir og unnið úr
honum gas í 3 til 5 ár. Þegar rotnun
lífrænu efnanna er lokið er haug-
urinn grafinn út og það sem eftir er
má nýta í jarðgerðarefni. Þannig
yrði ekki um eiginlega urðun að
ræða heldur væri hægt að nota sama
staðinn til sorpeyðingar aftur og aft-
ur. Þetta er hugmynd sem kom upp
fyrir nokkrum árum og við höfum
fullan hug á að skoða hana betur.“
Björn segir marga möguleika
leynast hér til gasframleiðslu. Hann
nefnir til dæmis hugmynd um að
nýta úrgang úr erfðabreyttu byggi,
sem tilraunir eru gerðar til að nýta í
lyfjaframleiðslu. Menn vilji ekki að
úrgangurinn úr því komist í snert-
ingu við náttúruna. Því sé kjörið að
búa til úr því gas í verksmiðju. Kost-
urinn er sá að það einfaldar verk-
smiðjuframleiðslu ef um einsleitt
hráefni er að ræða. En það er fleira
sem hentar vel til gasgerðar.
„Sláturúrgangur og blóð sér-
staklega er mjög gott hráefni til gas-
gerðar. Stærstu sláturhúsin eru ekki
á höfuðborgarsvæðinu og því ekki
forsendur til að skoða það hér. En
það getur allt breyst. Það er mjög al-
gengt, t.d. í Danmörku, að menn búi
til gas úr húsdýramykju. Danir hafa
valið þá leið að búa til rafmagn eða
hita úr gasinu, enda hafa þeir hvorki
jarðhita né vatnsafl.“
Björn gerði grófa áætlun um hve
mikla orku væri hægt að vinna hér á
landi úr „biogasi“ og komst að því að
fræðilega væri hægt að vinna 248
GWh en tæknilega mögulegt að
vinna 122 GWh á ári. Það eru um
20,3 milljónir Nm3 af metani eða 14,5
milljón tonn. Gróðurhúsaáhrif þessa
magns eru um 304,5 milljónir tonna
af CO2. Þetta gas gæti komið í stað
15,2 milljóna lítra af 95 oktana bens-
íni væri það notað á ökutæki.
Metan mengar minna en bensín.
Björn segir að mælingar á útblæstri
annars vegar metanbíls og bens-
ínbíls sýni að metanbíllinn sendi frá
sér 20% minna af koldíoxíði. Í raun
sé þó koldíoxíð sparnaðurinn nær
100% því metanið sé ekki upprunnið
í jarðefnaeldsneyti heldur sé um
náttúrulega hringrás kolefnis að
ræða.
Spurður um efnahagslegan ávinn-
ing bendir Björn á að SORPA reki
urðunarstaðinn, sjái um gassöfn-
unina og hreinsunina. „Það er sam-
félagslegur kostnaður, því það kost-
ar sitt að losna við úrgang. Fyrir þá
sem aka á metangasknúnum bílum í
dag er eldsneytið 20% ódýrara á
hverja orkueiningu en 95 oktana
bensín. Bílarnir eru hins vegar dýr-
ari í innkaupi en bensínbílar af sömu
gerð. Gasbúnaðurinn kostar um 200
til 300 þúsund krónur. Það hefur
fengist afsláttur af vörugjaldi upp á
120 þúsund krónur. Það gilti til síð-
ustu áramóta, en ég hef góðar vonir
um að þetta verði framlengt. Það
þarf að aka í 3–4 ár til að vinna upp
verðmuninn á eldsneytisbúnaðinum,
miðað við verðið á gasi og bensíni í
dag.“
Er það orðið fýsilegur kostur fyrir
almenning að fá sér metanbíl?
„Stóri ókosturinn er að það er
bara ein afgreiðslustöð fyrir metan
enn sem komið er. Ef fólk sættir sig
við annmarkann sem fylgir því er
ekkert sem mælir á móti því að al-
menningur fái sér metanbíl. Svo má
spyrja hvað sé að því þótt bíllinn sé
aðeins dýrari í innkaupi? Umhverf-
isvernd kostar sitt!“
Björn sagðist ekki hafa reiknað út
hvað sparaðist í innflutningi með
notkun á innlendu eldsneyti en taldi
það gefa auga leið að þetta væri gott
fyrir viðskiptajöfnuðinn.
Nú aka 44 bílar knúnir metani um
götur höfuðborgarsvæðisins. Þetta
eru tvíbrennibílar sem geta einnig
nýtt bensín. Klárist metanið er ein-
falt að skipta yfir í bensínnotkun.
„Það er til nóg metan og gróflega
áætlað gætum við séð 3 til 4 þúsund
bílum fyrir gasi með því sem kemur
upp af urðunarstað SORPU í Álfs-
Innlent og umhverfisvænt
Nú aka 44 bílar um götur höfuðborgarsvæðisins
knúnir íslensku eldsneyti, metani, frá Metan hf.
Hægt væri að fullnægja eldsneytisþörf 3.000 til
4.000 bíla miðað við núverandi umsvif fyrirtæk-
isins og er tæknilega mögulegt að framleiða mun
meira metan. Guðni Einarsson ræddi við Björn H.
Halldórsson, framkvæmdastjóra Metans hf.

  

   

  " "!   
   
  
#$

# 

%!&
# 

%!&
$%
&'
()
)%
$%
*%
)%
+%

  '(

   '

  )*+
   , ! Björn H. Halldórsson við metanáfyllingarstöðina hjá Esso.
,
 -  
 .  
/ $%%$ $%%(
      !" #  
 $ %     &'# #  
  ( ) ("!
* # 
 '(
+$  # 
 '(
+$ 
,-
-./0
-1/(
.23
.03
$*%
'(
('%
0%
&1(0%
+1%&(
(4/(
100
521/(
0%+
)+
2'1''+
201%$'

















GASKNÚNIR bílar eru mun um-
hverfisvænni en bílar knúnir
bensíni eða dísilolíu. Gasknúnu
bílarnir senda frá sér um 20%
minna af gróðurhúsalofttegund-
inni koldíoxíði en þeir sem brenna
fljótandi eldsneyti á borð við
bensín eða olíu. Eins er minna af
köfnunarefnisoxíði og sótögnum í
útblæstri gasknúnu bílanna.
Af gasknúnum bílum eru bílar
knúnir lífgasi mun betri kostur
heldur en bílar knúnir jarðgasi,
að teknu tilliti til umhverfis-
áhrifa. Jarðgasið er jarðefnaelds-
neyti og þegar það brennur leys-
ist úr læðingi koldíoxíð sem
bætist við það sem fyrir var í um-
hverfinu. Lífgasið er hins vegar
endurnýjanleg orkulind og ekki
unnið úr jarðolíu eða olíulindum.
Það er hluti af náttúrulegri
hringrás bindingar og losunar
koldíoxíðs.
Talið er að um þriðjungur af
allri losun koldíoxíðs komi frá
samgöngutækjum og því mik-
ilvægt að draga úr þeirri mengun.
Þrátt fyrir að bensínknúnir bílar
verði æ fullkomnari með tilliti til
mengunarvarna fjölgar þeim ört
svo mengandi áhrif bílaflotans
minnka ekki í sama mæli og
tækninni fleygir fram.
Umhverfisvænn kostur