Morgunblaðið - 08.02.2004, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 8. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Uss, ég vil ekki sjá að koma í afmælið úr því að ég fæ ekki að blása á kertin.
Breytingar í hafinu
Búsvæðin geta
breyst mikið
Það eru árstíðir í haf-inu og auk þess eruloftslagsbreytingar
farnar að láta á sér kræla.
Breytingar í undirdjúpun-
um koma ekki síður fram
en á þurru landi og koma
stundum jafnvel fyrr fram.
Það er hægt að spyrja
fræðimenn út í þá sálma,
en það er líka hægt að leita
annarra vinkla og ræða
um þá við náttúrubörn
sem hafa alið allan sinn
aldur í samneyti við nátt-
úruna. Eitt slíkt er Arthur
Bogason smábátasjó-
maður og formaður
Landssambands smábáta-
eigenda.
Hvað er í gangi, Arthur?
„Ja, það bendir nú flest
til þess að ástandið sé
nokkuð eðlilegt, það eru að
minnsta kosti teikn á lofti um að
það sé talsvert af fiski í sjónum og
gaman væri ef oftar væri farið eft-
ir brjóstviti en reglustikum þegar
svoleiðis er metið. Hvort menn fá
að veiða þennan fisk og hvort þeir
fá gott verð fyrir hann er svo allt
annað mál.“
Hafró hefur sagt okkur að sjór-
inn sé stöðugt að hlýna við strend-
ur landsins ...
„Já, það er útlit fyrir að við
séum að sigla inn í hlýskeið, hvort
sem það verður til góðs eða ills,
nema hvort tveggja sé.“
Kemur hlýnandi sjór að ein-
hverju leyti niður á aflabrögðum?
„Veiðar geta orðið snúnari, á
því er ekki vafi. Fiskur á það til að
verða dreifðari. Þetta segja mér
karlar, t.d. í Grímsey. Þeir hafa
tekið eftir því að þorskurinn dreif-
ir sér meira og það er erfiðara við
hann að eiga. Á hinn bóginn hefur
ýsan numið land fyrir norðan.
Hún var náttúrlega vel þekkt á
þeim slóðum, en hefur fjölgað
mjög, einnig austur af landinu.
Það er til marks um að þessi
hlýrri sjór er að gera búsvæðin
öllu líflegri. Annað dæmi sem ég
get nefnt er sú ólýsanlega furða,
að tveir gamlir karlar sem gera út
trillur sínar frá Grenivík fengu
sinn skötuselinn hvor síðasta
haust. Það er í sjálfu sér frétta-
efni, þeir eru báðir gamalreyndar
kempur til sjós og hafa ekki séð
þessa fisktegund á sínum slóðum
áður. Það segir sig sjálft að þar
sem gráðurnar eru ekki margar
þá getur ein gráða verið gífurlega
mikilvæg, hvort heldur hún er
hærri eða lægri. Ein gráða, hvað
þá örfáar geta samkvæmt þessu
stækkað búsvæði um þúsundir
ferkílómetra. Mér finnst að það
mætti alveg taka svoleiðis með í
reikninginn í fiskveiðistjórnun, en
til þessa hefur það ekki verið
gert.“
Er ekkert neikvætt við hlýnun
sjávar hér við land?
„Nú get ég ekki slegið neinu
föstu, en breytingar eru ekki
endilega alltaf af hinu góða sem
kunnugt er. Eitt sem ég heyri
menn þó velta fyrir sér varðar
loðnuna. Að hún sé
kaldsjávarfiskur og ef
búsvæði hennar færð-
ust til vegna hitastigs-
breytinga þá gætu af-
leiðingarnar orðið
ófyrirsjáanlegar. Það er a.m.k.
hægt að ímynda sér að öllum þeim
botnfiski sem byggir máltíðir sín-
ar á henni myndi ekki líka það ef
hún færði sig á nýjar slóðir.“
Þá gæti ástandið orðið svart
eða hvað?
„Jú jú, í fljótu bragði gæti mað-
ur ætlað það, en það er nú samt
mín skoðun að náttúran sé með
flesta eða alla hluti dekkaða. Ef
við lítum t.d. til Nýfundnalands,
þá hefur þorskstofninn langt í frá
náð sér eins vel á strik við frið-
unaraðgerðir og vonir manna
stóðu til. Eigi að síður eru útflutn-
ingsverðmæti þeirra á sjávaraf-
urðum aldrei meiri. Náttúran
sjálf fyllti skarðið sem þorskur-
innskildi eftir sig.“
Um hvað ertu að tala?
„Ég er að tala um að í skjóli
þorskveiða uxu og döfnuðu ýmis
dýr sem fengu að vera í friði
vegna áhuga veiðimanna á þorski.
Menn fóru að veiða ýmiss konar
krabbategundir í gildrur, rækju
og fleira. Þetta skilaði svo góðum
hagnaði að höggið af þorskveiði-
banninu varð lítið eða ekkert.“
Er þetta eitthvað sem Íslend-
ingar gætu hugað að ef breyting-
ar í hafinu kipptu fótunum undan
einhverjum nytjategundum?
„Auðvitað yrði að skoða það.
Hér við land eru ýmsar tegundir
af ó- eða lítt nýttum tegundum,
t.d. kröbbum, kuðungum og fleira.
Þá er það undrunarefni að hum-
arveiðar skuli ekki fyrir löngu
vera byrjaðar hér við land með
gildrum eins og öllum öðrum
humarveiðiþjóðum gengur best
að veiða það dýr og hafa enn betri
hemil á stofnstærð en með troll-
inu sem við erum fastir í. Það var
örlítil frétt einhvers staðar fyrir
tveimur árum um að humarveiði-
menn á austurströnd
Bandaríkjanna og Kan-
ada hefðu verið með
metár, það besta í 150
ár sem segir þá sögu að
stýringin er afar skyn-
samleg. Enda eru þetta menn
sem hafa ekki áhuga á kvóta-
kerfi.“
Er komið vor í hafinu?
„Já, mér sýnist það, 2–3 vikum
á undan áætlun. Það sést á því að
spurst hefur til karla sem hafa
veitt þónokkuð þroskaðar grá-
sleppur. Það er býsna gott hljóð í
körlunum, víða fiskur og allt mjög
heilbrigt að því er virðist.“
Arthur Bogason

Arthur Bogason er fæddur á
Akureyri 21. ágúst 1955.
Snemma fór hann til sjós og hef-
ur verið viðloðandi hafið bláa
hafið allar götur síðan, fyrst
nyrðra, síðan í Vestmannaeyjum
og loks við Faxaflóa. Hann stofn-
aði Landsamband smábátaeig-
enda í desember 1985 og hefur
verið formaður síðan. Er einnig
formaður Félags strandveiði-
manna í Norður-Atlantshafi,
FFAW, og í stjórn Alþjóða-
samtaka strandveiðimanna,
WFF. Eiginkona er Dagný Elsa
Einarsdóttir, hómópati og for-
maður Fagfélags hómópata, og
eiga þau saman dótturina Dag-
björtu, 3½ árs, en fyrir átti
Dagný þrjá syni.
Í skjóli þorsk-
veiða döfn-
uðu ýmis dýr
ÍSLENSK samgönguyfirvöld geta
ekki boðið lággjaldaflugfélaginu
Ryanair upp á niðurfellingu flug-
vallarskatta vegna notkunar á
Keflavíkurflugvelli utan annatíma
gegn því að flugfélagið fljúgi með
250–300.000 farþega á ári til lands-
ins. Þetta er niðurstaða skýrslu
Hagfræðistofnunar Íslands, „Flug-
og ferðaþjónusta á Íslandi: Um-
fjöllun í tilefni af beiðni Ryanair
um lækkun gjalda á Keflavíkur-
flugvelli,“ sem unnin var fyrir
vinnuhóp samgönguráðherra.
Í tilboði sem Ryanair gerði ís-
lenskum stjórnvöldum er mælst til
þess að flugvallarskattur og örygg-
isgjöld verði felld niður til þess að
örva umferð um völlinn utan há-
annatíma, flugvallargjöld verði í
samræmi við þá staðreynd að lend-
ingar Ryanair eru utan megin-
annatíma flugstöðvarinnar og sam-
ið verði sérstaklega um gjöld fyrir
meðhöndlun farangurs. Á móti lof-
aði Ryanair að fjölga farþegum til
Íslands um 250–300.000, að kynna
Ísland fyrir einn milljarð króna á
ári og veita Íslendingum aðgang að
Evrópu á fargjöldum sem kosta frá
5000 íslenskum krónum.
Samrýmist ekki
jafnræði í viðskiptum
Mat skýrsluhöfunda er að ekki
sé hægt að taka óskir og loforð
Ryanair sem samning af neinu
tagi, enda felist engin sérákvæði í
loforðum félagsins heldur sé aðeins
um að ræða hluti sem verði að telj-
ast eðlilegar afleiðingar af því að
félagið hefji flug til Íslands. Í
skýrslunni segir meðal annars:
„Jafnvel þó tilboð Ryanair inni-
héldi einhver sérákvæði leikur vafi
á því hvort íslensk stjórnvöld ættu
að gera slíkan samning. ... Fátt
bendir til þess að íslensk stjórn-
völd þurfi að grípa til sömu bjarg-
ráða, ... og mörg jaðarhéruð Evr-
ópu hafa gert til þess að laða til sín
ferðamenn. Ennfremur getur það
ekki samrýmst jafnræði í viðskipt-
um né eðlilegri samkeppni að veita
Ryanair meiri afslátt en öðrum
flugfélögum sem venja komur sín-
ar hingað eða eru staðsett hérlend-
is.“ Þá segir að notendagjöld af
flugfarþegum séu tiltölulega lág á
Keflavíkurflugvelli miðað við
marga viðkomustaði flugfélagsins
Icelandair.
Skýrsluhöfundar segja einnig að
þegar litið sé til framtíðar sé aðal-
viðfangsefni stjórnvalda ekki að
fjölga ferðamönnum, „heldur að
tryggja hámarksafrakstur í grein-
inni og jafna álagið á land og þjóð“.
Skýrsluhöfundar segja að varlega
verði að stíga til jarðar þegar þjóð-
hagslegur ábati sé metinn vegna
atvinnusköpunar og auknar gjald-
eyristekjur í kjölfar aukinnar
ferðaþjónustu. Mismunur á ríki-
dæmi þjóða velti ekki á fjölda
starfa heldur framleiðni þeirra.
Ferðaþjónustan hafi þó skapað
mörg dýrmæt atvinnutækifæri sem
séu þjóðhagslega ábatasöm fyrir
ófaglært fólk, til dæmis þar sem
ferðaþjónustan hafi komið í stað
atvinnumöguleika sem lagst hafi af
á síðustu árum auk þess sem árs-
tíðarsveiflur í ferðaþjónustu falli
vel að sumarleyfum í skólakerfinu.
Þá meta skýrsluhöfundar mál
svo að íslensk stjórnvöld ættu að
fylgja ákveðnu hlutleysi gagnvart
ferðaþjónustunni og leyfa greininni
að byggjast að frumkvæði og á for-
sendum einkageirans.
Nýlegur dómur rennir
stoðum undir skýrsluna
Ásgeir Jónsson, hagfræðingur á
Hagfræðistofnun, sagði nýlegan
dóm, þar sem Ryanair var gert að
endurgreiða niðurgreiðslur vegna
notkunar á flugvellinum í Charler-
oi
í Belgíu, í raun renna frekari
stoðum undir niðurstöður skýrsl-
unnar. „Það er ómögulegt að mis-
muna félögum á þennan hátt,“ seg-
ir Ásgeir, en bendir á að alls ekki
sé úti úr myndinni að lækka flug-
vallarskatta og minnka gjöld utan
háannatíma fyrir öll flugfélög. Það
sé í raun frekar raunhæft þegar lit-
ið er á notkun vallarins yfir daginn
þar sem sjá má tvo toppa í notkun
og löng bil af mjög lítilli notkun á
milli þeirra. „Þá væri mögulegt að
stýra álaginu betur á flugvellinum.
Hægt væri að taka allt að fimm
milljónir farþega í gegn á ári ef
álagið væri jafnað, en í dag er flug-
stöðin full tvisvar á dag og tómleg
þar á milli,“ segir Ásgeir.
Skýrsla Hagfræðistofnunar fyrir samgönguráðuneytið
Ekki hægt að mis-
muna flugfélögum
Reuters