Morgunblaðið - 22.02.2004, Blaðsíða 71

FÓLK Í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 2004 71
Ferming 2004
KRINGLUNNI • SMÁRALIND
Frábært
úrval
FYRIR sex árum kom út for-
vitnileg plata með mexíkósk-
kanadískri söngkonu sem hét því
sérkennilega nafni Lhasa de Sela.
Platan, sem hét La Llorona, var
skemmtilegur bræðingur af óraf-
mögnuðu poppi og mexíkóskri
þjóðlagatónlist, hádramatísk og
blíð til skiptis, frábærlega sungin;
minnti á köflum á þá miklu söng-
konu Mexíkó Chavelu Vargas. Þeir
sem heyrðu plötuna féllu allir fyrir
henni og gagnrýnendur víða um
heim kepptust við að lofa hana.
Það varð þó bið á framhaldinu, eft-
ir nokkra tónleika var eins og
Lhasa hefði horfið af yfirborði
jarðar; ekkert heyrist frá henni
meira, í það minnsta ekki af tón-
list, fyrr en um daginn að hún
dúkkaði upp með nýja plötu eftir
sex ára hlé.
Ólst upp á ferð og flugi
Lhasa de Sela er fædd í New
York-ríki og segja má að hún hafi
alist upp á ferð og flugi. Fjöl-
skyldan var fjölmenn, hún á þrjár
systur, þrjár hálfsystur og þrjá
hálfbræður, hljómar eins og efni-
viður í ævintýri, ekki satt, þrennt
af öllu. Faðir hennar er mexíkósk-
ur, alinn upp í Bandaríkjunum,
prófessor í ótilgreindum fræðum,
en móðirin bandarísk, alin upp í
Mexíkó, ljósmyndari og leikkona.
Þegar Lhasa var barn að aldri
keyptu foreldrar hennar rútu,
breyttu í heimili á hjólum og
næstu árin voru þau meira og
minna í ferðum suður til Mexíkó
og aftur norður. Þannig ferðaðist
fjölskyldan um Bandaríkin og
Mexíkó í sjö ár, faðirinn vann sem
kennari eða rithöfundur eða við
ávaxtatínslu eftir því sem bauðst
og móðirin sinnti börnunum og tók
myndir. Stúlkurnar voru fjórar
með í för, Lhasa og systur hennar
þrjár, og hún hefur sagt að í minn-
ingunni hafi þetta verið tími frelsis
og ævintýra en ekki síður tími þar
sem hún heyrði ólíkar gerðir tón-
listar, hvort sem það var mexíkósk
eða bandarísk þjóðlagatónlist sem
faðir hennar kunni að meta eða
suður-amerísk, mexíkósk eða asísk
þjóðlagatónlist eftir smekk móður
hennar.
Lhasa hefur sagt að þar sem
börnin ólust ekki upp við sjónvarp
eða tölvuspil, sjónvarp meira að
segja litið hornauga af foreldr-
unum, hafi fjölskyldan þurft að sjá
um skemmtunina sjálf þannig að
allir lögðu sitt af mörkum, sungu,
dönsuðu og fóru með gamanmál.
Ekki var þó svo að alltaf væri ver-
ið á ferðinni, lengsta stoppið var
ein átta ár í Mexíkó og fyrir vikið
voru menningarleg áhrif í tónlist
Lhasa einna sterkust þaðan til að
byrja með þó þrettán ára gömul
hafi hún verið farin að troða upp
og syngja Billie Holliday-lög.
Djassaður vísnasöngur
Þegar Lhasa var tvítug, 1992,
settist hún að í Montreal í Kanada,
en ári áður hafði hún kynnst þar
kanadíska tónlistarmanninum
Yves Desrosiers er hún var að
heimsækja systur sínar þrjár sem
þar bjuggu og lögðu stund á hring-
leikhúsfræði.
Til viðbótar við mexíkósk áhrif
hafði Lhasa sökkt sér í tónlist úr
fleiri áttum, Jacques Brel hinn
franska, Chilemanninn Victor Jara
og áðurnefnda Billie Holiday, svo
dæmi séu tekin, og þau Lhasa og
Desrosiers tóku að troða upp á
tónleikum með djassaðan vísna-
söng. Smám saman fóru þau að
vinna eigin efni, sumpart unnið
sem spuni á gömlum grunni og
sumpart sem hrein nýsköpun. Þau
fengu sér bassaleikara og lögðu
land undir fót, voru meðal annars
þátttakendur í kvennarokkferðinni
Lilith Fair um Bandaríkin 1997.
Ári síðar kom svo út platan sem
nefnd er í upphafi en hún dregur
víst nafnið af tálkvendi í goðafræði
Azteka sem dró menn til sín með
söng og fargaði.
Allir textar á La Llorona eru á
spænsku en um það leyti sem hún
kom út sagðist Lhasa þó ekki telja
sig vera mexíkóska. Hvað tónlist-
arbræðinginn varðar þá segist hún
framan af hafa glímt við þá tilfinn-
ingu að eiga hvergi heima menn-
ingarlega séð og ekki fundið fróun
fyrr en hún lét allt vaða, leyfði sér
að syngja hvaða tónlist sem er eft-
ir því sem andinn blés henni í
brjóst.
Frí frá tónlist
Um aldamótin fannst Lhasa sem
nóg væri komið af ferðalögum og
tónleikahaldi, hún tók sér frí frá
tónlist almennt, fluttist til Frakk-
lands og fór að skemmta í sirkus
með systrum sínum sem nú voru
fullnuma í fræðunum. Þær settu
saman atriði fjórar og frumsýndu
sumarið 1999 og ferðuðust síðan
með það um Evrópu. Lhasa segir
að það hafi gefið henni færi á að
skoða hug sinn varðandi tónlistina,
leita að nýjum leiðum og hug-
myndum.
Í Marseille, þar sem hún settist
síðan að, hitti Lhasa fyrir tónlist-
armenn sem komið höfðu að La
Llorona, slagverksmeistarann
François Lalonde og píanóleik-
arann Jean Massicotte. Þeir að-
stoðu hana síðan við að gera nýja
plötu, The Living Road, sem kom
út um daginn.
„Vegaplata“
Í ljósi þess hvað Lhasa de Sela
hefur fengist við síðustu ár kemur
kannski ekki á óvart að platan er
vegaplata, ef svo má segja, segir
sögu þess að vera á ferðinni, ekki
bara í rúmi heldur einnig í tíma,
því lögin eru sungin á frönsku,
spænsku og ensku og tónlistin vís-
ar í ólíkar tónlistarhefðir. Nú
minna af Mexíkó en þess meira af
þeirri þjóðlegu tónlist sem rétt er
að kalla alþjóðlega; tónlist sem
fellir saman ólíkar hefðir og hug-
myndir í eitthvað nýtt sem allir
skilja.
Tónlist á sunnudegi
Árni Matthíasson
Alþjóðleg tónlist
Fyrir sex árum kom út merkileg plata ungrar tón-
listarkonu sem hvarf síðan sjónum tónlistarvina.
Nú snýr Lhasa de Sela aftur með nýja plötu.
Heimildarmyndagerðarmaðurinn
Þorfinnur Guðnason beinir aftur
sjónum sínum að dýrum merkur-
innar í Hestasögu, viðfangsefnið
hestar í útigöngu í stað útigangs-
mannanna sem koma við sögu í
Lalla Johns. Það skiptir ekki máli
hvað útkomuna snertir, Þorfinnur
er jafnvígur á sögur af hestum sem
mönnum og nýja myndin hans er
ekki síður dramatísk þó persónurn-
ar séu úr dýraríkinu. Maðurinn
kemur nánast ekkert við sögu og
Þorfinnur gerir okkur þann greiða
að slökkva gjörsamlega á honum.
Hljóðin sem við heyrum, að frá-
taldri fallegri tónlist Hilmars Arnar
Hilmarssonar og hlýrri rödd þul-
arins Hjalta Rögnvaldssonar, koma
fyrst og fremst frá hestunum, svo
og öðrum húsdýrum, fuglum og
náttúrunni.
Þorfinnur og áhöfn hans segja
okkur undurfallega sögu af hryss-
unni Kolku sem í upphafi myndar
kastar folaldinu Birtu á íðilfögrum,
snemmsumardegi. Birta litla lærir
að taka fyrstu skrefin, komast á
spenann og dafna í haga á meðan
Kolka fyllist á nýjan leik kalli nátt-
úrunnar – sem fer ekki framhjá
graðhestinum sem hefur verið að
hlaða batteríin vetrarlangt. Hann
má sín þó lítils því þegar á hólminn
er komið, tekur annar eldri og
reyndari af honum ánægjuna og
heldur síðan með fjölskylduna sína
til óbyggða.
Að sumri loknu kemur maðurinn
til skjalanna, kynhvötin er rokin út
í haustgarrann og klárinn heldur
hlýðinn til byggða með eiganda sín-
um. Að loknum hestaréttum þreyja
Kolka og Birta af veturinn í úthag-
anum, vorið kemur með ný folöld,
Birta verður að víkja af spenanum
vegna Blesa litla og nú hefur ungi
folinn betur í viðskiptum sínum við
þann gamla og merarnar. Hringn-
um er lokað.
Hestasaga birtir upp skammdeg-
ið, kemur með líf og lit, birtu, feg-
urð og blessaða náttúruna beint í
æðakerfið. Þorfinni tekst að sam-
sama áhorfandann litla stóðinu og
umhverfinu, einangra hann um sinn
frá borgaralegu amstri og hvers-
dagsgráma. Bæjarbúar skynja bet-
ur eðli og hegðun þess stólpagrips,
íslenska hestsins, eða íshestsins
eins og hann hefur verið kallaður
þar sem hann er að stofni til ná-
skyldur forfeðrum sínum sem
þraukuðu af ísöld í Evrópu. Við
kynnumst fjölskyldumeðlimunum
einum af öðrum, ungi folinn með
gulan ennistoppinn flaksandi niður í
augu, er hinn ósvikni Robert Red-
ford hestaþjóðarinnar; gamli grað-
hesturinn lífsreyndur, stæltur og
óárennilegur Anthony Quinn í
Grikkinn Zorba og mjóslegið, stór-
eygt folaldið vantar aðeins gleraug-
un, þá höfum við Woody Allen. For-
ystumerin leiðir hópinn, leitar
æskilegra bithaga en graðhesturinn
fer aftastur, og fylgist grannt með
aðsteðjandi hættum, ekki síst vara-
sömum keppinautum. Aukinheldur
fáum við sögu af krumma í súrheys-
turni og lómi á tjörn, auk endurnýj-
aðra kynna við fegurð landsins.
Þorfinni og hans ágætu aðstoð-
armönnum hefur tekist enn eina
ferðina að töfra áhorfandann í mitt
ævintýri náttúrunnar.
Í fylgd
með
fákum
KVIKMYNDIR
Háskólabíó
Íslensk heimildarmynd. Leikstjórn: Þor-
finnur Guðnason. Handrit: Jón Proppé og
Þorfinnur Guðnason. Kvikmyndataka:
Þorfinnur Guðnason, Guðmundur Bjart-
marsson, Ólafur Rögnvaldsson, Þor-
móður Björgúlfsson. Tónlist: Hilmar Örn
Hilmarsson. Klipping: Þorfinnur Guðna-
son. Hljóðblöndun: Kjartan Kjartansson
og Ingvar Lundberg. Þulur: Hjalti Rögn-
valdsson. Framleiðandi: Guðmundur
Lýðsson. GL Einstefna í samvinnu við
ZDF/Arte. Ísland 2004.
HESTASAGA


½
Frá kvikmyndun Hestasögu. Þorfinni og samstarfsmönnum „hefur tekist
enn eina ferðina að töfra áhorfandann í mitt ævintýri náttúrunnar“.
Sæbjörn Valdimarsson