Morgunblaðið - 28.03.2004, Síða 31

þétt og heilt og stenst, þá koma veik-
leikarnir fram í útkomunni. „Den
Frusna Leoparden“ heitir þessi
mynd, „Þrír dagar í október“, kall-
aðist hún á íslensku. Í henni eru í
bland gríðarlega góðar senur. Einn
kvikmyndagagnrýnandi orðaði það
svo síðar: „Þessi mynd verður ekki
talin til þeirra bestu síns tímabils, en
þegar lengra líður mun ég líklega
ekki muna fleiri senur úr nokkurri
annarri mynd frá þessum tíma.“
Allir leikstjórar þurfa mótstöðu
Ég er þeirrar skoðunar að allir
leikstjórar þurfi „mótstöðu“, sem ég
kalla svo. Hún getur komið frá fram-
leiðanda, handritshöfundi eða öðrum.
Leikstjórar þurfa skapandi mótlæti.
Ég vann t.d. með Sigurjóni Sighvats-
syni við gerð myndarinnar Ryð.
Hann lét mig ekki í friði með nokkurn
skapaðan hlut. En af því að hann er
fagmaður þá virti hann líka hvað var
minn hluti og hvað hans hluti mynd-
arinnar. Mér fannst hann því aldrei
kúga mig, aðeins reyna á mig. Ég
koma alltaf með rök fyrir öllu utan
einu sinni, en ég var samt sannfærður
um að sú sena ætti að vera inni og
hann lét það gott heita.
Auðvitað á leikstjórinn alltaf síð-
asta orðið en menn þurfa reynslu. Á
þessu tímabili voru Svíar á því að leik-
stjórar gætu fæðst „fullburða“, nýr
Ingmar Bergmann gæti stokkið full-
skapaður fram á sjónarsviðið. En þeir
gleymdu því að jafnvel hann átti að
baki nokkrar byrjunarmyndir sem
voru ekki góðar.“
Þótt mennirnir ráðgeri er það
stundum tilviljunin sem ræður úrslit-
um.
„Í eitt ár vorum við aðskilin fyrsta
konan mín og ég, skömmu eftir að ég
lauk námi,“ segir Lárus.
„Ég var hér heima en hún úti í Sví-
þjóð. Svo fór ég út um jól og varla var
ég kominn inn úr dyrunum þegar
síminn hringdi og mér bauðst að gera
myndina Andra dansen. Hefði ég ver-
ið á Íslandi þá hefði sú mynd varla
orðið til.
Eftir gerð þeirrar myndar flutti ég
heim til Íslands. Það stóð þó til að ég
gerði aðra mynd og í framhaldi af því
gerði ég sjónvarpsseríur sem tókust
vel, þá fyrstu hafði ég í upphafi ekki
sérstakan áhuga á að gera.“
Hefur unnið á Íslandi og í Svíþjóð
jöfnum höndum
Meðan þessu samtali vindur fram
er Lárus Ýmir að prenta út lista yfir
allar myndir sínar og þær eru margar
– kvikmyndir, stuttmyndir, sjón-
varpsseríur, sjónvarpsmyndir og
margt fleira sem of langt er að telja
upp hér.
En hvað með fjármagn til mynd-
anna?
„Það hefur gengið upp hingað til.
Því er ekki að neita að það hefur
gengið betur fyrir mig að fá það sem
kallað er „verðug viðfangsefni“ í Sví-
þjóð.
Þess má t.d. geta að síðasta mynda-
serían sem ég gerði úti kostaði helm-
ingi meira en það fé sem er til ráðstöf-
unar í Kvikmyndasjóði Íslands
árlega.
Ég hef verið á nokkrum flækingi
milli Íslands og Svíþjóðar, unnið þar
jöfnum höndum frá 1979, en í raun
hef ég alltaf viljað búa á Íslandi, hér
er mitt fólk og mínar rætur, það hefur
auðvitað kostað sitt í ýmsum skiln-
ingi.
Ég er ekki í tískustraumum í kvik-
myndagerðinni, alinn upp á „góð-
meti“ þegar miklu stærri markaður
var fyrir listrænar kvikmyndir. Þetta
hefur haft áhrif á efnisval mitt. Ég
setti t.d. eitt sinn inn handrit hjá
Kvikmyndasjóði um miðaldra konu
sem er upp í sveit – það er sauðburð-
ur og maðurinn hennar fær heilablóð-
fall.
Þeir sem þykjast vita hvað gangi í
fólk og hvað ekki hafa ekki áhuga á
slíku efni. Ég verð að horfast í augu
við það að ég er „fornaldarskrímsli“
að því leyti að ég vil gera „myndir fyr-
ir fullorðna“.
Lárus Ýmir hefur verið ráðgefandi
fyrir Rúnar Gunnarsson hjá Sjón-
varpinu og þegar svigrúm skapaðist
til að gera íslenska mynd benti Lárus
á leikrit Þorvaldar Þorsteinssonar.
„Ég fer talsvert í leikhús og ég
taldi strax að þetta leikrit hentaði vel
fyrir sjónvarp. Samtölin eru eðlileg
og mín uppástunga var í upphafi að
Benedikt leikstýrði og ég myndi
hjálpa honum hvað varðaði sjón-
varpstæknina, en niðurstaðan varð
sem sagt sú að hann varð aðstoðar-
leikstjóri. Ég skrifaði handritið með
Þorvaldi og það þurfti ekki að hafa
mikið fyrir að láta textann henta sjón-
varpi, hins vegar röðuðum við atburð-
um upp þannig að viss spenna mynd-
aðist.
Leikritið fjallar um fólk á sjálfs-
hjálparnámskeiði og það dregur til
tíðinda þegar það fer að opna sig og
gera alls kyns hópeflisæfingar. Það er
ekki allt sem sýnist með þetta fólk.
Þorvaldur er mikill snillingur í að búa
til nýja tegund af dramatík. Um leið
og maður veltist um af hlátri áttar
maður sig á að það sem verið er að
hlæja að er kannski skelfilegur hlut-
ur.
Efniviðurinn sem tekinn var upp
var mikill þannig að ýmislegt varð að
klippa út þegar verið var að fullgera
myndina. Það er undir Sjónvarpinu
komið hvort þessi efniviður allur
verður notaður seinna til að búa til
þrjá eða fjóra þætti sem við í gamni
köllum: „Björk, the whole story““
Er ekki erfitt að ákveða hvaða sen-
ur eigi að klippa út?
„Jú, það varð t.d. að klippa út ein-
ræðu þar sem nafnið á myndinni
kemur fyrir. Þar er Þráinn, ein per-
sóna myndarinnar, að telja upp það
sem honum finnst réttlæta tilvist Ís-
lendinga fyrir umheiminum. Þar seg-
ir m.a.: „Later we had Jóhannes
Sveinsson Kjarval and Guðmundur
Guðmundsson, who called himself
Erro and lives in Paris. Very famous.
And Björk of course.“
Við þessu var bara ekkert að gera.“
Hin miskunnarlausa klipping
Þurfa menn ekki að vera mjög mis-
kunnarlausir til að geta klippt senur
út?
„Það er til „frasi“ yfir þetta: „Kill
your darlings“, ég klippti t.d. út bestu
senuna í myndinni Andre dansen.
Þessi sena var beinlínis náttúruund-
ur. Í miðri senu, sem var ein taka af
mögnuðum, súrrealistískum atburði,
gerðist það að veðrið gjörbreyttist,
það kom sól og rigning samtímis í
miðri tökunni. Þetta var „magiskt
moment“ sem náttúran sjálf gerði en
leit út eins og öll „spesíaleffektadeild-
in“ hefði verið þarna að verki. Svona
klippir maður út af því að kvikmynd
er verk en ekki bara bútar. Vissulega
harmar maður það að viðkomandi
sena komst ekki með en heildar-
myndin er það sem hafa þarf að leið-
arljósi.“
Áttu til þetta miskunnarleysi gagn-
vart fólki í þínu einkalífi?
„Nei, það er sitthvað að umgangast
fólk eða einhverja búta af sellófani, ég
vil ekki viðurkenna að ég sé mann-
eskja sem „gengur yfir lík“, í tilveru
sinni. Allt það fólk sem ég hef átt
samskipti við eða búið með er vinir
mín í dag, það er enginn sár eftir þau
viðskipti,“ svarar Lárus, svolítið
snöggur upp á lagið.
„Það lengsta sem ég hef gengið í
þessum efnum er annars vegar að
klippa tvo ágæta vini mína út úr
mynd – en þeir skildu að myndin
krafðist þessara aðgerða.
Ef menn fara að hafa annars konar
viðmið í kvikmyndagerð lenda þeir út
á hálum ís. Einn af öndvegis leikstjór-
um Evrópu, Wim Wenders, eyðilagði
t.d. mynd sem hafði alla burði til að
vera merkileg, með því að hafa kær-
ustuna sína í aðalhlutverki.
Hins vegar gerði ég svo barna-
mynd sem sýnd verður nú um
páskana. Litlu dóttur mína langaði til
að leika í myndinni, kom í prufu-
myndatöku og stóð sig mjög vel. En
svo þurfti að velja saman stelpu og
strák, ólíka „karaktera“, og hún var
of lík stráknum sem ég valdi. Þess
vegna varð ég að velja aðra stelpu og
sitja svo með dóttur mína í fanginu og
útskýra fyrir henni að henni hefði
ekki verið hafnað af því hún hefði ekki
staðið sig vel heldur af því að myndin
krefðist þess. Hún lét sér þetta skilj-
ast sem betur fer.“
Eldhúsróman fyrir sjónvarp
um elskendur úr ólíkum stéttum
Eins og fram hefur komið verður
And Björk of course... frumsýnd í
kvöld og barnamyndin fyrrnefnda um
páskana. En Lárus Ýmir er með
mörg fleiri verkefni í deiglunni. Í
haust verður sýnd sænsk sjónvarps-
sería sem gerist 1712 og er fyrsta
verkefni Lárusar sem gerist svo langt
aftur í tíma.
„Myndin fjallar um fátæka stúlku
sem hittir ungan aðalsmann, þetta er
eldhúsreyfari sem fjallar um stétta-
skiptingu. Til þess að mæta hinum
breytta hugsunarhætti frá 1712 þarf
að koma myndskeiðum inn áður sem
sýna hvernig fer fyrir ungri stúlku
þessara tíma ef hún verður ófrísk
ógift, til þess að áhorfandinn geti svo
sett sig inn í aðstæður fátæku stúlk-
unnar þegar slíkt hendir hana. Í nú-
tímamynd er aftur gengið út frá að
áhorfendur hafi sömu menningarlegu
viðmið og persónurnar í myndinni.“
En hvað með verkefni sem gerast
enn lengra í fortíðinni?
„Ég á nær tilbúið kvikmyndahand-
rit að einni fornsögunni okkar og
einnig 6 þátta framhaldsmynd um
Fjalla-Eyvind í handraðanum, þau
bíða síns tíma. Það er mjög dýrt að
gera slíkar myndir og nú er tískan
ekki hliðholl svona verkefnum og því
erfitt að fjármagna þau. Þetta eru
verkefni handan og ofan við það sem
nú er að gerast – en ýmislegt er ég
með nærtækara í sjónmáli.“
of course…
gudrung@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. MARS 2004 31
Skógarhlíð 18, sími 595 1000.
www.heimsferdir.is
Heimsferðir bjóða nú einstakt tækifæri í vor til að dveljast við
frábærar aðstæður á suðurströnd Spánar í 31 nótt á ótrú-
legum kjörum. Beint flug til Benidorm þar sem þú nýtur
þjónustu fararstjóra Heimsferða allan tímann og getur valið
um spennandi kynnisferðir á
meðan á dvölinni stendur. Við
bjóðum við þér góð íbúðar-
hótel á meðan á dvölinni
stendur.
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Stökktu til
Costa del Sol
18. apríl - 31 nótt
frá kr. 29.995
Verð frá kr. 29.995
Flugsæti með sköttum, netverð.
Verð frá kr. 39.995
M.v. hjón með 2 börn, 2-11 ára,
stökktutilboð, 18. apríl, 31 nótt. Netverð.
Verð kr. 59.990
M.v. 2 í íbúð, stökktutilbð, 31 nótt. Flug,
gisting, skattar. Netverð.