Morgunblaðið - 28.03.2004, Side 47

SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. MARS 2004 47
Andspænis sjálfum sér -
samkynhneigð ungmenni, ábyrgð og innsæi fagstétta
Þegar ungt fólk finnur að kynhneigð þess víkur frá hefðbundnum háttum skapar slík tilfinning
mikið rót og veldur oft angist. Ábyrgð þeirra sem vinna með ungu fólki er mikil og ríður
á að fagfólk hafi gott innsæi og átti sig á aðstæðum.
Markmið málþingsins er að skerpa vitund fagstétta um tilfinningar
og tilveru ungs, samkynhneigðs fólks.
Málþing föstudaginn 23. apríl kl. 10.00-17.00
Innritun: .................... Sími 480 5020 eða á netfang: fraedslunet@sudurland.is fyrir 20. apríl.
Umsjón: ..................... Fræðslunet Suðurlands.
Fagleg umsjón: ......... Dr. Sigrún Sveinbjörnsdóttir.
Ráðstefnustjóri: ....... Dr. Ólafur Páll Jónsson.
Samstarfsaðilar: ....... Háskólinn á Akureyri, embætti landlæknis og félagsmálaráðuneytið.
Staður: ...................... Fjölbrautaskóli Suðurlands.
Ráðstefnugjald: ........ 5.000 (námsfólk kr. 2.000 gegn framvísun skólaskírteinis).
Innifalið: ................... Ráðstefnugögn og léttur hádegisverður.
9.45-10.00 Tónlist í sal meðan fólk kemur sér fyrir.
10.00-10.10 Ráðstefnan sett. Dr. Ólafur Páll Jónsson, heimspekingur.
10.10-10.30 Maður með mönnum; að lifa í sátt við sína. Dr. Sigrún Sveinbjörnsdóttir, sálfræðingur.
10.30-10.50 Viðhorf samkynhneigðra ungmenna og umsjónarkennara úr efstu bekkjum grunnskóla.
Rannsóknarniðurstöður. Hrönn Bessadóttir, Ingibjörg Ósk Pétursdóttir
og Kristrún Sigurgeirsdóttir, grunnskólakennarar.
10.50-11.20 Samkynhneigð og sálmeinafræði. Dr. Rúnar Helgi Andrason, sálfræðingur.
11.20-11.35 Kaffihlé.
11.35-12.00 Með hnút í maganum. Guðmundur Páll Ásgeirsson, framhaldsskólakennari.
12.00-12.30 Náms- og starfsval. Ásta Kr. Ragnarsdóttir, námsráðgjafi.
12.30-12.50 Samkynhneigð og grunnskólinn. Sara Dögg Jónsdóttir, grunnskólakennari.
12.50-13.30 Hádegisverður.
13.30-14.00 Umræður í sal.
14.00-14.30 „Ég er alveg með hnút í maganum“ - Ráðgjöf Samtakanna 78. Anni Haugen, félagsráðgjafi.
14.30-15.00 Samkynhneigð og kristin siðfræði. Dr. Sólveig Anna Bóasdóttir,
guðfræðingur og siðfræðingur.
15.00-15.30 Heilsugæslulæknirinn. Valur Helgi Kristinsson, heilsugæslulæknir.
15.30-16.00 Sjálfsvígsáhætta samkynhneigðs, ungs fólks. Salbjörg Bjarnadóttir, geðhjúkrunarfræðingur.
16.00-16.15 Kaffihlé.
16.15-16.45 Umræður í sal.
16.45-17.00 Lokaorð. Dr. Ólafur Páll Jónsson, heimspekingur.
17.00 Ráðstefnuslit. Jón Hjartarson, framkvæmdastjóri FnS.
VERKFRÆÐI – TÆKNIFRÆÐI
• Vél- og rafeindatæknifræði (mekatronik)
• Veikstraumstæknifræði
• Upplýsingatæknifræði (IT-dipl.ing)
• Tölvutæknifræði (data dipl.ing)
• Hönnunartæknifræði (interaktiv design dipl. ing)
• Véla- og rafeindaverkfræði (mekatronik)
• Aðfararnám
KYNNING Á NÁMI VIÐ SYDDANSK UNIVERSITET
SÖNDERBORG (ÁÐUR SÖNDERBORG TEKNIKUM)
VERÐUR Í VERKFRÆÐINGAHÚSINU ENGJATEIGI 9
ÞRIÐJUDAGINN 30. MARS NK. KL. 19.00
Skógarhlíð 18, sími 595 1000.
www.heimsferdir.is
Páskarnir eru einn fegursti tími ársins á Spáni og þú getur
tryggt þér síðustu sætin til Benidorm, þessa vinsæla
áfangastaðar Íslendinga í sólinni og búið við frábæran
aðbúnað. Þú bókar núna, og tryggir þér síðustu sætin, og 4
dögum fyrir brottför tilkynnum við þér hvar þú býrð. Að
sjálfsögðu nýtur þú traustrar
þjónustu fararstjóra
Heimsferða allan tímann.
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Páskar á
Benidorm
7. apríl - 14 nætur
frá kr. 39.995
Verð kr. 39.995
M.v. hjón með 2 börn, 2-11 ára. Flug,
gisting, skattar, 7. apríl - 14 nætur.
Netverð. Almennt verð kr. 41.960.
Verð kr. 49.990
M.v. 2 í stúdíó/íbúð, 7. apríl, 14 nætur,
netverð. Ferðir til og frá flugvelli, kr.
1.800. Almennt verð kr. 52.500.
Síðustu sætin
einkaaðila og einstakra ríkja. Brot
á samkeppnislögum getur varðað
allt að þriggja ára fangelsi auk
himinhárra sekta og skaðabóta.
Þróun amerísks samkeppn-
isréttar hefur byggst á dómafram-
kvæmd á hverjum tíma en ekkert
réttarsvið í Bandaríkjunum er eins
pólitískt. Má hér nefna strangt
samkeppniseftirlit á sjöunda ára-
tug síðustu aldar, t.d. til að koma í
veg fyrir samþjöppun á innan-
landsmarkaði en bandarískur iðn-
aður gnæfði þá yfir heimsmörk-
uðum. Á níunda áratugnum hafði
Chicago-skólinn í hagfræði áhrif á
samkeppniseftirlit stjórnvalda, en
á þeim tíunda jókst eftirlitið aftur,
t.d. með málferlum gegn Microsoft.
Í dag eru mikilvægustu áhrifin
ekki póltísk heldur frá gífurlegri
aukningu í inn- og útflutningi sem
færir fyrirtæki á heimsmarkað.
Það er viðurkennd skoðun að am-
erísk samkeppnislöggjöf hafi hjálp-
að til við að ná efnahagslegri hag-
kvæmni. Önnur markmið eru
framþróun, í formi nýjunga og
framleiðniaukningar, stöðugleiki og
(sanngjörn) skipting tekna.
Frjáls samkeppni vestan hafs er,
eins og John Kenneth Galbraith
sagði, fremur pólitískt en efna-
hagslegt hugtak. Hún er nátengd
lýðræði, valddreifingu og takmörk-
un valds, bæði stjórnvalda og
einkaaðila. Frjáls samkeppni er
grundvöllur og forsenda markaðs-
hagkerfis. Aðrir valkostir við
skipulag hagkerfis eru hefða- eða
lénsskipulag og áætlunarbúskapur.
Undirliggjandi markmið sam-
keppnislaga eru að auka efnahags-
lega hagkvæmni og dreifa efna-
hagslegu valdi til að efla
lýðræðislegt stjórnkerfi og sam-
félag. Trúin er sú að samfélag með
öflugum smærri framleiðendum
(hér er miðað við milljóna sam-
félag) hafi jákvæð áhrif á lýðræði,
þar sem þeir hafi hagsmuni af því
að efla og þróa staðbundnar stofn-
anir á þann hátt sem stærri fram-
leiðendur hafa ekki. (Í frumvarpi
með nýsamþykktum lögum sem
varða sparisjóðina kemur fram að
þeir þjóni að meginstefnu til þörf-
um staðbundins markaðar og í ljósi
þessa séu lögin sett fram.) Í sam-
keppnislögum felst því hvatning til
smærri sjálfstæðra aðila á mark-
aði. Í Bandaríkjunum hefur þetta
markmið verið talið eiga rætur sín-
ar í Jeffersonian-hugmyndafræði.
Skortur á samkeppni leiðir til
stöðnunar og kemur í veg fyrir að
frumkvæði einstaklinga fái að
njóta sín. Viðbótarmarkið sam-
keppnislaga Evrópuréttarins er að
stuðla að myndun hins sameig-
inlega innri markaðar Evrópusam-
bandsins. Allt eru þetta markmið
sem falla mjög vel að íslensku
samfélagi, og það í víðara sam-
hengi en samkeppnislaga.
Aðalatriðið er að amerískur sam-
keppnisréttur er fyrirmynd sam-
keppnislaga Evrópuréttarins, það-
an sem okkar samkeppnislög eru
upprunnin. Það er jafnframt til
Evrópuréttarins og til smærri Evr-
ópuríkja sem við eigum að sækja
okkur fyrirmyndir í umræðu um
löggjöf gegn auðhringum og þá
hert samkeppnislög. Nánast allt
mælir með því; Evrópska efna-
hagssvæðið, stærð margra Evr-
ópuríkja, söguleg og menningarleg
tengsl.
Ekki er hægt annað en að minn-
ast aðeins á mesta deilumál í ís-
lensku samfélagi á síðustu árum út
frá umfjöllunarefni þessarar grein-
ar, en segja má að Morgunblaðið
hafi með umræðu sinni um auð-
hringi sótt aftur í hugmyndafræði
þess tíma er blaðið hélt uppi mál-
efnalegri baráttu gegn kvótakerf-
inu.
Einokunarhringur (cartel) er
þegar nokkur fjöldi fyrirtækja er
með verðsamráð sín á milli eða
skiptir á milli sín markaði. Góð
skilyrði fyrir einokunarhring eru
þegar markaður er hættur að
stækka, er í stöðnun eða hnignun,
einnig þegar góð tengsl geta
myndast á milli stjórnenda fyr-
irtækja (klúbbvæðing). Þegar ein-
okun verður til t.d. við markaðs-
skiptingu þá skipta fyrirtæki
markaðnum hlutfallslega á milli
sín; eitt fyrirtækið fær kannski
5%, annað 7% o.s.frv. Til dæmis
mætti setja þá reglu að ekkert fyr-
irtæki fengi meira en 12%. Með
tímanum geta aðilar að hringnum
selt eða leigt markaðshlutdeild
sína og verður markaðshlutdeildin
þannig að verðmæti í sjálfu sér.
Vandamálið við einokunarhringi er
stjórn þeirra því freistingar til
aukinnar markaðshlutdeildar geta
verið miklar.
Varla er hægt annað en að bera
svona stöðu saman við núverandi
fiskveiðistjórnunarkerfi. Þarf ekki
annað en að skipta orðinu mark-
aður fyrir orðið mið eða aflaheim-
ildir til að fá samlíkinguna. Í stað
þess að skipta upp markaði er að-
gangi að fiskimiðunum í formi afla-
heimilda skipt upp á milli kvótaeig-
enda. Vandamálið með stjórnun
leysir ríkisvaldið og til verður hin
fullkomna einokun. Líta má á
veiðigjaldið sem þóknun fyrir
stjórn og eftirlit ríkisins á kvóta-
kerfinu.
Markaðskerfi var hafnað með
veiðileyfagjaldsleiðinni og með því
var sjávarútvegnum sem atvinnu-
grein lokað fyrir samkeppni frá
nýjum aðilum utan greinarinnar.
Landsmenn hafa í dag ekki jöfn
tækifæri til atvinnuþátttöku í sjáv-
arútvegi á samkeppnismarkaði þar
sem kvótanum er úthlutað til
ákveðinna kvótaeigenda. Valkost-
irnir eru að gerast leiguliði hjá
kvótaeiganda eða kaupa af honum
kvóta á uppsprengdu jaðarverði.
Útgerðarmaðurinn, kvótaeigand-
inn, þarf ekki að veiða fiskinn
sjálfur, hann er ekki nauðsynlega
íbúi og máttarstólpi þeirrar byggð-
ar sem veiðir fiskinn hverju sinni.
Hægt er að flytja kvóta milli
byggðarlaga með einu pennastriki.
Frjálst framsal kvóta hefur leitt til
þess að byggð í sjávarbyggðum
landsins er nú ekki undir íbúunum
sjálfum komin. Sér einhver fyrir
sér kvótalausar Vestmannaeyjar
eða Ísafjörð sem öflugar byggðir?
Það er vonandi rétt sem komið
hefur fram hjá Morgunblaðinu
(31.12.) að Íslendingar séu ekki
þeirrar gerðar að þjóðin hafi áhuga
á að gerast húskarlar hjá örfáum
einstaklingum. Vonandi er að það
eigi við um öll svið íslensks at-
vinnulífs, sem og önnur svið sam-
félagsins.
Höfundur er lögfræðingur frá
Háskóla Íslands og LL.M. frá
University of Pennsylvania.
Laugavegi 32 sími 561 0075
DILBERT
mbl.is