Morgunblaðið - 21.11.2004, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Lifandi margmiðlunarkynn-ingar eru ríkur þáttur ísýningum í endurbættuÞjóðminjasafni. Gestirsafnsins geta kynnt sér
sögu lands og þjóðar á tölvuskjám,
þar sem notast er við kvikmyndir,
ljósmyndir, teikningar og hljóð til
að fræða um safngripi og sögu.
Þessar margmiðlunarkynningar
eru unnar af fyrirtækinu Gagarín
ehf. fyrir og í samstarfi við Þjóð-
minjasafnið, en starfsmenn Gagar-
íns unnu að verkefninu í 7–8 mán-
uði fyrir opnun safnsins.
Guðný Káradóttir, framkvæmda-
stjóri fyrirtækisins, og Hringur
Hafsteinsson, framleiðslustjóri
verkefnisins, segja að þegar sé
komið í ljós að gestir safnsins kunni
vel að meta að geta sjálfir nálgast
upplýsingar um sýningar safnsins
og stjórnað för sinni um það eins og
hverjum og einum hentar. „Við
sáum strax við opnun safnsins að
allir gestir, á öllum aldri, notfæra
sér margmiðlunarefnið,“ segja þau.
Alls framleiddi Gagarín 15 ólíkar
kynningar, sem er ætlað að varpa
ljósi á sögulegt og pólitískt um-
hverfi hvers tíma og setja sýning-
argripina í nýtt og óvenjulegt sam-
hengi við söguna. „Við byrjuðum á
að setjast niður og skilgreina hug-
myndir okkar um margmiðlunar-
kynningu af þessu tagi og gerðum
tillögur um framsetningu. Sérfræð-
ingar Þjóðminjasafnsins lögðu svo
til handrit að efninu, miðað við
þann ramma sem við settum fram.
Þá tók við sjálf vinnsla margmiðl-
unarefnisins. Við fengum svo rýni-
hópa til að meta efnið og breyttum
ýmsum atriðum í kjölfarið, til að
tryggja að efnið kæmist sem best
til skila.“
Frá landnámi til nútíma
Þjóðminjasafnið er byggt upp á
þann hátt, að gestir ganga fyrst inn
í sýningu um landnám Íslands og
þaðan áfram í tímaröð allt fram á
20. öld. Við hvert tímabil eru snerti-
skjáir, þar sem hægt er að fá marg-
víslegar upplýsingar um söguna.
„Við vinnum með ólíka birtingar-
miðla, ljósmyndir, myndbönd,
teikningar og hönnun í þrívídd og
gerum þannig heildstæðar kynn-
ingar sem skýra hlutina á sem best-
an hátt. Þetta miðlunarform í söfn-
um er lítið notað hér á landi enn
sem komið er,“ segir Guðný.
Guðný og Hringur segja að við
kynningu á landi og sögu þjóðar
geti reynst þrautin þyngri að
ákveða hvaða efni þurfi að komast
til skila og hverju sé sleppt. „Kynn-
ingarnar geta auðvitað aldrei sagt
alla söguna, heldur aðeins vakið at-
hygli á öllu því sem að baki liggur.
Sumar eru mjög stuttar og hnitmið-
aðar, en aðrar lengri. Við verðum
hins vegar að hafa í huga að fólk
stendur varla mjög lengi við hvern
skjá. SérfræðingarÞjóðminjasafns-
ins fengu það vandasama hlutverk
að finna til ljósmyndir og kvik-
myndað efni og áttu eflaust oft erf-
itt með að velja hvað átti að sýna og
hverju yrði að sleppa.“
Hringur segir að sænskir hönn-
uðir safnsins hafi ákveðið að Þjóð-
minjasafnið yrði í raun einn tímaás,
þar sem gestir gætu gengið frá
einni öld til annarar. Safninu er
skipt í ákveðin tímahólf og í hverju
hólfi er að finna upplýsingar sem
spegla þjóðfélagið á Íslandi á þeim
tíma. „Í huga margra, og sérstak-
lega yngra fólks, er allt fyrir 1900
fornöld og það gerir nánast engan
greinarmun á landnámsöld og 17.
öld. Á safninu getur hver og einn
skoðað upplýsingar á hverjum stað,
eða sest niður í margmiðlunarsetri
og skoðað kynningarnar allar. Mikil
vinna var lögð í að hanna viðmót á
kynningarnar. Formið er staðlað,
svo sá sem hefur kynnt sér eina
kynningu getur óhikað gengið að
þeirri næstu og fundið t.d. upplýs-
ingar um húsakost á hverjum tíma,
ef það vekur sérstakan áhuga
hans.“
Sem dæmi um kynningu af þessu
tagi sýnir Hringur þrívíddarteikn-
ingu af byggingu skála á landnáms-
öld. „Þeir sem vilja geta svo nálgast
enn fyllri upplýsingar um skálann.“
Við gerð þessarar kynningar
voru notaðar ljósmyndir frá upp-
greftri skála, teikningar fræði-
manna og ýmis annar fróðleikur
sem safnast hefur í aldanna rás.
„Við blöndum þessu saman í eina
heildstæða kynningu og þrívíddar-
teikningar henta sérstaklega vel til
að varpa ljósi á gerð húsa og
muna.“
Annað dæmi af svipuðum toga er
þvívíddarteikningar af hlutum sem
fundist hafa í kumlum. Á skjánum
birtist t.d. mynd af víkingasverði,
eða öllu heldur leifum af víkinga-
sverði, en við hliðina á ljósmyndinni
sést þrívíddarteikning af sverðinu
eins og það hefur litið út nýsmíðað.
Sama á við um kjaftamél úr hringa-
beisli, fjaðraspjót, skjaldarbólu af
hringlaga skildi og hnefatafl. „Þess-
ir munir eru á safninu og með því
að skoða kynningarnar er auðvelt
að sjá hvernig þeir litu út og voru
notaðir. Kynningarnar eru á ís-
lensku og ensku og lítið mál að
bæta við tungumálum síðar. Hins
vegar reynum við að skapa mynd-
málið þannig að það standi sjálf-
stætt, óháð tungumáli.“
Heildarefni kynninganna er um
80 mínútur og enn meira efni býr
að baki, ef allur texti sem fylgir er
lesinn. Þarna er því af ýmsu að
taka.
Landnámsmenn,
kuml og þingstaðir
Gagarín vinnur nú að því að færa
alla landnámsmenn inn á Íslands-
kort sem verður hluti af einni kynn-
ingunni. Þá er hægur vandi fyrir
bændur og búalið og sumarbú-
staðaeigendur, svo dæmi séu tekin,
að sjá hvaða landnámsmaður bjó í
fyrndinni þar sem þeir eiga nú að-
setur. Þá er einnig verið að vinna
landakort yfir öll kuml sem fundist
hafa á landinu og kort yfir þekkta
þingstaði.
Eitt er að endurgera þekkta
muni með tölvuteikningu, en annað
að endurskapa þekktar hetjur fyrri
tíma. „Við tókum þann kostinn að
gera lýsandi teikningar þegar við
átti,“ segir Guðný. „Jón Hámundur
Marinósson teiknaði m.a. Þorgeir
Ljósvetningagoða og fleiri kappa.
Þetta er hins vegar vandasamt, því
oft hefur fólk gert sér skýra mynd
af því hvernig Þorgeir var og sér
hann jafnvel ljóslifandi fyrir sér
undir feldi. Við gátum því ekki haft
teikningarnar mjög nákvæmar. Jón
Hámundur kynnti sér hins vegar
lýsingar á fornköppum og nýtti sér
þær, þótt teikningarnar séu ein-
faldaðar og í raun bara tákn fyrir
viðkomandi einstakling.“
Jón Hámundur lét ekki þar við
sitja, því núna vinnur hann að
teiknimynd eftir Grettis sögu.
Ekki var nóg að myndskreyta
kynningarnar, því tónlist hvers
tíma ómar einnig af skjánum.
„Þessar upptökur voru allar til, en
við settum tónlistina inn í kynning-
arnar til að ná fram áhrifum frá
viðkomandi tímabili.“
Tíu ára saga Gagaríns
Gagarín er 10 ára um þessar
mundir, en undanfarin 7–8 ár hefur
fyrirtækið einbeitt sér að marg-
miðlun. Fyrsta verkefnið var um-
ferðarfræðsla fyrir Sjóvá-Almenn-
ar, en Gagarín hefur síðan komið
víða við, meðal annars unnið marg-
miðlunarefni fyrir heimssýningarn-
ar 1998 og 2000, unnið vefi fyrir
sveitarfélög og kynningarefni um
vetnisframleiðslu. Nýlega lauk
Gagarín gerð vefjar og upplýsinga-
disks fyrir Þingvelli og margmiðl-
unarefnis fyrir safn Nóbelsskálds-
ins á Gljúfrasteini. Þar eru atburðir
í lífi Halldórs Laxness tengdir
helstu atburðum innanlands og er-
lendis og birt samantekt um öll rit-
verk hans. „Við höfum unnið tölu-
vert af menningar- og sögutengdu
efni,“ segir Guðný og vísar m.a. til
margmiðlunarefnis fyrir Hofsstaða-
skála í Garðabæ, en fyrir það verk-
efni hlaut fyrirtækið norræn safna-
verðlaun.
Fastir starfsmenn Gagaríns eru
átta, en að stórum verkefnum eins
og margmiðlunarverkefninu fyrir
Þjóðminjasafnið koma miklu fleiri.
„Um 25 manns komu að því verki
með einum eða öðrum hætti, bæði
starfsmenn Gagaríns og Þjóðminja-
safnsins og ýmsir aðilar aðrir sem
leitað var til um einstaka verk-
þætti. Til að vinna verk af þessum
toga þurfum við að hafa þekkingu á
stafrænum miðlum, textagerð,
hljóðvinnslu og fleiru. Hér starfar
fólk sem er menntað á ýmsum svið-
um, t.d. í kvikmyndagerð, hönnun,
forritun og markaðsfræðum, svo
dæmi séu tekin. Við höfum núna
öðlast töluverða reynslu og reikn-
um með að halda áfram að vinna
menningartengd verkefni af ýms-
um toga.“
Minjar og margmiðlun
Nýjasta tækni er nýtt til að
koma upplýsingum um Ís-
land fyrri alda til gesta
Þjóðminjasafnsins. Ragn-
hildur Sverrisdóttir frædd-
ist um hugbúnað og tækni
hjá fulltrúum Gagaríns og
Nýherja.
Morgunblaðið/Þorkell
Fimm af starfsmönnum Gagaríns, Berglind Káradóttir forritari, Hringur Hafsteinsson, framleiðslustjóri verkefnisins í Þjóðminjasafninu, Haukur Hreinsson marg-
miðlunarforritari, Kristín Eva Ólafsdóttir hönnuður og Guðný Káradóttir framkvæmdastjóri.
Á snertiskjám er hægt að kalla fram upplýsingar um muni safnsins, fræðast
um gerð þeirra og notkun.
Skáli frá landnámsöld rís á skjánum með aðstoð teikninga í þvívídd.
Kort af Íslandi sem sýnir öll kuml er fundist hafa á landinu. rsv@mbl.is