Morgunblaðið - 21.11.2004, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Í eftirfarandi kafla segir Huldar frá
ferð sinni um Shanxi-hérað. Nokkrar
dagleiðir fékk hann heimamenn til að
fylgja sér og komst þannig meðal
annars í kynni við tvo tvítuga pilta
sem fylgdu honum frá Shuiquan til
Xiaoyuanmao. Frásögnin hefst þeg-
ar þeir þremenningar koma í síðar-
nefnda þorpið í lok erfiðs dags. Rétt
er að geta þess að Furstinn sem við
sögu kemur er bakpoki Huldars og
Changcheng er kínverska heitið á
Múrnum.
Þegar við börðum að dyrumá einum bænum tóksvartamyrkur á móti okk-ur en síðan birtust skept-ísk hjón á fimmtugsaldri.
Þegar þau höfðu fullvissað sig um að
við værum í lagi bauð húsbóndinn
okkur inn fyrir. Á meðan við borð-
uðum soðin egg á rúmpallinum fengu
þessi góðlegu hjón betri útskýringar
hjá strákunum.
Dimmu bogadregnu rýminu svip-
aði til heimilis gamla lúsuga manns-
ins. Í öðrum enda þess stóð kommóða
sem einhverntíma hafði verið rauð en
á sprungnum veggjum ofan við hana
héngu landslagsplaköt. Við inngang-
inn var vatnstunna en við hliðina á
rúmpallinum lágu matarskálar ofan
á hálmi sem var notaður til að kynda
kolaeldavélina.
Þegar hjónin virtust búin að fá allt
upp úr strákunum bauðst bóndinn til
að ganga með mér áfram daginn eft-
ir, gegn greiðslu. Ég ætlaði næst til
Jiudun sem á kortinu var um tuttugu
og fimm kílómetra í burtu en hann
vildi meina að vegalengdin væri þrjá-
tíu kílómetrar. Mest fjöll. Hugsan-
lega var bóndinn að ýkja þetta til að
líklegra væri að ég borgaði honum
fyrir leiðsögn. Að minnsta kosti var
framundan leið sem ég áttaði mig
engan veginn á. Þótt einfalt hefði
verið að fylgja Múrnum þegar strák-
arnir höfðu fundið hann fyrir mig,
var ég enn smeykur við að villast í
fjöllunum, meika það ekki að þorpinu
eða jafnvel finna það ekki á endan-
um. Því yrði gott að hafa fylgdar-
mann.
Fyrir mat og gistingu á bænum
um nóttina og fylgd til Jiudun daginn
eftir sættumst við bóndinn á upphæð
sem jafngilti sex þúsund krónum.
Kosturinn við ömurlegheitin í þorp-
unum var sá að þar var allt mjög
ódýrt. Upphæðin var ekki há fyrir
þrjátíu kílómetra fylgd yfir fjöll og
allt hitt að auki en á hinn bóginn sam-
svaraði hún tvöföldum mánaðarlaun-
um verkamanns á þessum slóðum.
Þótt engin svipbrigði sæjust á strák-
unum eða rólyndum bóndanum þeg-
ar við höfðum náð saman um verðið
sást á svip konunnar hvað þeim
fannst þetta öllum skemmtilega
miklir peningar.
Hinsvegar þýddi ekkert að bjóða
strákunum borgun. Þegar sá feit-
lagni hafði afþakkað ákveðinn fyrir
hönd þeirra beggja kvöddu vinirnir
og gengu til móts við rútu sem bónd-
inn sagði að hægt væri að komast í
neðar í fjallinu.
Sauðahirðir í jakkafötum
Hjónin tíndu fram akuryrkjuáhöld
og gerðu sig líkleg til að fara að
vinna. Ég elti þau eftir malarstíg að
tíu metra háum turni sem stóð stakur
ofan við þorpið. Á leiðinni komst ég
að því að væntanlegur leiðsögumað-
ur okkar furstans hét Liu og var 46
ára gamall. Konan hans var þremur
árum yngri og þau áttu tvo syni sem
bjuggu og unnu í Pianguan. Hann
var með grátt í vöngum en hún tók
hárið í hnút.
Undir turninum byrjuðu hjónin að
snúa mold í kringum kyrkingslegar
plöntur. Hvorki ég né Liu fundum
nafnið á þeim í Chinese Phrase Book
en í staðinn benti hann á turninn og
útskýrði að hann væri um tvö þúsund
ára gamall. Það var skrýtið til þess
að hugsa að þessi turn væri nógu
gamall til að sjálfur Qin hefði getað
migið utan í hann. Undir turninum
kraup sauðahirðir í jakkafötum og
vakti yfir nokkrum rollum sem rifu í
sig gras. Allt í kring þögðu fjöll.
Hjónin tóku sér hvíld reglulega til
að setjast á stein og reykja saman
eina krumpaða sígó. Þetta var í
fyrsta sinn sem ég sá konu reykja í
Kína og það leit út fyrir að hún væri
enn að fikta. Henni þótti þetta greini-
lega svolítið sport og á meðan mis-
jafnlega vel heppnaðir reykhringir
rúlluðu upp í loft, reyndum við hús-
bóndinn að tala saman.
Eins og fleiri hafði Liu mestan
áhuga á að vita hvað allt utan á mér
kostaði en var þó sérstaklega heill-
aður af skónum mínum. Sjálf voru
hjónin í slitnum kínaskóm. Þegar við
höfðum farið í gegnum verðið á öllu
sagði Liu að í þorpinu byggju örfáar
fjölskyldur, alls um fimmtán manns.
Sauðahirðirinn sem kraup undir
turninum var bróðir hans en móðir
þeirra bjó líka á einum bænum. Það
þýddi eflaust að Liu hefði alist upp
undir þessum stóra turni og senni-
lega aldrei farið mjög langt frá hon-
um.
Fornleifar í strigapokum
Það lágu engar raflínur að Xiaoy-
uanmao svo um kvöldið borðuðum
við í kringum kertaljós á miðjum
rúmpallinum. Það var huggulegt
svona einu sinni og eiginlega miklu
skárra en að hafa ljósaperu hangandi
yfir höfði sér. Þótt úti væri áberandi
miklu svalara eftir að sólin hafði
horfið bakvið fjöllin var enn mollu-
legt í litlu rýminu. Á meðan ég tíndi
upp í mig hrísgrjón og egg velti ég
fyrir mér hversu kalt yrði þarna á
veturna. Í margskiptum glugganum
yfir rúmpallinum var víða bara plast
en í húminu sást engin kynding önn-
ur en kolaeldavélin.
Að loknum matnum lagðist Liu út
af á pallinum, drakk te og keðju-
reykti með sínum yfirvegaða hætti.
Konan þreif skálarnar með tusku,
henti þeim aftur í hálminn en kom
sér síðan fyrir við hliðina á bóndan-
um. Kertið flökti. Öðru hverju skipt-
ust hjónin á nokkrum orðum um
laowai og Bingdao. En í sömu mund
og þögnin og endurtekin brosin voru
að verða örlítið vandræðaleg reis Liu
upp og veiddi nokkra strigapoka úr
kommóðunni.
Þegar hann hafði rakið alla pokana
í sundur glampaði á máða mynt,
brotin sverðasköft og ókennileg
málmstykki í rökkrinu. Á meðan ég
reyndi að gera mér grein fyrir
hversu gamalt þetta væri útskýrði
Liu að hann hefði fundið hlutina í
kringum Changcheng. Sennilega
höfðu hjónin grafið þetta upp á ökr-
unum. Þótt ég áttaði mig ekki á frá
hvaða tíma gripirnir væru sá ég á
upplýstu andliti Lius að þeir voru
eldgamlir. Enda hafði varla verið
mikið barist nýlega með sverðum við
Múrinn. Liu lagði fast að mér að
skoða þá vel og spurði eftir svolitla
stund hvort ég vildi kaupa.
Á meðan ég reyndi að gera upp við
mig hvort væri glataðra að kaupa
einhvern hlutanna af honum á verði
sem örugglega væri alltof lágt, eða
afþakka boðið, horfðu hjónin á mig
spennt og vandræðaleg í senn. Það
var eins og þeim fyndist þau hafa far-
ið yfir einhverja línu. En þegar ég
hristi höfuðið slaknaði aftur á þeim
og Liu hætti ekki fyrr en hann hafði
fengið að gefa mér nokkra af pening-
unum.
Á eftir rúlluðu hjónin út dýnum og
teppum yfir plastdúkinn en síðan fór-
um við út hvert af öðru til að míga.
Þegar ég kom inn aftur kvaddi konan
og lét sig hverfa en við Liu lögðumst
hlið við hlið á rúmpallinn. Ég horfði á
sígarettuglóðina stingast í myrkrið
og velti fyrir mér hvar eiginkona
hans eyddi nóttinni.
Morguninn eftir sást varla milli
veggja í litlu rýminu fyrir reyk. Fyrir
utan gluggann heyrðist í Liu að gefa
hænunum en konan hans tróð hálmi í
eldavélina. Klukkan var hálfsex. Ég
brölti fram úr svo hægt væri að rúlla
dýnunum saman og breyta rúminu í
matarborð. Á meðan við Liu borð-
uðum núðlusúpu á plastdúknum sótti
konan vatn í tunnuna en sauð það síð-
an niður á brúsana. Og eftir tvær við-
stöðulausar sígó héldum við af stað.
Allir heimsins kraftar höfðu ekki
enn náð að hífa sólina yfir fjöllin svo
rökkrið utan við bæinn var enn svalt.
Á leiðinni upp brekkuna birti. Múr-
inn flæktist um endalausa fjallaboga
sem lágu hver utan í öðrum svo erfitt
var að sjá hvort leiðin væri samfelld
eða öll í útúrdúrum. Liu gekk á und-
an. Yfirleitt fylgdum við stígum sem
leyndust í kjarrinu meðfram Múrsa
og heimamaðurinn vissi hvar var að
finna. Stundum styttum við okkur
líka leið með því að fara þvert yfir gil-
in. Hinsvegar hafði hækkunin verið
svo mikil daginn áður að við vorum
alltaf eins og staddir á annarri hæð
jarðar.
Á ökrum í kring var fólk við vinnu.
Ef Liu varð smeykur um að tapa
þræðinum hrópaði hann fyrirspurnir
yfir gilin og fékk upplýsingar til
baka. Vegna þess hversu hljóðbært
var gengum við stundum í gegnum
stutt samtöl þótt hvergi sæist fólk.
Annars ríkti friðsemdin ein í fjöllun-
um. Helstu vísbendingarnar um að
tíminn liði þarna voru andlit gömlu
bændanna sem komu röltandi á móti
okkur með rollur á undan sér eða
asna í eftirdragi. Upp flögruðu fiðr-
ildi. Allt leit út eins og í ginseng-aug-
lýsingu.
Með mannkynssöguna í höfðinu
Við skiptumst á að bera furstann.
Þótt mittisólin væri of víð fyrir Liu
og þunginn hvíldi á öxlum hans ein-
kenndist göngulagið alltaf af sama
örygginu. Í brekkum hægði hann vel
á sér og setti hendur undantekning-
arlaust aftur fyrir bak á meðan hann
mjakaðist jafnt og sígandi upp á við.
En á jafnsléttum snertu léttstígir
kínaskórnir varla jörð. Hann var
ekkert að flýta sér. Fyrirhafnarlaus
fótatökin báru með sér sömu seiglu
og ég ímyndaði mér að hefði þurft til
að reisa Kínamúrinn. Annaðslagið
hvíldum við okkur stutta stund. Ég
kastaði mæðinni og reyndi að þamba
ekki vatnið en Liu notaði þær yfir-
leitt til að reykja tvær sígarettur.
Smám saman hlóðst hitinn upp í
giljunum svo það varð stöðugt erf-
iðara að brjótast í gegnum háan
gróðurinn í brekkunum. Um há-
degisbilið vorum við báðir orðnir
gegnblautir og ákváðum að leggjast
undir tré á meðan sólin væri hæst á
lofti. Á leiðinni hafði Liu heillast
mjög af GPS-tækinu og varð enn
ánægðari með það þegar ég sýndi
honum á skjánum að við værum bún-
ir að ganga um tuttugu kílómetra.
Hinsvegar var enn spurning hvort
hann eða kortið hefði rétt fyrir sér.
Fljótlega kom aftur þessi fjarræni og
örlítið nostalgíski svipur á andlitið
svo helst leit út fyrir að hann væri að
láta mannkynssöguna í heild sinni
líða í gegnum hugann. Þó án þess að
taka afstöðu til einstakra atburða eða
kveða upp dóma. Sennilega var Liu
þó bara að pæla í hvar hann næði í
rútu aftur heim.
Brátt lá leiðin niður úr fjöllunum
og við tóku sléttur og hæðir. Múrinn
breyttist smám saman í grasbarð
sem síðan rétti ýmist betur úr sér eða
lét sig hverfa. Framundan voru samt
alltaf turnar sem mátti þræða sig eft-
ir. Í skugganum undir einum þeirra
voru tveir bændur á fylliríi ásamt
rollunum sínum. Þeir sögðu okkur að
Jiudun væri skammt undan og út-
skýrðu síðan fyrir Liu hvar þorpið
væri. Þótt ég hefði hugsanlega getað
komið mér þessa leið sjálfur breytti
öllu að hafa fylgd. Það var ekki bara
öruggara heldur líka kærkomin til-
breyting.
Þegar við sáum loks í Jiudun bauð
ég Liu að ganga með mér áfram dag-
inn eftir, gegn greiðslu. En hann
brosti bara og einhvernveginn þann-
ig að ekki fór á milli mála að hann var
búinn að fá nóg. Í staðinn lofaði hann
að hjálpa mér að finna annan leið-
sögumann í þorpinu.
Kveðjustundin
Jiudun stóð í litlu gljúfri. Á ein-
staka þökum voru hvítir loftnets-
diskar. Í kring uxu rengluleg tré.
Annars var þyrrkingslegt um að lit-
ast í hlíðunum. Ofan við þorpið lædd-
ist Múrinn framhjá en flýtti sér svo
yfir fjall austan við það.
Þegar bóndinn á fyrsta bænum
þar sem við bönkuðum upp á hafði
fengið að vita allt um ferðir útlend-
ingsins, reyndist hann til í sama
pakka og Liu. Ætlunin var að halda
áfram daginn eftir til þorpsins Erdun
sem bóndinn og kortið voru nokkuð
sammála um að væri tuttugu kíló-
metrum fjær.
Auðvitað leist mér ekki eins vel á
nýja fylgdarmanninn og Liu. Bónd-
inn var sköllóttur, með hökutopp og
horfði alltaf í kringum sig líkt og
hann hefði orðið vitni að slysi en vissi
ekki enn hversu illa væri komið fyrir
fórnarlömbunum. Eins talaði bónd-
inn áberandi hátt og virtist álíka
hörkulegur og hlíðarnar sem hann
barðist eflaust við alla daga. Hann
var um fertugt, hét Yu Li og bjó
þarna ásamt eiginkonu og þremur
feimnum krökkum. Bærinn líktist
heimili Lius, nema hvað svefnrýmin
voru tvö og í endanum gegnt rúm-
pallinum í öðru þeirra stóð svartur
sprunginn sófi og sjónvarp.
Við Liu fengum að nota vaskafatið
en síðan bauð kona Yus Li okkur upp
á soðin egg. Hún var samanrekin,
með stuttan háls og róandi bros. Það
kom mér á óvart að yfir eggjunum
kolféll hinn spaki Liu fyrir gaman-
þætti í sjónvarpinu. En þegar ég sá
hann skella upp úr í fyrsta sinn varð
ég meira undrandi á sjálfum mér.
Við lögðum okkur í klukkustund í
hinu rýminu sem mér virtist aðallega
notað sem kartöflugeymsla. Síðan
fékk Liu upplýsingar hjá Yu Li um
hvar hann kæmist í rútu til að stytta
sér leiðina heim. Hún hafði reynst
þrjátíu kílómetrar. Við kvöddumst
með handabandi og hann gekk af
stað en ég settist fyrir utan bæinn og
horfði á eftir honum. Lífið fór þess-
um æðrulausa manni sérstaklega vel.
Og svo hvarf hann inn í það.
Bókarkafli – Múrinn í Kína er titillinn á ferðasögu eftir Huldar Breiðfjörð, en þar lýsir höfundur ævintýralegu ferðalagi sínu meðfram Kínamúrnum
sumarið 2002, um 2.800 kílómetra leið. Ferðalagið tók tæpa þrjá mánuði og fór Huldar um helming leiðarinnar fótgangandi.
Fjöllin í Kína
Huldar tók yfir 1.700 ljósmyndir
á ferðalagi sínu meðfram Kína-
múrnum. Hluti þeirra er birtur í bók-
inni og segja þær í raun sína eigin
sögu um ferðina.
Múrinn í Kína er gefin út af bóka-
forlaginu Bjarti. Bókin er myndum
prýdd og er 228 bls.