Morgunblaðið - 21.11.2004, Blaðsíða 15

sjálfra en þeir sem skrifa fyrir full-
orðna. Við þurfum eiginlega að gera
meiri kröfur!
Sem betur fer er góður hópur ís-
lenzkra rithöfunda að skrifa fyrir
börnin. Ég tel að við séum ekki verr
sett með þetta en þjóðirnar í kring-
um okkur.“
– Að barnabókmenntum séu gerð
svipuð skil og fullorðinsbókunum?
„Ekki vil ég nú segja það! Barna-
bókmenntir sitja ekki við sama borð
og aðrar greinar, heldur eru þær
beinlínis settar til hliðar.
Nú má ég ekki vera vanþakklát!
Barnabókmenntum er sýndur sómi
varðandi umsagnir í blöðum; ég tel
þínu blaði til mikils sóma, að um
helgina var fjöldi umsagna um nýjar
barnabækur.
En barnabækurnar eru oft settar
niður í kjallara og þar er kannski
enginn til að afgreiða. Við gætum
byrjað á því að bjarga þeim upp úr
kjöllurunum!“
– Í Englandi eru barnabækurnar
að draga á fullorðinsbækurnar.
„Þú átt við J.K. Rowling sem er að
gera alla heimsbyggðina læsa.
Blessuð sé hún!
Það eru reyndar fleiri merki um
gósentíð fyrir barnabækur í útlönd-
um. Bandaríkjamenn hafa uppgötv-
að að stór hluti þjóðarinnar er ólæs.
Þeir eru að rumska og gefa barna-
bókum aukinn gaum og vægi.“
– Heldur þú að ólæsið blasi við
okkur?
„Ég veit það nú ekki. Ég óttast
hins vegar að orðaforði barna sé
slakur. Það er hart sótt að þeim úr
heimi tölvuleikjanna og annarra
miðla.
Mér finnst að fullorðna fólkið í
fjölskyldunum megi taka sig á. Og
þið fjölmiðlamenn megið líka taka
ykkur tak. Það er eilíf barátta, ef við
viljum halda tungunni okkar.
Þeir eru margir sem halda að við
þurfum ekki að leggja áherzlu á
móðurmálið, því það séu heimsmálin
sem gilda. En þetta er svo rangt! Við
eigum bara eitt móðurmál og því
betur sem við kunnum það, þeim
mun auðveldar verður að læra önnur
tungumál. Sá sem ekki nær góðum
tökum á móðurmáli sínu, getur aldr-
ei orðið góður í öðrum tungu-
málum.“
– Þessi tenging milli barna og full-
orðinna, sem þú talaðir um áðan – er
það hennar vegna sem þú ert oft
með „fullorðinsefni“ í sögunum þín-
um?
„Börnin búa í þessum veruleika
líka og sjá og heyra hvað er að ger-
ast. Það getur hins vegar reynzt
þeim erfitt að fá botn í það af hverju
fullorðið fólk lætur eins og það lætur
stundum. Það á að ræða við börn um
alvarlega hluti. Það er hægt að
skrifa fyrir börn um hvað sem er. En
það verður að gera það vel. Það er
ekki hægt að troða einhverju inn í
litlu kollana, ef þeim eru ekki gefnar
forsendur til að skilja hlutina.
Við verðum einfaldlega að lifa
saman í þessari veröld, börn og full-
orðnir, og við fullorðna fólkið verð-
um að passa okkur á því að skilja
börnin ekki eftir í óvissu, heldur ekki
þegar lestri bókar lýkur. Þau mega
alveg hlæja og gráta, en þau verða
að vita hvað er hvað.
Óvissan getur valdið barninu ang-
ist, sem við viljum ekki að það fái í
lífsfarangur sinn.“
Héðinsfjarðargöngin
bíði fyrir barnabækur
– Þessi nýja bók þín, Öðruvísi fjöl-
skylda er sjálfstætt framhald af
Öðruvísi dögum, sem kom út 2002.
Verður frekara framhald um Karen
Karlottu?
„Ég efast um það. Ég held ég sé
búin með þetta.
Ég hefði aldrei skrifað þessar
tvær bækur, ef ég hefði ekki ung
eignast vinkonu, Sibyl Urbancic, og
komið á heimili hennar. Þá hitti ég
móður hennar, Melittu, sem var
skáld og hámenntuð, og föður henn-
ar, Viktor Urbancic þarf ekki að
kynna.
Ég hugsaði mjög um það, hvernig
í ósköpunum það hefði verið fyrir
þessa fjölskyldu að flytjast hingað á
þennan útnára frá heimsborg í miðri
Evrópu. Ég vissi að þau voru á flótta
undan nazistum.
Þessi kynni sátu í mér. Þannig
geta ótrúlegustu hlutir setzt að í
manni og komið að gagni síðar
meir.“
– Ertu þá komin af stað með nýja
sögu?
„Ég er á eilífu meðgönguskeiði.
Ég get ekki skrifað fyrr en ég veit,
hvað ég ætla að skrifa um! Þegar
það liggur fyrir, þá þarf ég að hugsa,
hvernig sagan eigi að byrja og
hvernig hún á að enda. Ef eitthvað
rofar til í þeim efnum, þá fer ég að
skrifa. Og þá get ég verið anzi
snögg. Þetta verður svolítið hörð
vinnulota, því ég má ekki missa
þráðinn.“
– Þú talar eins og barnabókin eigi
undir högg að sækja. Hvað er til
ráða?
„Nú eru tímar einkavæðing-
arinnar. Það gerist ekkert án þess
að fyrir því sé haft. En ég held það
sé ekki sanngjarnt að leggja á útgef-
endur alla ábyrgðina á því að börnin
hafi eitthvað gott að lesa.
Ríkið getur vel séð af einhverjum
peningum til barnabókmenntanna.
Það má þá bara sleppa einhverju í
staðinn. Ég held til dæmis að
Héðinsfjarðargöngin þoli alveg að
bíða svolítið. Það mætti þá nota féð
til þess að leggja barnabókunum lið
og svo gætu sveitarfélögin fengið
peninga til að leysa launamál kenn-
ara. Kennarar eru nefnilega ómiss-
andi bandamenn rithöfunda við að
auka málþroska barnanna okkar og
halda bókum að börnum.
En nú er ég náttúrlega komin út
fyrir efni þessa samtals! Ég er bara
svo heit inn í mér.“
Það fer ekkert á milli mála að
Guðrún Helgadóttir er brennandi í
andanum. Hún róar sig með því að
segja mér frá morgninum. Við tölum
saman á degi íslenzkrar tungu og
Guðrún fór í leikskólann Geislabaug
í Grafarholti og las fyrir krakkana
úr Ástarsögu úr fjöllunum. „Ó, það
var svo gaman,“ segir hún og augun
ljóma. „Börnin eru svo skemmtileg!“
freysteinn@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 2004 15
Bækur eftir Guðrúnu Helgadóttur
 Jón Oddur og Jón Bjarni, 1974
 Meira af Jóni Oddi og Jóni
Bjarna, 1975
 Í afahúsi, 1976
 Páll Vilhjálmsson, 1977
 Enn af Jóni Oddi og Jóni Bjarna,
1980
 Ástarsaga úr fjöllunum, 1981
 Sitji guðs englar, 1983
 Gunnhildur og Glói, 1985
 Saman í hring, 1986
 Sænginni yfir minni, 1987
 Núna heitir hann bara Pétur,
1990
 Undan illgresinu, 1990
 Velkominn heim Hannibal Hans-
son, 1992
 Litlu greyin, 1993
 Ekkert að þakka! 1995
 Ekkert að marka! 1996
 Englajól, 1997
 Aldrei að vita! 1998
 Handagúndavél og ekkert minna,
1999
 Oddaflug, 2000
 Öðruvísi dagar, 2002
 Öðruvísi fjölskylda, 2004
Leikrit
 Hjartans mál, sjónvarpsleikrit
RÚV, 1998
 Óvitar, 1979
 Skuggaleikur, 2001
 Jón Oddur og Jón Bjarni, leik-
gerð, 2001