Morgunblaðið - 21.11.2004, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í UMRÆÐUNNI um meint
samráð olíufélaganna er oft bent á
að félögin hafi staðið saman að
eignarhaldi og rekstri bensín-
stöðva víða um land. Þessu hafa
félögin aldrei leynt. Staðreyndin er
sú að samrekstur á bensínstöðvum
var mjög oft af hinu góða, bæði
fyrir neytendur og þjóðfélagið í
heild sinni. Nú eru hins vegar
breyttar forsendur og samrekst-
urinn víðast hvar að hætta. Af
þessu tilefni er ekki úr vegi að líta
aðeins um öxl og skoða hvernig
málin þróuðust.
Áratugum saman
stýrði ríkisvaldið
verðlagningu á elds-
neyti í gegnum verð-
lagseftirlit ríkisins,
sem var forveri Sam-
keppnisstofnunar. Ol-
íufélögin lögðu fram
kostnaðartölur og
fengu skammtaða
álagningu út frá þeim.
Hvorki var spurt um
hagkvæmni í rekstri
né þarfir neytenda.
Kostnaður tengdur
því að reisa bens-
ínstöðvar naut velþóknunar verð-
lagseftirlitsins og leiddi til ótæpi-
legrar fjölgunar þeirra
um allt land.
Uppbyggingu bens-
ínstöðvanna var víðast
tekið fagnandi. Þær
þjónuðu ekki aðeins
íbúum viðkomandi
svæðis, heldur voru
þær oft eini staðurinn
þar sem ferðamenn
gátu keypt veitingar
og komist á salerni.
Bensínstöðvavæð-
ingin gekk hins vegar
út í öfgar á mörgum
stöðum. Reistar voru
þrjár stöðvar þar sem ein hefði
dugað. Í nokkrum bæjarfélögum
vildu menn hins vegar fara varlega
í sakirnar. Tilmæli komu frá sveit-
arstjórnum, eins og t.d. á Ísafirði,
um að olíufélögin kæmu sér saman
um eina bensínstöð. Hæpið þótti,
miðað við fjölda íbúa og ferða-
manna, að rekstrargrundvöllur
væri fyrir fleiri. Úr varð að olíufé-
lögin komu sér saman um eign-
arhald og samrekstur bensínstöðva
hér og þar um landið.
Á tímum ríkisákvarðana um
verðlagningu á bensíni skipti litlu
máli fyrir neytendur hvort ein eða
fleiri bensínstöðvar voru á staðn-
um. Allir voru skyldaðir til að selja
á sama verði – ríkisverðinu. Sam-
reknu stöðvarnar voru því hag-
kvæm lausn fyrir alla aðila. Þær
gátu miklu frekar staðið undir sér
en þegar þrjár stöðvar kepptu sín
á milli.
Offramboð bensínstöðva hefur
reynst dýrkeypt, jafnt olíufélögum
sem rekstraraðilum. Afgreiðslutími
verslana á landsbyggðinni hefur
lengst verulega og lágvöru-
verðsverslunum hefur fjölgað.
Þetta hefur komið niður á þeim
hefðbundna sjoppurekstri sem hélt
bensínstöðvunum lengst af gang-
andi.
Nærri lætur að 5.000 íbúa þurfi
til að standa undir bensínstöð í
þéttbýli. Á höfuðborgarsvæðinu
eru um 2.200 íbúar á bak við
hverja bensínstöð, sem þýðir að
bensínstöðvar eru helmingi of
margar. Á Reyðarfirði eru tæplega
700 íbúar og þrjár bensínstöðvar.
Sauðárkrókur skartar þremur
bensínstöðvum og rúmlega 2.600
íbúum. Húsavík og nærsveitir hafa
þrjár bensínstöðvar og 3.300 íbúa.
Olíufélögin sitja uppi með óþarf-
lega margar bensínstöðvar víða um
land. Margar þeirra eru verðlitlar
eignir, dýrar í viðhaldi og með afar
takmarkaðan rekstrargrundvöll. Í
litlum byggðarlögum eru það helst
samreknu stöðvarnar sem hafa
getað staðið undir sér.
Breytt samkeppnisumhverfi kall-
ar á að sameiginlegum rekstri
stöðvanna verði hætt og hefur
markvisst verið unnið að því frá
1996. Olíufélögin hafa átt í samn-
ingum um að skipta stöðvunum,
þannig að aðeins eitt félag reki
hverja þeirra. Samrekstri hefur
verið hætt á nokkrum stöðum. Það
leiðir óhjákvæmilega til þess að
einhver félaganna hverfa af við-
komandi þjónustusvæði, því ótæpi-
leg uppbygging bensínstöðva heyr-
ir sögunni til. Hins vegar er öllum
frjálst að opna bensínstöðvar hvar
sem er, með leyfi viðkomandi
sveitarfélags. Mjög víða stendur
bensínstöðvarekstur samkvæmt
gamla forminu ekki undir sér. Það
er dýrt að halda byggingum við,
uppfylla öryggiskröfur, bjóða
þvottaplön með kústum og slöng-
um og hafa fólk á launum frá því
snemma að morgni fram á kvöld.
Enda dettur nýjum aðilum á elds-
neytismarkaðinum ekki í hug að
bjóða slíka þjónustu.
Í nýlegri ákvörðun samkeppn-
isráðs er ekki talin ástæða til að
sekta olíufélögin fyrir samrekstur
bensínstöðva. Hins vegar mælist
samkeppnisráð til að þessum
rekstri verði hætt. Markmið olíufé-
laganna með uppskiptum sam-
reknu benínstöðvanna er ekki að
skipta landinu markaðslega á milli
sín, heldur að losna úr þessu
óheppilega umhverfi og skilja bæj-
arfélögin ekki eftir án bensín-
stöðva. Það er ósk þeirra sem
koma að málinu að hægt verði að
ljúka samrekstrinum sem fyrst.
Samrekstur bensínstöðva olíufélaganna
Margrét Guðmundsdóttir
skrifar um samrekstur ’Það er ósk þeirra semkoma að málinu að hægt
verði að ljúka sam-
rekstrinum sem fyrst.‘
Margrét
Guðmundsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
neytendasviðs Skeljungs hf.
Atvinnuhúsnæði
Skútuvogur - Rvík. til leigu/sölu
Nýkomið í einkasölu glæsilegt
atvinnuhúsnæði, samtals ca.
1000 fm á þessum vinsæla
stað. Eignin skiptist í skrif-
stofu og lagerpláss með hárri
lofthæð, innkeyrsludyrum ofl.
Eignin er fullinnréttuð á vand-
aðan máta. Eign í sérflokki.
Verðtilboð. MIRALE
Grensásvegi 8
108 Reykjavík
sími: 5171020
Opið:
mán. - föstud.11-18
laugard.11-15
Spennandi
gjafavörur og húsgögn