Eintak - 01.12.1993, Qupperneq 106

Ungur maður,
ÖR OG TAUGASTREKKTUR
„Ég hitti Steinar fyrsta sinni þegar hann var
rúmlega tvítugur," segir Jón Óskar rithöfundur.
„Ég lék þá með danshljómsveit ásamt bróður
Steinars, Hreiðari, og var að spila suður í Keflavík
þegar Steinar kom þangað til að heilsa upp á bróð-
ur sinn. Hann var þá giftur stúlku frá Keflavík.
Eftir ballið vorum við áffarn í salnum og þar sem
Steinar var liðtækur saxófónleikari og áhugamaður
um djass fórum við að djamma og gerðum það ffam
eftir nóttu, löngu eftir að allir aðrir voru farnir úr
húsinu."
Fáeinum mánuðum eftir ballið í Keflavík
hitti Jón Óskar Steinar á götu í Reykjavík.
„Þá gaf hann sig á tal við mig og bað mig um
að líta á það sem hann hefði skrifað. Ég lofaði
því, en varð hissa á að hann hefði ekld nefnt að
hann fengist við skriftir í fyrra skiptið. Ég fór
svo heirn til hans nokkru síðar til að líta á verk-
in. Þetta voru stuttar skissur. Fæstar þeirra
meira en síða í bók, í mesta lagi tvær. Þó að
þetta væru brot mynduðu þau heild og mér
leist vel á þetta hjá honum. Hann hafði þetta í
sér og ég sagði honum það. Hann vildi þarna að
ég hlustaði með sér á Keisarakonsertinn effir
Beethoven, en seinna áttum við eftir að ræða
mikið saman um tónlist. Steinar sneri seinna
algerlega baki við djassi og mátti ekki heyra
hann nefndan. Hljóðfærið lagði hann alveg á
hilluna og þar mátti það safna ryki. En hann
var alla tíð mikill unnandi klassískrar tónlistar.
Þegar ég hitti hann í þriðja sinnið þetta
sama ár hafði hann fleygt öllu saman og sagði
þá að sér fyndist að hann ætti að gera allt aðra
hluti. Ég varð mjög hissa, enda hafði ég verið já-
kvæður og hvetjandi fremur en hitt. En Stein-
ar fór sínar leiðir og hafði sínar hugmyndir eins
og æ síðan.
Steinar kom mér fyrir sjónir, hálfþrítugur
maðurinn, sem ákaflega feiminn og óframfær-
inn ungur maður, ör og taugastrekktur. Þegar
ég sá hann fyrst var hann undir áhrifum og ör-
uggur sem því nam, en i næstu tvö skipti var
hann allsgáður og ákaflega spenntur. Það var
eitt við Steinar sem ég tók mjög fljótt eftir.
Hann hafði geysilega minnimáttarkennd, var
hálfhræddur við fólk og átti alla tíð mjög bágt
með að umgangast það. Þetta var ekki áberandi í
tveggja manna tali, en um leið og þriðji maðurinn
var kominn fór Steinar inn í sig og varð eins og
festur upp á þráð.
Steinar vann sem prentari þegar ég kynntist
honum fyrst. Hann var giftur og átti tvær ungar
dætur. Um sama leyti og vinátta tókst með okkur
flutti hann norður til Akureyrar ásamt eiginkon-
unni og dætrunum. Þar bjó hann í árstíma eða
svo. Hann hélt áfram að skrifa fyrir norðan, stuttar
skissur, en þó heldur lengri en áður. Eftir jólin
þetta sama ár, 1953, sendi hann mér lítið hand-
skrifað kver sem hann nefndi Ljóðfyrir barnið. En
fyrir neðan nafnið stendur: Tilbrigði um ósamda
skáldsögu. Kverið tileinkaði Steinar mér með þess-
um orðum sem hann skrifaði á ffemstu síðuna:
„Tileinkað Jóni Óskari sem sagði mér að taka bein-
hringinn úr nös minni. Beinhringurinn færði mig
fjær. Ég viðurkenni það.“
Sársaukafullur
HJÓNASKILNAÐUR
Steinar og eiginkona hans skildu árið 1954 þeg-
ar dæturnar tvær voru fimm og tveggja ára. „Ég
held að ekki hafl verið ástleysi um að kenna,“ segir
Jón Óskar. „Að minnsta kosti ekki af hans hálíu.
En þetta var mikið basl og hann þoldi það ekki vel
og undi illa heima.“
„Eftir að Steinar og Jóna fluttust frá Akureyri
106
„Steinar, hann var skáldið,
fyrirleit knattspyrnu af öllu
hjarta og lýsingar hans á
þorpinu, drykkjusvolum og
knattspyrnuhetjum áttu síðar
eftir að fara svo fyrir brjóstið
á Skagamönnum að hann var
hálfvegis gerður útlægur af
Skaganum.“
GYLFI GlSLASON
„Steinar var sem unglingur
mesti stælgæinn á Akranesi
og allur í djamminu. Hreiðar
og hann stofnuðu hljómsveit
og léku á böllum og ég fékk
stundum að sitja í herberg-
inu hans Steinars og hlusta á
djass.“
KRISTJÁN SIGURJÓNSSON
„Örlæti var einn ríkasti þátt-
urinn í skapgerð hans. Eitt
sinn sá ég hann eyða sextíu
þúsund krónum á einu kvöldi
á veitingahúsinu 22.“
SVERRIR AGNARSSON
fékk hún berlda og þurfti að dvelja urn tíma á
berklahælinu þar sem hún kynntist manni sem
varð seinna eiginmaður hennar,“ segir Kristján
Sigurjónsson. „Steinar var í rusli eftir þetta, enda
elskaði hann þær allar ákaflega mikið, en hann var
þá byrjaður að skrifa og kominn í óreglu og var lít-
ið heima við. Það varð úr að Sigríður dóttir þeirra fór
í fóstur til Akraness og þar ólst hún upp í húsi afa
síns og ömmu, en Jóna tók hina dótturina, Elísa-
betu Hörpu. Ég varð aldrei var við að Steinar skrif-
aði fyrr en skömmu áður en þau skildu, en eftir að
hann var byrjaður gat hann ekld hugsað sér að
vinna við annað. Ef hann neyddist til þess var það
stopult og hann leið fyrir það. Ég hef þó heyrt
að hann hafi þótt mjög góður setjari, einn
þeirra bestu í faginu. En samskipti okkar
Steinars voru slitrótt í gegnurn tíðina; hann var
lítið innan um fjölskylduna nema ef voru stór-
veislur og hann var beinlínis neyddur til að
koma.“
„Mín fyrsta minning unr pabba er frá að-
fangadagskvöldi þegar ég er fimm ára gömul,“
segir Sigríður Steinarsdóttir. „Hann færði mér
þá dúlcku frá útlöndum, en hún gat bæði sagt
mamma og lygnt aftur augunum. Þetta er ein
skýrasta bernskuminningin, en hann var mik-
ið í burtu, off erlendis og hafði enga fasta bú-
setu, lifði á flaldd. Þetta varð til þess að við höfð-
um eldd stöðugt samband. Afi var gamaldags í
hugsun og vildi að börn sín væru vel sjálf-
bjarga, en pabbi var óhefðbundinn að öllu leyti.
Afa sárnaði það og það var erfitt að fá þá til að
skilja hvor annan. Amma hafði aftur á móti
alltaf óbilandi trú á þessum syni sínurn og
sagði stundum: „Bíðið bara, hann Steinar minn
á effir að verða stór.“ Pabbi var ákaflega hrifinn
af ömmu, en þrátt fyrir bjargfasta trú hennar
gekk honum allt í mót í skriftunum."
Geðveikisórar eða
BOTNLAUST HUGMYNDAFLUG
„Þegar við Steinar vorum ungir menn var
mikill slubb og slabb tími,“ segir Eyvindur
Erlendsson, fornvinur Steinars. „Göturnar
voru forugar og ungir menn á lélegum skóm
þrömmuðu skítinn upp í hné og áttu merki-
legar samræður. Borgin var einn allsherjar
drullupollur, ófrágengnir húsgrunnar og ill-
vígir amerískir hermenn í kvenmannsleit. Ég var
þá búinn að tylla tánum yfír þröskuldinn á leik-
húsinu og Steinar, sem hafði jafnan hendur í vö-
sum og geldc hokinn þannig að axlirnar náðu upp
undir eyru, hafði skrifað sérkennilegt leilchúsverk
um flugur sem Jdifra upp gluggarúðu. Leikararnir
áttu að vera klæddir í kjólföt og hafa dökk, kúpt
gleraugu; sumir hverjir áttu að bera pípuhatta til
marks um stétt og stöðu í flugnagerinu. Þarna áttu
flugurnar síðan að púla og strita við að mjaka sér
áfram upp gluggarúðuna þangað til þær misstu
marks, hálflömuðust og hrundu niður, enda hafði
eitri verið vætt á rúðuna. Þetta leikrit fannst mér
vera merkilegt og vildi koma því á svið, en það
reyndist ekki áhugi á því. En við vorum ekki alltaf
sammála og samstarfið var brösótt. Margir höfðu
þessa sömu reynslu af Steinari og gerðu eitthvað við
verkin hans án þess að blanda honum mikið inn í
það. Það reyndist oft farsælasta leiðin.
Við áttum samræður um leiklist og eitt sinni
sagði ég um verk effir hann að leikrit væru ekki
skrifuð svona. Mér fannst það ætti að vera „aksjón“,
þannig hafði ég lært það. Þá sneri hann sér að mér,
þungbúinn mjög, og sagði háðskur: „Hvernig eiga
þau þá að vera, Eyvindur?“ Þannig sló hann mig út
af laginu og gerði úr mér einhverja stofnun sem
vildi ráðskast með það sem höfúndar skrifuðu.
Hann gat orðið styggur og fornemaður og hafði
ákaflega gaman af snörpum samræðum. Fyrir
EINTAK DESEMBER