Morgunblaðið - 15.02.2005, Page 39

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 2005 39
MINNINGAR
✝ Þóra Kristjáns-dóttir fæddist í
Eyrarhúsum í
Tálknafirði 28. apríl
1913. Hún lést á
Dvalarheimilinu
Hlíð á Akureyri 5.
febrúar síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Kristján
Kristjánsson frá
Mýri í Bárðardal,
kennari, hreppstjóri
og útvegsbóndi í
Tálknafirði og síðar
skógarvörður á
Vöglum í Fnjóskár-
dal. Hann var sonur Kristjáns Ingj-
aldssonar umboðsmanns að Mýri í
Bárðardal Jónssonar ríka og
Helgu Stefánsdóttur, föðursystur
Stephans G. Stephanssonar skálds.
Móðir Þóru var Þórunn Jóhannes-
dóttir Þorgrímssonar, sem var
kunnur útvegsbóndi á Sveinseyri
við Tálknafjörð, og konu hans
Ragnheiðar Kristínar Gísladóttur.
Þau Þórunn og Kristján eignuðust
ellefu börn og náðu níu þeirra full-
orðinsaldri en tvö dóu í frum-
bernsku. Systkini Þóru, sem upp
komust, voru: 1) Ólafur, verkstjóri
á Patreksfirði, kona hans Oddný
Sölvadóttir; 2) Sigríður; 3) Ragn-
heiður Kristín, giftist Matthíasi E.
Guðmundssyni, lögreglumanni í
Reykjavík; 4) Jóhannes, deildar-
stjóri KEA á Akureyri, kona hans
var Gerður Benediktsdóttir; 5)
Kristbjörg, gift Jóhannesi Eiríks-
syni, ráðsmanni við Kristneshæli;
veikinda móður sinnar send í fóst-
ur til Ágústar Kristjánssonar og
Margrétar Ingibjargar Jónsdóttur
í Norðurbotni í Tálknafirði þar
sem hún dvaldist fram yfir ferm-
ingu. Þóra fór þá norður að Vögl-
um í Fnjóskadal til foreldra sinna.
Hún var við nám að Laugum í
Reykjadal veturinn 1934–35. Þóra
og Sigursteinn bjuggu á Grenivík,
en einnig um tveggja ára skeið á
Patreksfirði þar sem hann var vél-
stjóri hjá Vatneyri, frystihúsi
bræðra Þórunnar móður Þóru.
Þau fluttu norður á ný vorið 1949
og ráðgerðu að byggja sér hús á
Grenivík þegar Sigursteinn fékk
botnlangabólgu um borð í Garðari
EA og lést af völdum veikindanna.
Eftir lát hans hélt Þóra börnum
sínum heimili með tengdamóður
sinni og Þóroddi mági sínum. Hún
vann við ýmis tilfallandi verkefni,
s.s. saltfiskverkum, beitingu,
bakstur og fleira en kenndi einnig
handavinnu við Grenivíkurskóla.
Fljótlega eftir að yngsta dóttir
hennar lést tæplega 12 ára gömul
úr heilablóðfalli flutti Þóra búferl-
um til Akureyrar. Hún starfaði á
Kristneshæli, hjá skóverksmiðj-
unni Iðunni og var ráðskona á síld-
arplönum, fyrst á Raufarhöfn og
síðar hjá bæði Sunnuveri og Norð-
ursíld á Seyðisfirði hjá Hreiðari
Valtýssyni og Elsu Jónsdóttur.
Þóra tók við starfi ráðskonu á Sól-
borg, heimili fyrir þroskahefta
þegar til þess var stofnað árið
1970 og starfaði þar uns hún lét af
störfum árið 1978 sökum heilsu-
brests. Hún fór á Dvalarheimilið
Hlíð í apríl 1980.
Útför Þóru fer fram frá Gler-
árkirkju á Akureyri í dag og hefst
athöfnin klukkan 14. Jarðsett
verður í Grenivíkurkirkjugarði.
6) Haraldur; 7) Helga;
8) Guðrún, gift Þóri
Valdimarssyni, starfs-
manni við Kristnes-
hæli. Þóra var næst-
yngst. Aðeins Krist-
björg er á lífi af systk-
inunum, en hún varð
100 ára 18. janúar síð-
astliðinn.
Þóra giftist 21.
október 1938 Sigur-
steini Jónssyni vél-
stjóra frá Grenivík, f. í
Holti við Grenivík 12.
júlí 1910, d. 18. ágúst
1949. Foreldrar hans
voru Jón Oddsson og Egedía Jóns-
dóttir. Þau eignuðust fjögur börn,
þau eru: 1) Hildur Mary, f. 18.
ágúst 1940, d. 25. apríl 1999. Eig-
inmaður hennar, Níels Brimar
Jónsson, f. 24. janúar 1942, d. 27.
apríl 2004. Þau eignuðust þrjú
börn, Hönnu Þóreyju, Steinunni
Elsu og Jón Viðar. 2) Þórunn Ey-
dís, f. 12. maí 1944. Eiginmaður
hennar er Þór Þorvaldsson, f. 7.
október 1939. Þau eiga fimm dæt-
ur, Margréti Þóru, Helgu Sigríði,
Ingibjörgu Ebbu, Hjördísi Völu og
Steinunni Maríu. 3) Jón Kristján, f.
4. apríl 1947. Eiginkona hans var
Fjóla Sigurðardóttir. Þau skildu.
Þau eignuðust þrjú börn, Guð-
mund Þór, Sigurstein Mar og Ey-
dísi Mary. 4) Steinunn, f. 18. sept-
ember 1949, d. 20. ágúst 1960.
Barnabarnabörn Þóru eru 17.
Þóra ólst upp í Eyrarhúsum til
fimm ára aldurs, en var þá í kjölfar
Amma okkar, Þóra, hefur nú feng-
ið hvíldina, eftir langan dag og
strangan. Hún kveið ekki vistaskipt-
unum, sannfærð alla tíð um að „fyrir
handan“ myndi hún á ný hitta ástina
sína, Sigurstein og dæturnar tvær
sem fóru á undan henni, Steinunni og
Hildi.
Fyrst munum við ömmu Þóru á
heimili okkar við Litluhlíð, en þangað
kom hún þegar við vorum fárra ára.
Síðar fékk hún svo vist á Dvalar-
heimilinu Hlíð og þangað voru farnar
ófáar ferðirnar. Það þótti alltaf jafn-
spennandi að heimsækja ömmu á elli-
heimilið, ellóið, enda margt sem heill-
aði. Fyrst og fremst þótti okkur varið
í nammiskúffu gömlu konunnar, þess
beðið í ofvæni að hún gæfi út veiði-
leyfi á þá ágætu skúffu. Svo átti hún
forláta stól sem snerist og ekki leið-
inlegt að setjast í hann og láta snúa
sér í fleiri hringi. Yfirleitt var ákveðið
fyrirfram hversu marga hringi mátti
fara í hvert sinn! Á tímabili tók hún
upp á því að leysa ungviðið út með
peningagjöfum, var með þar til gerða
poka með tíu króna peningum sem
sérstaklega voru til þess ætlaðir að
gleðja ungviðið sem leit inn til henn-
ar. Á þessu stóra heimili, sem Hlíð er
var líka gaman að fara í feluleiki,
ferðast á milli hæða með lyftunni og
svo gátu börnin líka dundað sér við
leiki á gólfinu inni á herberginu henn-
ar. Það var því alltaf spennandi að
fara í heimsóknir á Hlíð.
Ömmu þótti einkar skemmtilegt að
bregða sér út í bíltúr og var þá ýmist
ekið um bæinn, farið út í sveit og svo
var toppurinn að fara alla leið út á
Grenivík. Gjarnan dró hún þá upp
veskið sitt og splæsti í bakkelsi sem
helst átti að kaupa í Kristjánsbakaríi.
Þetta var heilmikið ferðalag og
margt spjallað.
Ömmu þótti gaman að gefa og fyrir
kom að hún var að ota að okkur ýms-
um eigum sínum, þar á meðal fatnaði
og ef henni þóttu undirtektirnar ekki
nægilega góðar lét hún þess getið „að
þetta væri nú bara alveg nýmóðins“.
Skyldi ekkert í okkur að færast und-
an því að taka við þessum ágætum
flíkum „sem væru komnar í móð aft-
ur“, eins og hún orðaði það. Þessi
orðatiltæki hennar hafa lifað í fjöl-
skyldunni og munu örugglega gera
um ókomin ár.
Við leiðarlok vonum við innilega að
hún fái þá ósk sína uppfyllta að hitta
nú fyrir gengna ástvini sína, svo sem
hún þráði svo heitt.
Hjördís Vala og Steinunn María.
„Hreinlæti, þrifnaður og reglu-
semi er æskilegt að sé svo mikill á
heimilum að sem sjaldnast fari úr
skorðum og þar af leiðandi ekki að
taka stóra ræstingardaga. Gott mál-
tæki segir að maður ætti helst ekki
að þurfa að færa í lag heldur eigi
maður ætíð að hafa í lagi. Einnig er
húsmæðrum heimilanna nauðsynlegt
og jafnvel öllu heimilisfólki að muna
annað máltæki og það er: Að hafa
vissan stað fyrir hvern hlut og hvern
hlut á þeim vissa stað.“
Svo skrifaði Þóra Kristjánsdóttir
hjá Kristjönu Pálsdóttur á Kvenna-
skólanum á Laugum veturinn 1934–
35. Tilvitunin er tekin úr kaflanum
Vorræsting en þar kemur fram að
samt sé nú sjálfsagt að gera allsherj-
ar ræstingu á öllu innan og jafnvel ut-
an bæjar að vorinu, þegar tíð er orðin
góð og nokkurn veginn orðið þurrt í
kringum bæina. Síðan er nákvæm-
lega útlistað hvernig best er að bera
sig að við umrædda vorhreingern-
ingu.
Þarna var námsmeyjum einnig
kennt að búa til sápu, hvernig best
færi á að þvo hvítan þvott og mislitan,
ullarþvott og gluggatjöld og nokkrar
síður í glósubókinni fjalla sérstaklega
um hreinsun á karlmannafötum, stíf-
ingu þeirra og pressingu. Námsefnið
tileinkaði Þóra sér með ágætum,
hreinlætið í fyrirrúmi og þess gætt að
ekki færi svo úr skorðum að taka
þyrfti stóra ræstingardaga, hlutirnir
hver á sínum vissa stað.
Lífið fór ekki alltaf mildum hönd-
um um Þóru Kristjánsdóttur. Henni
féll ætíð þungt að hafa ekki notið
æskuáranna í stórum hópi systkina
sinna, á hinu mannmarga og stönd-
uga heimili foreldra sinna fyrir vest-
an. Sagði stundum frá því hvað hún
orgaði á leiðinni, fimm ára gömul
þegar verið var að flytja hana á milli
bæja, frá Eyrarhúsum eftir að móðir
hennar veiktist. Líka frá kvöldinu
þegar hún nýkomin í fóstrið var vak-
in upp og allt heimilisfólk þusti út á
hlað þar sem gaf að líta uppljómaðan
himin í suðri. Þá var hafið Kötlugosið
1918 og þóttu mikil undur að sjá him-
ininn loga. Fátt virðist hún annað
hafa kært sig um að muna frá barn-
æskunni. Lítið annað var í það
minnsta til frásagnar.
Besti tími ævinnar voru árin með
Steina, eiginmanninum sem reyndist
henni afar vel. Milli þeirra voru mikl-
ir kærleikar. Hann var hrifsaður úr
faðmi fjölskyldunnar, Þóru og
barnanna þriggja, tæplega fertugur
en mánuði síðar fæddist yngsta dótt-
irin sem fékk nafn hans. Það er ekki
öfundsvert hlutskipti að standa uppi
ekkja með fjögur börn, 36 ára gömul,
engar almannatryggingar til staðar,
meðlög eða bætur af neinu tagi. Góð-
viljað fólk bætti það upp að svo miklu
leyti sem hægt var, systur sem tóku
að sér að sjá börnunum fyrir fatnaði,
trillukarlar lögðu nýveidda ýsu á
tröppurnar á Akurbakka þegar þeir
komu af sjónum, þorpsbúar keyptu
af henni nýbakaðar smákökur,
tengdamóðir hennar og mágur sem
héldu með henni heimili. Það var
henni kappsmál að hafa börnin hjá
sér, senda þau ekki til vandalausra
svo mikið var á sig lagt.
Að missa svo hana Steinu, sem
ekki náði 12 ára aldri var meiri harm-
ur en hægt er með góðu móti að ráða
við og sjálfsagt hefur aldrei almenni-
lega verið komist yfir þá raun.
Þessir atburðir gerðust áður en
ömmubörnin komast til vits og ára.
Þau muna konu sem var hress og kát,
konu sem hafði yndi af því að gefa og
gleðja, miðla af reynslu, kenna bæn-
ir, vestfirsk orðatiltæki, segja sögur
af síldarplönum. Konu sem kom eins
og stormsveipur inn í eldhús dætra
sinna með gamanyrði á vör, hnoðaði,
hrærði, þeytti og skellti á augabragði
upp veislu, 15 sortir, ekkert múður
og kökurnar sumar á fjölda hæða.
Engum duldist hver stjórnaði í eld-
húsinu þegar ættmóðirin var mætt
með hvíta svuntu. Fyrirmæli gefin á
báða bóga og eftir þeim var farið
möglunarlaust.
Þóra enda vön að hafa mikið um-
leikis, fór létt með að elda ofan í
fjöldann allan af hungruðu síldarsölt-
unarfólki á árum áður. Þá sýndust
mörg spjót á lofti í einu og mikill
gustur á þeirri gömlu. Metnaðurinn
að bjóða bragðgóðan mat en ekki síð-
ur var mikið lagt upp úr ráðdeild og
aðhaldsemi þegar kom að því að
kaupa inn. Nýta matinn vel og bjóða
afganginn daginn eftir í nýjum bún-
ingi. Bruðl tíðkaðist ekki.
Þegar að austan var komið eftir
síldarvertíð var veskið í þykkara lagi.
Þá var ekkert til sparað ef unnt var
að gleðja ungar sálir. Pantaði Óla
vindil út í Skarðshlíð og svo var ekið
til heildsalans Valda Bald þar sem
súkkulaðikex var verslað í kassavís
Hennar háttur og vani að kaupa stórt
inn. Þannig fékkst alltaf mestur af-
slátturinn.
Heilsuna missti hún snemma. Ekki
orðin sjötug þegar eitt og annað fór
að gefa sig í skrokknum. Fór því til
þess að gera „ung“ inn á stofnun, en
lét sér vel líka. Ekki vön öðru en taka
því sem að höndum ber, þegjandi oft-
ast og hljóðalaust. Dvalarheimilið
Hlíð var hennar heimili í nær 25 ár.
Þar var gott starfsfólk og alveg prýð-
is matur, sagði hún og taldi sig bæði
hafði vit á og smekk fyrir góðri mat-
seld. Um meira var ekki beðið. Fyrir
fáum árum missti hún svo elstu dótt-
urina, Hildi. Þeirri harmafregn tók
hún af æðruleysi, brá orðið hvorki við
sár né bana. Sjálf hefði hún kosið að
fá að fara í hennar stað. Því fékk hún
bara ekki ráðið.
Á Hlíð hafði hún hvað mest yndi af
handavinnunni. Átti þar góðar stund-
ir við að mála myndir á boli fyrir
langömmubörnin, kodda- og svæfil-
ver sjálfsagt í hundraðatali handa af-
komendum sínum, gestum og gang-
andi. Það er því viðeigandi að kveðja
ömmu Þóru, nú þegar lagt er upp í
Grenivíkurförina hinstu og vitna til
þeirra áletrana sem hvað mestra vin-
sælda nutu á svæflunum hennar:
Góða nótt.
Sofðu rótt.
Margrét Þóra.
ÞÓRA
KRISTJÁNSDÓTTIR
Kistur - Krossar
Prestur - Kirkja
Kistulagning
Blóm - Fáni
Val á sálmum
Tónlistarfólk
Sálmaskrá
Tilk. í fjölmiðla
Erfisdrykkja
Gestabók
Legstaður
Flutningur kistu á
milli landa og
landshluta
Landsbyggðar-
þjónusta
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Símar 581 3300 - 896 8242
Allan sólarhringinn - Áratuga reynsla
Suðurhlíð 35 — Fossvogi — www.utforin.is
Sverrir
Einarsson
Sverrir
Olsen
Bryndís
Valbjarnardóttir
Oddur
Bragason
Guðmundur
Þór Gíslason
Komum heim til aðstandenda ef óskað er
REYNSLA • UMHYGGJA • TRAUST
Þegar andlát ber að höndum
Önnumst alla þætti útfararinnar
ÚTFARARSTOFA
KIRKJUGARÐANNA
Vesturhlíð 2 • Fossvogi • Sími 551 1266 • www.utfor.is
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma og
langamma,
ÞÓRDÍS GUÐMUNDSDÓTTIR,
hjúkrunarheimilinu Eir,
lést á Landspítala Fossvogi föstudaginn
11. febrúar.
Ingibjörg Guðjónsdóttir, Guðjón Róbert Ágústsson,
Einar Guðjónsson, Helga Guðmundsdóttir,
Þorbjörg Guðjónsdóttir, Gylfi Ernst Gíslason,
barnabörn og barnabarnabörn.
Elskuleg eiginkona mín, móðir okkar, tengda-
móðir og amma,
HALLA GÍSLADÓTTIR,
Hólmgarði 45,
Reykjavík,
lést á Landspítalanum við Hringbraut aðfara-
nótt sunnudagsins 13. febrúar.
Baldur Skarphéðinsson,
Halla Björg Baldursdóttir, Magnús Páll Albertsson,
Gísli Baldursson, Ragnheiður Sigurgeirsdóttir
og barnabörn.
Morgunblaðið birtir minningar-
greinar alla útgáfudagana.
Skil Minningargreinar skal senda í
gegnum vefsíðu Morgunblaðsins:
mbl.is (smellt á reitinn Morgun-
blaðið í fliparöndinni – þá birtist
valkosturinn „Senda inn minning-
ar/afmæli“ ásamt frekari upplýs-
ingum).
Skilafrestur Ef birta á minning-
argrein á útfarardegi verður hún
að berast fyrir hádegi tveimur
virkum dögum fyrr (á föstudegi ef
útför er á mánudegi eða þriðju-
degi). Ef útför hefur farið fram
eða grein berst ekki innan hins til-
tekna skilafrests er ekki unnt að
lofa ákveðnum birtingardegi. Þar
sem pláss er takmarkað getur
birting dregist, enda þótt grein
berist áður en skilafrestur rennur
út.
Minningar-
greinar