Morgunblaðið - 23.03.2005, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 23. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
MYNDASÖGUR eru ævagamalt
fyrirbæri. Frásagnir í myndum eins
og forfeður okkar hafa sett fram á
hellisveggi, á kirkjuglugga, á refla
og svo má lengi telja. Myndasagan
sameinar ritlist eða frásögn og
myndlist eða sjónlistir. Hún er því
vinsæl á Íslandi þar sem frásagn-
arhefðin er rótgróin í þjóðarvitund-
ina. En það er samt sem áður ekki
mjög áberandi „kúltúr“ í kringum
myndasögur hvað varðar útgáfu og
umræðu, þótt finna megi þá menn-
ingu hér eins og annars staðar.
Fyrir tíð Gisp!-hópsins voru nær
allar myndasögur á Íslandi þýddar
vinsælar bækur frá Frakklandi og
Belgíu, gefnar út af Fjölva og Ið-
unni fyrir ungan lesendahóp. Fáu
var stefnt til eldri lesenda, nema
kannski helst Viggó viðutan. Ís-
lenskar skopmyndir eftir listamenn
á borð við Sigmund, Ragnar Lár
o.fl. birtust á síðum dagblaða og
Bandormurinn baksaði við að gefa
út einhverjar íslenskar myndasögur
með misjöfnum árangri. Gisp! var
stofnað árið 1990 af þeim Halldóri
Baldurssyni, Þórarni Leifssyni,
Braga Halldórssyni, Jóhanni L.
Torfasyni, Þorra Hringssyni, Ólafi
J. Engilbertssyni og Bjarna Hin-
rikssyni. Var markmið hópsins að
koma lífi í íslenska myndasögugerð
og leituðu þeir til listamanna víðs-
vegar að sem fengust við slíkt list-
form bæði á forsendum myndlistar
og frásagnar með myndasögugerð.
Í þá daga var myndasagan nokkuð
fyrirferðarmikil í myndlistinni og
birtist í málverkum og veggjakroti
eftir alþjóðlegar stjörnur mynd-
listar eins og Keith Haring og
Jean-Michel Basquiat.
Útgáfa Gisp!-blaða hefur oftar en
ekki verið samhliða sýningum þar
sem tvinnað er saman myndasögum
og myndlist. Það er því vel við hæfi
að stærsta sýning hópsins til þessa
skuli nú vera haldin í Hafnarhús-
inu. En safnið er, eins og flestir
vita, tileinkað Erró sem er þekktur
fyrir að nota myndasögur í málverk
sín. Er Erró-salurinn nú tileink-
aður myndasögum í verkum lista-
mannsins og er í raun hluti af sýn-
ingu Gisp!
Sýningin heitir „Nían“ og sam-
hliða sýningunni var gefin út ní-
unda bók Gisp! Er þetta sögulegt
yfirlit í bland við nýjar myndasögur
og enn og aftur eru mörk mynda-
sagna og sjónlista skoðuð enda
ágreiningsmál hvort myndasagan
ein og sér eigi erindi í sýningarsali
þegar hún nýtur sín langbest í
bókaforminu. Því er þó ekki að
neita að áherslan er ríkari á
myndasögugerðina en sjónlistina.
Einn salur er tileinkaður Art
Spiegelman, sem er konungur í
greininni, brautryðjandi í pólitískt
áleitnum myndasögum og sá eini í
heiminum sem hlotið hefur Pulitz-
er-verðlaun fyrir myndasögu. Einn-
ig sjáum við verk eftir Dave
McKean, höfund The Sandman. Við
sjáum hins vegar enga konunga í
samtímalistum. Reyndar eru þarna
verk eftir myndlistarmenn á borð
við Milan Kunc, Jan Knap og Peter
Angermann. En þau eru fengin að
láni úr einkasafni Helga Þorgils
Friðjónssonar og setja ekki eins
mikinn svip á sýninguna eins og
Art Spiegelman og Dave McKean
gera. Eflaust er ástæðan sú að sýn-
ingarstjórinn, Bjarni Hinriksson er
úr myndasögugeiranum og hefur þá
átt betri aðgang að mönnum eins
og Spiegelman og McKean og
kannski bara meiri áhuga. Hefur
Bjarni vissulega gert vel að fá verk
eftir Spiegelman, McKean o.fl. Það
er frábært að sjá frummyndir eftir
slíka listamenn og kynnast aðferð-
um þeirra nánar.
„Nían“ er hamslaus sýning og
skemmtileg að sjá. Ég hef skoðað
hana í tvígang og mun vafalaust
heimsækja hana aftur, enda mikið
að meðtaka og margir fletir að
huga að. Bókin sérlega eigulegur
gripur enda ekki hefðbundin sýn-
ingarskrá heldur sjálfstætt 204
blaðsíðna verk, uppfullt af sam-
félagslegum ádeilum, fræðandi
greinum og ruddalegu skopi.
Ruddalegt skop
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur –
Hafnarhúsið
Opið alla daga frá 10–17. Sýningu
lýkur 24. apríl.
Gisp!
Jón B.K. Ransu
„Frábært að sjá frummyndir eftir slíka listamenn,“ segir í umsögn um Níuna.
Við óttumst að það stefni íað hið fyrirhugaða Tón-listarhús verði á end-anum ekki tónlistarhús,
heldur fjölnota menningarhús, þar
sem ráðstefnur og alls kyns menn-
ingarlegar uppákomur verði metn-
ar til jafns við tónleikahald at-
vinnumanna í tónlistarlífinu,“ segir
Kjartan Ólafsson, formaður Tón-
skáldafélags Íslands og talsmaður
breiðs hóps af tónlistarfólki, tón-
leikahöldurum og tónleikagestum,
sem skrifað hafa undir áskorun til
forsvarsmanna Tónlistarhússins
um að taka til greina óskir þessa
hóps um tónleikasal sem sniðinn
sé að þörfum þeirra.
„Þegar horft er til tónlistarlífs-
ins í Reykjavík og nágrenni þá
blasir við að 90 prósent allra tón-
leikanna eru sóttir af 60–160
manns. Í umræðunni um tónlistar-
húsið á undanförnum árum og ára-
tugum hefur ítrekað verið óskað
eftir því að í fyrirhuguðu Tónlist-
arhúsi verði 200 manna kamm-
ersalur, eingöngu ætlaður til tón-
leikahalds, með rúmgóðu sviði og
góðum hljómburði. Okkur hefur
ávallt verið svarað með því að tillit
verði tekið til óska okkar og
ábendinga og samráð verði haft
við okkur. Þetta hefur ekki verið
gert og nú blasir við í útboðs-
gögnum, sem lögð hafa verið fram,
að hvergi er gert ráð fyrir sal af
þessari stærð heldur er 450 manna
salnum ætlað að mæta þessari
þörf, jafnhliða því að verða aðal-
æfingasalur Sinfóníuhljómsveit-
arinnar og vettvangur fyrir ýmsa
aðra viðburði. Við teljum að með
þessu verði Tónlistarhúsið ekki sá
miðpunktur tónlistarlífsins sem því
er ætlað þar sem ekki er gert ráð
fyrir sal sem hýsir megnið af því
tónleikahaldi sem fer fram á
Reykjavíkursvæðinu,“ segir Kjart-
an og vísar til skýrslu sem Þórunn
Sigurðardóttir og Svanhildur Kon-
ráðsdóttir unnu fyrir stjórn Aust-
urhafnar á síðasta ári og var ný-
verið gerð opinber.
„Þar kemur skýrt fram að Tón-
listarhúsinu er ætlað fjölbreytilegt
menningarlegt hlutverk, jafnvel
svo að tónleikahald verði ekki
nema hluti af starfseminni og
kannski ekki sá mikilvægasti.
Segja má að þarfir hússins séu
ekki skilgreindar með tónlistarlífið
í huga fyrst og fremst, heldur alls
kyns fundi og ráðstefnur, nánast
ferðaþjónustu frekar en tónlistar-
lífið.“
Í skýrslu þeirra Þórunnar og
Svanhildar segir m.a.: „Þrátt fyrir
að fjölbreytt nýting á rýmum TRH
(Tónlistar- og ráðstefnuhúss) sé
rekstrarleg nauðsyn, er mikilvægt
að horfast í augu við vankanta
slíkrar fjölnýtingarstefnu. Mun
skýrari stefna þarf að liggja fyrir
um starfsemi húss sem rúmar svo
fjölbreytta starfsemi en einfaldari
rekstrar sem takmarkast t.d. við
sinfóníuhljómsveit. Hér verður um
að ræða tónlistarstarfsemi og
menningarviðburði af ýmsum toga,
ráðstefnuhald og fundi, fyrirlestra,
vörukynningar og sýningar, verð-
launaafhendingar, útskrift-
arathafnir, aðalfundi og jafnvel
mögleika á kvikmyndasýningum,
t.d. í tengslum við kvikmyndahá-
tíðir. Einnig eru fjölmörg tækifæri
til að nýta anddyri og önnur opin
rými fyrir einfaldari viðburði, sýn-
ingar og móttökur.“
Síðar segir: „Svo sveigjanlegt
hús býður upp á spennandi rekst-
ur en hefur ekki sjálfkrafa skýrt
svipmót sem mótast af þeirri meg-
instofnun sem það hýsir, t.d. sin-
fóníuhljómsveit. Alþjóðleg reynsla
sýnir hins vegar að höfuðvandi
fjölnota húsa af ýmsu tagi er til-
hneiging til að verða sviplaus og
sálarlaus; lítið annað en skel utan
um misgóða viðburði. Afar brýnt
er að húsið öðlist „sál“, andrúms-
loft og ímynd sem gerir það aðlað-
andi fyrir notendur og gesti.“
Ekkert samráð við
tónlistarfólk
„Þegar talað er um að samráð
hafi verið haft við lykilfólk í tón-
listarlífinu varðandi undirbúning
Tónlistarhússins þá spyr maður
sig hvort allir helstu tónlistarmenn
landsins og forsvarsmenn allra
helstu tónlistarhópanna séu ekki
þar á meðal en auk Vladimírs
Ashkenazys, sem skrifar fyrstur
undir áskorunina, má sjá nöfn for-
svarsmanna Kapúthópsins, Kamm-
ersveitar Reykjavíkur, Mót-
ettukórs Hallgrímskirkju,
Hamrahlíðarkórsins, Ísafoldar,
Kamerarctica, Voces Thules, Scola
Cantorum, Hnjúkaþeys, Tríós
Reykjavíkur, Karlakórsins Fóst-
bræðra ásamt forsvarsmönnum
einleikarafélaga á Norðurlöndum,
Myrkra músíkdaga og KaSa-
hópsins.
Þetta eru þeir sem skrifa undir
áskorunina og ekki hefur verið
hlustað á þeirra sjónarmið fram að
þessu. Þess vegna er áskorunin
okkar síðasta hálmstrá til að vekja
athygli á sjónarmiðum tónlist-
arfólksins, þeirra sem í rauninni
bera uppi það tónlistarlíf sem
væntanlega á að fara fram í hús-
inu.“
– Um hvað var ekki haft samráð
við ykkur?
„Um það hvernig þetta tónlist-
arhús lítur út samkvæmt útboðs-
gögnum og hvernig skýrsla Þór-
unnar og Svanhildar lýsir
væntanlegri notkun hússins.“
– Fram að þessu hefur öll
áhersla í umræðunni um Tónlistar-
húsið snúist um hvort þar verði
hægt að sviðsetja óperur með við-
eigandi hætti. Nú er aðalatriðið
skyndilega að í húsið vanti 200
manna kammersal. Hvers vegna
hefur ekki verið bent á þetta fyrr?
„Það var bent á þetta en síðan
datt það upp fyrir aftur. Við bent-
um á það fyrir ári síðan á málþingi
í Íslensku óperunni sem Stefán
Hermannsson og stjórn Aust-
urhafnar stóðu fyrir, að í húsið
vantaði sal af þessari stærð. Okk-
ur var svarað að tillit yrði tekið til
okkar sjónarmiða og reyndar hef-
ur það svar verið gefið ítrekað síð-
an. Það hefur síðan ekki skilað sér
lengra en raun ber vitni.“
Stefán Hermannsson, stjórn-
arformaður Austurhafnar, segir í
Morgunblaðinu í gær:
„Eins og ég sagði á fundinum
með Tónskáldafélaginu finnst mér
450 sæta salurinn sem við erum
með inni í áætluninni, sem er kall-
aður æfinga- og kammermús-
íksalur, henta ágætlega fyrir
þetta. Hann verður bæði fallegur
og með svo góðum hljómburði að í
slíkum sal finnst manni maður
ekki vera í svo stórum sal.“
Er þetta ekki fullnægjandi að
ykkar mati?
„Þessi salur er of stór hvað svo
sem Stefán segir um hið gagn-
stæða. Í öðru lagi þá geta tón-
leikahaldarar ekki leigt svo stóran
sal fyrir tónleika af þeirri stærð-
argráðu sem algengastir eru á
Reykjavíkursvæðinu. Það er líka
algerlega óljóst af hálfu Aust-
urhafnar hvernig á að reka svona
sal. Við erum að tala um allt að
300 tónleika af þessari stærð á ári.
Eiga þeir að vera í þessum sal
ásamt því að hann verði aðal-
æfingasalur Sinfóníunnar og vera
leigður út til alls kyns annarra að-
ila að auki? “
– Óttist þið að komast ekki að?
„Já, að það verði ekki rekstr-
arlega hagkvæmt að fá tónlistina
inn í salinn. Aðrir aðilar með ann-
ars konar starfsemi muni borga
betur. Tónlistarlífið er ekki sam-
keppnisfært við viðskiptalífið um
leigu á húsnæði til kynninga og
fundahalda.“
Tækifærið að renna
okkur úr greipum
– Þið viljið fá þriðja salinn í hús-
ið en ekki að 450 sæta salurinn sé
gerður að 200 manna sal?
„Já, við teljum að þörfin fyrir
þriðja salinn, 200 sæta kammersal,
sé alveg augljós og án hans verði
þörfum tónlistarlífsins ekki mætt.
Einhvern tíma var gert ráð fyrir
honum en það er búið að þvæla
svo mikið með þetta mál að all-
flestir eru hreinlega búnir að gef-
ast upp á því að reyna að hafa
áhrif. Að óbreyttu mun megnið af
tónlistarlífinu ekki fara inn í þetta
hús.“
Í áskoruninni eru eftirfarandi
óskir settar fram:
Að í fyrirhuguðu Tónlistarhúsi
verði 200 manna einleiks- og
kammersalur eingöngu ætlaður til
tónleikahalds með rúmgóðu sviði
og góðum hljómburði.
Að tónleikahöldurum verið gert
fjárhagslega kleift að leigja þann
sal til tónleikahalds.
Að forsvarsmenn Tónlistarhúss-
ins taki til athugunar möguleika á
samnýtingu Tónlistarhússins við
fyrirhugaða byggingu Listaháskóla
Íslands.
Með þessu færi stærsti hluti ís-
lensks tónlistarlífs fram í Tónlist-
arhúsinu og yrði húsið þar með
miðpunktur í íslensku menningar-
lífi á sviði tónlistar.
„Þetta er auðvitað það sem við
viljum að gerist og hefur verið
draumur okkar allra sem barist
höfum árum og áratugum saman
fyrir byggingu Tónlistarhússins.
Við bendum einnig á samlegð-
aráhrifin af því að tengja saman
starfsemi Listaháskólans við Tón-
listarhúsið og hvernig tónleikasal-
ir, bóka- og hljóðfærasafn gæti
nýst ásamt mörgu fleira. En á
þetta hafa forsvarsmenn Tónlistar-
hússins ekki viljað hlusta.
Nú finnst okkur eins og tæki-
færið sé að renna okkur úr greip-
um,“ segir Kjartan Ólafsson, for-
maður Tónskáldafélags Íslands.
Morgunblaðið/Eyþór
„Áskorunin er okkar síðasta
hálmstrá til að vekja athygli á sjón-
armiðum tónlistarfólksins,“ segir
Kjartan Ólafsson, formaður Tón-
skáldafélags Íslands og talsmaður
undirskriftasöfnunar um kamm-
ersal í Tónlistarhúsinu.
Tónlistarhús | Mikil óánægja tónlistarfólks kemur fram í fjöldaáskorun
„Óttast að Tónlistarhúsið verði
ekki miðpunktur tónlistarlífsins“
havar@mbl.is