Morgunblaðið - 23.03.2005, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 23. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
É
g tefldi þónokkuð
sem strákur, keppti
á nokkrum grunn-
skólamótum fyrir
Hólabrekkuskóla.
Við erum ekkert að tala um glæst-
an skákferil, held að hátindinum
hafi verið náð þegar ég lenti eitt
sinn í því að tefla við Hannes Hlíf-
ar Stefánsson stórmeistara á ein-
hverju skólamótinu.
Óþarfi er að taka fram að ég tap-
aði skákinni.
Ég nefni þetta hér í upphafi til
að sýna fram á að ég er alls ekki
ókunnugur eða fjandsamlegur
skáklistinni. En þrátt fyrir áhuga
minn á skákinni hef ég átt erfitt
með að botna í því hversu mikið
kapp Íslendingar hafa lagt á að
blanda sér í mál Bobbys Fischer,
fyrrverandi
heimsmeist-
ara í skák.
Þeim sem
fylgjast með
íslenskum
stjórnmálum
ætti að vera kunnugt um að það
gerist ekki oft að þingmenn stjórn-
ar og stjórnarandstöðu á Alþingi
Íslendinga greiði atkvæði á sama
hátt í stórum málum. En á mánu-
dag gerðist það að næstum allur
þingheimur var sammála um að
samþykkja að Bobby Fischer
skyldi veittur íslenskur ríkisborg-
araréttur.
Þetta er sannarlega stór-
merkilegt, ekki síst í ljósi þess
hversu treg íslensk stjórnvöld hafa
verið við að veita erlendu flótta-
fólki pólitískt hæli hér á landi, svo
dæmi sé tekið.
Afar fáir hafa orðið til að lýsa
efasemdum um inngrip Íslendinga
í mál Fischers. Svo virðist sem
menn álíti það lítt fallið til vinsælda
að malda í móinn. Efasemdasjón-
armiðin hafa því legið í láginni, þó
hef ég á tilfinningunni að margir
Íslendingar séu undir niðri á báð-
um áttum. Ber að hafa í huga í því
sambandi að afar margir Íslend-
ingar eru fæddir eftir 1972, það
hafa því ekki allir þá tilfinn-
ingalegu tengingu við Fischer og
heimsmeistaraeinvígið í skák sem
haldið var hér á landi 1972.
En efasemdasjónarmiðin liggja í
þagnargildi, þjóðarsálin sem slík
er stolt af því að storka stórveldinu
í vestri í þessu máli.
Ég get fyrir mitt leyti verið sam-
mála því að menn eigi að standa
með vinum sínum. En kemur
Fischer til með að vera okkur
þakklátur þegar fram í sækir? Eig-
um við kannski eftir að lenda í
bölvuðum vandræðum vegna
þessa máls, annars vegar í
tengslum við samskipti okkar við
Bandaríkin og hins vegar vegna
tilhneigingar Fischers til að fá
menn og þjóðir upp á móti sér með
grófum yfirlýsingum?
Sjaldan launar kálfur ofeldið,
segir máltækið. Við skulum vona
að Fischer verði ekki til vandræða
hér á Íslandi. En hafa menn raun-
verulega hugsað það til enda,
hverju Fischer muni taka upp á ef
hann flytur hingað til Íslands? Er
hann slíkur aufúsugestur hér á
landi, að rétt sé að slá striki yfir
allt það sem hann hefur sagt og
gert til þessa?
Mér finnst ástæða til að spyrja
þessarar spurningar. Það kann að
vera að sú meðferð sem Fischer
hefur hlotið í Japan undanfarið ár
sé gagnrýni verð og að ástæðu-
laust sé fyrir bandarísk stjórnvöld
að leggja slíkt ofurkapp á að lög-
sækja þennan gallaða snilling.
Engu að síður ber að halda til
haga þeim sjónarmiðum sem
Fischer hefur lýst á undanförnum
árum. Menn hafa viljað gera lítið
úr ummælum hans, segja þau til
marks um að hann gangi ekki heill
til skógar. Við verðum samt að vita
út í hvað við erum að fara.
Egill Helgason ræddi við Fisch-
er í þætti sínum, Silfri Egils, í jan-
úar 2002. Þetta var skrautlegt
samtal í meira lagi. Sæmundur
Pálsson var í „settinu“ með Agli,
fram kom að langt væri um liðið
síðan þeir Fischer hittust síðast.
Sæmundur hafði heimsótt skák-
meistarann einhvern tímann á átt-
unda áratugnum. „Já, þú komst að
heimsækja helvítis Bandaríkin og
varðst fyrir árás nánast um leið,“
sagði Fischer af þessu tilefni.
Egill spurði Fischer að því hvort
eitthvað væri til í sögusögnum
þess efnis að hann tefldi oft nafn-
laust á Netinu. „Það er kjaftæði,“
svaraði Fischer nokkuð æstur.
„Það eru lygar sem gyðingar
standa fyrir, þeir vilja villa um fyr-
ir fólki vegna allra glæpanna sem
þeir hafa unnið gegn mér.“
Fischer fór því næst að útskýra
hvers vegna hann tefldi ekki leng-
ur hina hefðbundnu skák. Sagði
úrslit í helstu stórmótum núorðið
ákveðin fyrir fram. Hann kallaði
Garrí Kasparov svindlara og lyg-
ara, sagði að búið hefði verið að
ákveða fyrir fram alla leiki í skák-
um Kasparovs við Anatoly Karpov
1984–1985, úrslitin hefðu verið í
samræmi við fyrir fram ákveðna
niðurstöðu.
Sagði Fischer að hann hefði ætl-
að að skrifa bók um þessa svika-
myllu Kasparovs „en helvítis gyð-
ingarnir stálu öllum nótunum sem
ég hafði útbúið“.
Og formælingunum var alls ekki
lokið. „Bandaríkjunum er stjórnað
af gyðingunum. Það er skítugt,
rotið og ómögulegt land á allan
hátt og hefur alltaf verið þannig [e.
filthy, dirty, rotten country in
every way]. Og þið Íslendingar
ættuð að slíta stjórnmálatengsl við
Bandaríkin nú þegar. Ef þeir neita
að rýma sendiráð sitt þá ættuð þið
að loka því með valdi. Og þið ættuð
að loka herstöðinni í Keflavík, losið
ykkur við helvítis Bandaríkja-
mennina í eitt skipti fyrir öll.“
Þessi ummæli Fischers og önn-
ur benda til að maðurinn sé gyð-
ingahatari, hatur hans á ættjörð
sinni, Bandaríkjunum, er síðan
sérkapítuli út af fyrir sig; sann-
arlega eru skoðanir hans á árás-
unum 11. september 2001 óverj-
andi.
Það er svo sem erfitt að setja sig
upp á móti því að Bobby Fischer sé
rétt hjálparhönd – en ég held að út
af fyrir sig séu margir menn verð-
ugri þess að hljóta íslenskan rík-
isborgararétt; hvað sem líður
þeirri staðreynd að Fischer „kom
Íslandi á kortið“ með sigri sínum
yfir Borís Spasskí í heimsmeist-
araeinvíginu hér á landi 1972.
Fischer
og Ísland
Það er svo sem erfitt að setja sig upp á
móti því að Bobby Fischer sé rétt hjálp-
arhönd – en ég held að út af fyrir sig séu
margir menn verðugri þess að hljóta ís-
lenskan ríkisborgararétt […]
VIÐHORF
Eftir Davíð Loga
Sigurðsson
david@mbl.is
MEÐ þeirri ákvörðun flugmála-
yfirvalda að endurgera og stækka
Reykjavíkurflugvöll var verið að
ákveða að búa til mannvirki sem
brýtur margar af þeim öryggis-
kröfum sem til slíkra mannvirkja
eru gerðar. Alþjóðaflugvöllurinn í
Vatnsmýrinni uppfyllir ekki örygg-
iskröfur Alþjóðaflugmálastofnunar-
innar.
Vatnsmýrin of lítil
fyrir alþjóðlegan
flugvöll
Byggð er of nálæg
norðurenda norður/
suður (NS) brautar og
stendur upp úr að-
flugsfleti hennar, þ.e.
Þingholtin, og turn
Fríkirkjunnar skagar
upp úr ákveðnum fleti
sem á að vera hindr-
unarlaus. Þá eru Hótel
Loftleiðir og flugturn-
inn of nálægt braut-
inni. Þessar byggingar
standa upp úr öryggisfleti braut-
arinnar sem á að vera hindr-
unarlaus. Á hinu 300 metra breiða
öryggissvæði NS-brautarinnar, sem
samkvæmt öllum stöðlum, reglum
og kröfum á að vera hindrunarlaust,
hefur árum saman staðið stórt flug-
skýli. Öryggissvæðin á AV braut
eru á stórum svæðum ekki nægj-
anlega breið. Húsin í Skerjafirði
standa of nálægt og brautin er að-
eins 1.500 m löng svo að ekki má
nota hana, hvorki fyrir blindflug né
breiðþotur. Ef nota á flugbrautir til
blindflugslendinga eiga þær með ör-
yggissvæðum að vera 300 m breiðar
og farþegaþotur í millilandaflugi
þurfa a.m.k. 1.800 m langar brautir.
Öskjuhlíðin stendur upp úr inn-
flugsfleti AV-brautarinnar og við
hinn endann er Suðurgatan of ná-
lægt. Þá vantar innflugsljós við alla
brautarenda. Ef koma ætti fyrir
innflugsljósum þyrftu þau að vera í
Hljómskálagarðinum og út frá
brautarendum úti í Skerjafirði.
Staðreyndin er sú að Vatnsmýrin
er of lítil fyrir alþjóðlegan flugvöll.
Það að reyna að troða alþjóðlegum
flugvelli í Vatnsmýrina er eins og
ætla að troða mér í fermingarfötin
mín. Niðurstaðan er sú sama, ég
kæmist ekki í þau
nema með því að
spretta upp saumum
hér og þar, reyndar
nokkuð víða. Þetta
hafa menn gert við al-
þjóðaflugvöllinn í
Vatnsmýrinni. Þar
hafa menn „sprett upp
saumum“ þannig að
mannvirkið komist fyr-
ir. Þó að skraddarinn
vilji ekki ræða þessi
mál eða neiti að horf-
ast í augu við þau þá
standa samt „saum-
spretturnar“ eftir og á
þeim þarf þjóðin að bera ábyrgð
komi eitthvað fyrir.
Öryggiskröfur brotnar
Við vitum hvernig tökum fyr-
irtæki og einstaklingar eru tekin
byggi þau hús eða mannvirki sem
ekki uppfylla þær kröfur sem gerð-
ar eru til eldvarna og öryggismála.
En hvað er gert við stjórnvöld sem
ákveða að gefa sjálfum sér afslátt af
öryggiskröfum sem gerðar eru til
flugvalla? Ef ferst þota full af
bandarískum ferðamönnum á
Reykjavíkurflugvelli og rekja má
slysið til þess að flugvélin hafi lent á
hindrun á svæðum sem eiga að vera
hindrunarlaus á flugvellinum vakn-
ar sú spurning hver ber ábyrgðina.
Við vitum að enginn mun vilja axla
þá ábyrgð. Það eina sem við vitum
er að það verður almenningur sem á
endanum mun þurfa að greiða þær
milljarða bótakröfur sem íslenska
ríkið mun væntanlega verða dæmt
til að greiða verði hér slíkt slys, slys
sem rekja má til þess að flugvöll-
urinn brýtur þær öryggiskröfur
sem til slíkra mannvirkja eru gerð-
ar. Að reka alþjóðlegan flugvöll í
Vatnsmýrinni með þeim vanköntum
sem á honum eru er eins og að taka
þátt í Lottóinu. Munurinn er að
„vinningurinn“ er manntjón og
milljarða bótakröfur.
Eftir að hraðbraut er komin til
Keflavíkur, þ.e. búið að tvöfalda
Reykjanesbrautina og þátttaka Ís-
lendinga í rekstri Keflavíkurvallar
orðin að veruleika er eðlilegast að
flytja allt innanlandsflug til Kefla-
víkur og loka Reykjavíkurflugvelli,
alþjóðaflugvelli sem klúðrað var
niður á svæði sem er allt of lítið fyr-
ir slíkt mannvirki. Endurbyggja á
Skuggahverfið og Hverfisgötuna frá
Hlemmi niður að Þjóðleikhúsi með
það að markmiði að koma þar fyrir
blandaðri byggð með 5.000 til
10.000 manns. Í framhaldi af því,
innan 5 til 10 ára, á að taka Vatns-
mýrina undir 40.000 til 50.000
manna nýtísku miðborgarbyggð.
Þar eigum við að reisa glæsilegustu
miðborg Evrópu sem hluta af nú-
verandi miðbæ í Kvosinni.
Ólöglegi flugvöllurinn
í Vatnsmýrinni
Friðrik Hansen Guðmundsson
skrifar um Vatnsmýrina ’Alþjóðaflugvöllurinn íVatnsmýrinni uppfyllir
ekki öryggiskröfur Al-
þjóðaflugmálastofn-
unarinnar.‘
Friðrik Hansen
Guðmundsson
Höfundur er stjórnarmaður í Sam-
tökum um betri byggð.
ÞÆR BREYTINGAR sem urðu á
íslenskum fjölmiðlamarkaði hér um
árið þegar útvarpsrekstur var gef-
inn frjáls eru ekki alveg afstaðnar,
enda er samfélag
manna fjölbreytilegt
og dýnamískt. Mik-
ilvægustu breyting-
arnar sem við fundum
fyrir þegar skrúfað var
frá krananum voru
meðal annars þær að
við máttum loksins
hlusta á poppmúsík og
horfa á framhaldsþætti
þegar okkur langaði til
þess. Leiklist í útvarpi
lá eftir í sárum. Sum
okkar tóku þá djörfu
ákvörðun að kaupa af-
ruglarann og borga
hina mánaðarlegu áskrift. Á sama
tíma tóku mörg okkar líka eftir því í
fyrsta skipti að við borguðum sam-
viskusamlega áskrift af gamla fjöl-
miðlinum án þess að múðra. Þeirra
okkar, sem tóku af skarið og völdu
að greiða ekki hin lögboðnu afnota-
gjöld, biðu margvíslegar refsingar.
Á litla Íslandi þróaðist smám sam-
an nýtt fyrbæri. Samkeppni í fjöl-
miðlun varð til þess að hér þróuðust
fréttastofur sem ekki voru sama
marki brenndar og fréttastofur
flokksblaða samtímans. Nú varð til
samkeppni um matreiðslu sannleika
þjóðarinnar en ekki sannleika flokk-
anna. Það var hart barist og úr þess-
ari jörð spratt fagmennska sem allt-
af hefur verið brothætt fjöregg á
markaði sem þjáðst hefur vegna
smæðar sinnar og sögulegs van-
þroska sprottnum af illviðrum,
frændskap og nýlendubraski.
Skoðanakannanir hafa margoft
sýnt okkur hvað okkur finnst. Þær
hafa líka sýnt að okkur finnst ekki
alltaf það sama á hverjum tíma.
Blöðin fóru flest á kúpuna en eftir
stóðu eitt til tvö dagblöð á hverjum
tíma, tvær sjónvarpsstöðvar og tvær
útvarpsstöðvar sem öll áttu það
sameiginlegt að halda
úti fréttaflutningi. Af-
notagjöld voru stað-
reynd og það borgaði
sig ekki að spekúlera
mikið í því. Oftast vor-
um við hrifnari af
fréttastofu útvarps en
flestum hinna, en þó
fylgdumst við með
þeim öllum að ein-
hverju leyti til þess að
hafa samanburðinn og
geta reynt að taka þátt
í matreiðslunni. Það er
salt og pipar á borðinu.
Mikill hluti okkar fer
út í búð og kaupir svipaða hluti á
svipuðu verði. Við dundum okkur
líka við áþekka dægradvöl í sum-
arfríinu. Þetta er gott og blessað
fyrirkomulag, en segir okkur líka
það að þegar við verðum þreytt á
einhverju eða jafnvel missum trúna
á eitthvað, þá erum við sjaldnast ein.
En við gleymum líka flest á svip-
uðum hraða og drífum okkur út í
búð. Samstilling okkar er á stundum
meiri heldur en gaman er að við-
urkenna.
Í samfélagi markaðsaflanna hefur
verið sýnt fram á það með allskyns
kúnstum að ekkert er ókeypis. Það
er hins vegar alltaf huggulegt að fá
bæði mjólk og fréttir frítt. Allir eru
að græða nema sennilega eitt dag-
blað sem ætlar að yfirtaka sjálft sig í
köldu svitabaði með hafís og rofnum
frændskap. Meira að segja gamla út-
varpsstöðin okkar er að græða. Hún
fær lögbundið meðlag inn á reikning
og mjólkina í kaupbæti. Eða hvað?
Er það kannski hugsanlegt að
þegar uppáhalds fréttastofan okkar
flytur okkur þær merku fréttir að
við höfum misst á henni trúna, að
það sé eitthvað til í því? Þetta er
sennilega spurning sem er þess virði
að spyrja. Ég hef alltaf haft gaman
af þversögnum.
Þannig að nú þegar við, með mjólk
í skápnum höfum sagt upp Mogg-
anum, horfum á sjónvarpið á Netinu
í vinnutímanum og veltum því fyrir
okkur hvort það beri að treysta því
sem við sjáum þegar fréttastofan
okkar sturtar sjálfri sér niður undir
dyggri leiðsögn yfirboðara og vald-
hafa með miklu sjónarspili, er
kannski kominn tími til þess að
hækka yfirdráttarheimildina, borga
afnotagjöldin eða nefskattinn, en
slökkva á viðtækinu og sýna van-
traust okkar í verki með því að
hætta að horfa og hlusta á RÚV?
Þvínæst getum við sameinast um
að dunda okkur við að gleyma þessu
í sumarfríinu þannig að þetta, ásamt
öðrum leiðindamálum, verði örugg-
lega grafið fyrir næstu kosningar.
Útvarpsbyltingin
Sigtryggur Ari Jóhannsson
fjallar um fjölmiðla ’Er það kannski hugsanlegt að þegar
uppáhalds fréttastofan
okkar flytur okkur
þær merku fréttir að
við höfum misst á henni
trúna, að það sé
eitthvað til í því?‘
Sigtryggur Ari
Jóhannsson
Höfundur á hartnær 10 ára starfsferil
að baki á fjarlægum erlendum mörk-
uðum í þágu íslensks fyrirtækis í útrás.