Morgunblaðið - 13.05.2005, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. MAÍ 2005 45
HESTAR
ERFÐAFJÖLBREYTILEIKI í ís-
lenska hrossastofninum er auðlind
sem þarf að fara vel með að mati Þor-
valds Kristjánssonar sem í dag mun
verja meistaraverkefni sitt við Land-
búnaðarháskóla Íslands á Hvanneyri.
Er þetta fyrsta meistaragráðan við
Landbúnaðarháskóla Íslands. Rit-
gerð Þorvalds nefnist Skyld-
leikaræktarhnignun og verndun
erfðafjölbreytileika í íslenska hrossa-
stofninum (Inbreeding Depression
and Preservation of Genetic Variation
in the Icelandic Horse Population).
Leiðbeinandi hans var dr. Ágúst Sig-
urðsson rektor.
Rannsókn Þorvalds er sannarlega
tímabær, því þeir sem fylgst hafa með
íslenskri hrossarækt á undanförnum
árum hafa flestir gert sér grein fyrir
að skyldleiki hrossa í stofninum er að
aukast. Ekki er þó víst að fólk hafi al-
mennt gert sér grein fyrir hversu
hratt þetta hefur gerst. Í rannsókn-
inni kom í ljós að frá árinu 1989 hefur
virk stofnstærð íslenskra hrossa, eða
sá fjöldi einstaklinga sem skapar
erfðafjölbreytileika, minnkað úr 365
gripum í 91 árið 2001. Skyldleika-
ræktarstuðull var 0,14% á kynslóð
fyrir árin 1978–1989, en 0,52% fyrir
árin 1991–2001. En þótt þróunin sé
svona núna segir Þorvaldur að auð-
veldlega sé hægt að grípa í taumana
og snúa henni við. Hins vegar sé
hætta á að við lendum í miklum
ógöngum ef ekkert verður að gert.
Skyldleikarækt hefur neikvæð
áhrif á eiginleika hrossa
Markmiðið með rannsókninni var
að kanna hver væri staða erfðafjöl-
breytileika í íslenska hrossastofn-
inum. Það var gert með því að kanna
þróun í skyldleikaræktun í stofninum
og skyldleika milli þeirra gripa sem
valist hafa til ræktunar undanfarin ár.
Einnig var lagt mat á hvaða áhrif
skyldleikaræktun hefur á frammi-
stöðu gripanna. Að endingu var skoð-
að hvaða leiðir eru færar til að vernda
erfðafjölbreytileika íslenska hrossa-
stofnsins.
„Það kom í ljós í rannsókninni að
íslenskir hrossaræktendur eru ekki
markvisst að reyna að koma í veg fyr-
ir skyldleikarækt,“ sagði Þorvaldur.
„Ég kannaði þetta með því að reikna
út væntanlegan skyldleikarækt-
arstuðul folalda sem fædd eru árið
2003 út frá skyldleika foreldra þeirra.
Með ákveðnum reikningsaðferðum
fann ég út að væntanlegur skyld-
leikaræktarstuðull ætti að vera 0,75%
ef pörun hefði verið tilviljunarkennd.
Raunverulegur skyldleikarækt-
arstuðull þessara folalda reyndist
hins vegar vera 2,12%. Einnig kom í
ljós að skyldleiki milli feðra þeirra fol-
alda sem fæðst hafa síðasta áratuginn
hefur aukist um helming og er nú
2,3%. Það sama má segja um skyld-
leika milli feðra og mæðra sömu fol-
aldahópa og er hann nú 1,5%.“
Þorvaldur rannsakaði einnig hvaða
áhrif skyldleikaræktun hefur á eig-
inleika íslenska hestsins, bæði bygg-
ingu og hæfileika. Í ljós kom að skyld-
leikaræktun hefur neikvæð áhrif á
nær alla metna eiginleika íslenska
hestsins. Aukinn skyldleikarækt-
arstuðull dregur einnig úr stærð
hrossanna. Áhrif af 1% aukningu í
skyldleikaræktarstuðli á eiginleika
byggingar og hæfileika eru á bilinu
+0,0048 til -0,0073 stig. Ef skyldleiki
er 10% dregur hann úr hæð hrossa
sem nemur um hálfum sentimetra.
Neikvæðust áhrif hafði skyld-
leikaræktun á höfuð og samræmi í
byggingunni, en hvað hæfileika varða
eru neikvæðust áhrif á skeiðhæfileika
og vilja. Minnst neikvæð áhrif hafði
hún á brokk og geðslag.
Þarf að viðhalda góðri
erfðaframför í stofninum
„Skyldleikaræktun leiðir til þess að
arfhreinum einstaklingum fjölgar í
stofninum. Gen í arfhreinu ástandi
getur haft neikvæð áhrif á frammi-
stöðu hrossanna og er því óæskilegt
að halda saman mjög skyldum ein-
staklingum,“ segir Þorvaldur.
Hann bendir á nokkrar aðgerðir
sem hægt væri að grípa til. Hann seg-
ir að mikil og góð erfðaframför hafi
verið í íslenska hrossastofninum á
undanförnum árum. „Þessari framför
þarf að viðhalda en jafnframt að koma
í veg fyrir og draga úr of mikilli skyld-
leikaaukningu í hrossastofninum.
Mikilvægt er að átta sig á því að ef
mikil erfðaframför á að viðhaldast til
langs tíma má ekki ganga of skart á
erfðafjölbreytileikann því hann er það
eldsneyti sem knýr ræktunina áfram.
Hin síðari ár hefur víða um heim verið
kannað með hvaða hætti
er unnt að viðhalda mikilli
og góðri erfðaframför en
jafnframt að lágmarka
mikla skyldleikaaukn-
ingu. Í ritgerðinni var far-
ið yfir helstu aðferðir sem
verið er að nota í þessum
efnum í heiminum í dag.
Einni slíkri aðferð var svo
beitt á gögnin um íslensku
hrossin. Hún vegur sam-
an kynbótagildi hvers
grips og skyldleika hans
við stofninn í heild og sýn-
ir hversu mikið er best að
nota hvern grip út frá því.
Það kom í ljós að það er
mjög vel hægt að draga úr skyldleik-
anum án þess að fórna of miklu í
erfðaframför. Í því augnamiði gæti
verið góð og raunsæ leið að einbeita
sér að úrvalsgripum stofnsins. Fá
ræktendur bestu hrossanna í lið með
sér og leiðbeina þeim við paranir í
framtíðinni. Ef hryssueigandi hefur
um tvo jafngóða stóðhesta að velja
væri ráðlegt að hann notaði frekar
þann sem er minna skyldur hryssunni.
En það er einmitt úr hópi bestu hrossa
stofnsins sem flestir stóðhestarnir
koma og hefur sá hópur því mest áhrif
á erfðaframfarir, jafnt sem skyld-
leikaræktaraukningu.
Ennfremur er mikilvægt að við-
halda dreifðri notkun á stóðhestum.
Hún má ekki dragast það mikið sam-
an að einungis séu notaðir stóðhestar
af örfáum ættlínum. Sú þróun er að
byrja í íslenska hrossastofninum og
gæti aukist til muna með mikilli aukn-
ingu á sæðingum.“
Þarf að vekja hrossa-
ræktendur til vitundar
Skyldleikaræktun hefur heppnast í
nokkrum tilvikum að mati Þorvalds og
sjáist það á góðum gripum sem þannig
hafa orðið til. Það þurfi hins vegar að
forðast mikla skyldleikaræktun í
stofninum í heild þar sem hægt er að
rekja ættir margra gripa til örfárra
sameiginlegra forfeðra. Það dragi úr
fjölda þeirra gena sem hægt er að
spila með í ræktuninni og þar með
möguleikum á frekari framförum.
Þorvaldur segir rannsókn sem
þessa ekki hafa verið mögulega nema
vegna góðrar ættarskráningar á ís-
lenska hestinum og að Worldfengur sé
einstakt tæki sem opni möguleika á
alls konar rannsóknum á íslenska
hestinum í framtíðinni. „Ég held að
það væri mjög spennandi að rannsaka
mismunandi áhrif skyldleikaræktunar
á mismunandi ættarlínur íslenskra
hrossa,“ segir hann. „Sumar gætu þol-
að skyldleikarækt betur en aðrar.
Það þýðir lítið að setja boð og bönn
á íslenska hrossaræktendur og er ég
ekki hrifin af slíkum aðgerðum, en það
sýndi sig í rannsókninni að til dæmis
kvótar á fjölda hryssna hjá hverjum
stóðhesti geta dregið úr skyld-
leikaaukningu. En til þess að viðhalda
erfðafjölbreytileikanum í íslenska
hrossastofninum tel ég nauðsynlegt að
vekja íslenska hrossaræktendur til
vitundar um þessi mál.“
Vörn Þorvalds fer fram í Vestursal
Landbúnaðarháskóla Íslands á
Hvanneyri í dag kl. 13.
Fyrsta meistaraverkefnið við LBHÍ fjallar um hrossarækt
Erfðafjölbreytileiki er auðlind
sem þarf að fara vel með
Morgunblaðið/Ásdís Haraldsdóttir
Skyldleiki innan íslenska hrossastofnsins hefur
aukist mikið á síðustu tveimur áratugum.
Morgunblaðið/Ásdís Haraldsdóttir
Þorvaldur Kristjánsson sér möguleika á auknum rannsóknum á íslenska
hestinum hafa opnast með Worldfeng, gagnagrunni um íslensk hross.
Eftir Ásdísi Haraldsdóttur
asdish@mbl.is
HESTAMANNAFÉLAGIÐ Fákur heldur Reykjavík-
urmeistaramót þessa dagana á félagssvæði sínu í Víði-
dal í Reykjavík. Mótið hófst á miðvikudag og stendur
til 16. maí.
Reykjavíkurmeistaramótið er með stærstu hesta-
mótum sem haldin eru á þessu ári hér á landi og eru
skráningar samtals 322, nokkuð fleiri en í fyrra.
Á miðvikudag fór fram forkeppni í gæðingaskeiði í
öllum flokkum og forkeppni í 150 m og 250 m skeiði. Í
gær var forkeppni í öllum flokkum í fjórgangi og hefst
keppni kl. 16.00 á barnaflokki. Í dag föstudag fer fram
forkeppni í tölti í öllum flokkum og á laugardag verð-
ur forkeppni í fimmgangi og B-úrslit í fjórgangi í
barna-, unglinga- og fyrsta flokki, tölti í sömu flokkum
og fimmgangi í unglinga- og fyrsta flokki, auk
A-úrslita í fjórgangi í öllum flokkum og forkeppni í
100 m skeiði.
Engin keppni fer fram á sunnudag, hvítasunnudag,
en mótinu lýkur með A-úrslitum í fimmgangi og tölti
annan í hvítasunnu, mánudaginn 16. maí.
Upplýsingar um rásröð keppenda er að finna á
www.fakur.is og þar munu úrslit verða birt.
Reykjavíkurmeistaramót í Víðidalnum
1. flokkur 1989: Nafnverð:
500.000 kr.
50.000 kr.
5.000 kr.
Innlausnarverð:
2.110.210 kr.
211.021 kr.
21.102 kr.
1. flokkur 1990: Nafnverð:
500.000 kr.
50.000 kr.
5.000 kr.
Innlausnarverð:
1.863.056 kr.
186.306 kr.
18.631 kr.
2. flokkur 1990: Nafnverð:
1.000.000 kr.
100.000 kr.
10.000 kr.
Innlausnarverð:
3.785.554 kr.
378.555 kr.
37.856 kr.
2. flokkur 1991: Nafnverð:
1.000.000 kr.
100.000 kr.
10.000 kr.
Innlausnarverð:
3.518.762 kr.
351.876 kr.
35.188 kr.
3. flokkur 1992: Nafnverð:
5.000.000 kr.
1.000.000 kr.
100.000 kr.
10.000 kr.
Innlausnarverð:
15.528.372 kr.
3.105.674 kr.
310.567 kr.
31.057 kr.
2. flokkur 1993: Nafnverð:
5.000.000 kr.
1.000.000 kr.
100.000 kr.
10.000 kr.
Innlausnarverð:
14.326.031 kr.
2.865.206 kr.
286.521 kr.
28.652 kr.
2. flokkur 1994: Nafnverð:
5.000.000 kr.
1.000.000 kr.
100.000 kr.
10.000 kr.
Innlausnarverð:
11.891.997 kr.
2.378.399 kr.
237.840 kr.
23.784 kr.
3. flokkur 1994: Nafnverð:
5.000.000 kr.
1.000.000 kr.
100.000 kr.
10.000 kr.
Innlausnarverð:
11.674.602 kr.
2.334.920 kr.
233.492 kr.
23.349 kr.
Innlausnardagur 15. maí 2005
Innlausnarverð
húsbréfa
Innlausn húsbréfa fer fram hjá Íbúðalánasjóði, í bönkum,
sparisjóðum og verðbréfafyrirtækjum og liggja þar einnig
frammi upplýsingar um útdregin húsbréf.
Húsbréf
Borgartúni 21 105 Reykjavík Sími 569 6900 Fax 569 6800 www.ils.is