Morgunblaðið - 11.12.2005, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 2005 51
UMRÆÐAN
HVÍTABANDIÐ minntist 110 ára
afmælis síns fyrr á þessu ári með því
að styrkja Dyngjuna, sem er áfanga-
heimili fyrir konur sem koma úr með-
ferð vegna vímuvanda,
Að þessu sinni er styrkurinn að
upphæð kr. 400.000 sem ætlaður er til
endurnýjunar á rúmfatnaði,
handklæðum og öðru líni til heimilis-
ins.
Þannig vill félagið minnast þess, að
á fyrstu árum félagsins hófu Hvíta-
bandskonur að sinna sjúkum og fá-
tækum í Reykjavík með því að sauma
og lána þeim sængur- og náttfatnað.
Líknarfélagið Hvítabandið var
stofnað í Reykjavík árið 1895 undir
forystu Ólafíu Jóhannsdóttur, og
voru líknar- og bindindismál á stefnu-
skrá þess.
Hvítabandskonur kynntust í upp-
hafi ömurlegri fátækt og allsleysi
heimilanna í Reykjavík, meðal annars
fyrir tilstuðlan Þorbjargar Sveins-
dóttur, ljósmóður, þar sem þær kom-
ust að raun um að hvorki var til rúm-
fatnaður né náttfatnaður á
heimilisfólkið.
Þær hófust handa um að kaupa lér-
eft og safna hveitipokum sem þær
þvoðu og saumuðu síðan úr rúmfatn-
að og náttserki og lánuðu hinum fá-
tæku og sjúku, sem voru helstu skjól-
stæðingar þeirra. Einnig söfnuðu
þær og lánuðu sængurfatnað og ung-
barnaföt til sængurkvenna og sáu um
viðgerðir og endurnýjun og gættu
þess að þessi fatnaður væri þveginn
reglulega.
Þegar Hvítabandskonur höfðu
sinnt þessu starfi í fjögur ár fannst
þeim orðið brýnt að heilbrigðismálum
bæjarins væri betur sinnt. Þær börð-
ust fyrir því að Hjúkrunarfélag
Reykjavíkur var stofnað 1903 og var
Hvítabandskonan Guðný Guðmunds-
dóttir fyrsta íslenska hjúkr-
unarkonan sem lauk námi í hjúkrun.
Eftir að hún kom til starfa í Reykja-
vík leitaði hún til félagsins um ýmsan
aðbúnað, sem henni fannst að sjúk-
linga hennar vanhagaði um.
Stefnubreyting varð í hjúkr-
unarmálum félagsins þegar Hjúkr-
unarfélagið Líkn var stofnað árið
1915. Hjálparstarf Líknar varð um-
fangsmikið og hættu þá Hvítabands-
konur fljótlega útlánum á legufatnaði
en héldu áfram að sinna fátækum og
sjúkum fjölskyldum í bænum.
Eftir aldamótin 1900 var mikið
rætt um sumardvöl barna í sveit og
unnu félagskonur ötullega að því að
starfrækja sumarheimili fyrir fátæk
og heilsulítil börn.
Einnig beittu þær sér fyrir því að
farið var að gefa lýsi í skólum bæj-
arins og að settar voru upp ljósastof-
ur við barnaskólana. Árið 1935 stofn-
uðu þær einnig sjóð til styrktar
ljósalækningum barna undir skóla-
aldri. Seinna ráku þær ljósastofu
Hvítabandsins um nokkur ár og síðar
í samvinnu við Barnavinafélagið
Sumargjöf fram að árinu 1970.
Þá varð Hvítabandið fyrst til að
sinna heilsuvernd barna á aldrinum
þriggja til sjö ára.
Lengi hafði Hvítabandskonur
dreymt um að koma á fót hjúkr-
unarheimili í Reykjavík og ekki síður
fyrir fólk utan af landi sem þurfti að
leita sér þangað lækninga. Þeim tókst
að safna talsvert miklu fé og stofnuðu
sjóð til byggingarinnar. En vegna
kreppunnar miklu fengust ekki lán-
veitingar innanlands og undirtektir
Alþingis um styrk voru dræmar.
Síðan varð það úr að sænskt trygg-
ingarfélag var tilbúið til að kaupa
veðdeildarbréf ef reist yrði sjúkrahús
í stað hjúkrunarheimilis í Reykjavík.
Þannig hafði heimskreppan áhrif á
heilbrigðismál á Íslandi til hins betra.
Sjúkrahús Hvítabandsins var reist
á Skólavörðustíg 37 og tekið í notkun
árið 1937. Margir lögðu hönd á plóg-
inn og rann fjáröflun félagskvenna,
sem var veruleg, óskipt til sjúkra-
hússins.
En rekstur þess var kostn-
aðarsamur og ákváðu því Hvíta-
bandskonur að færa Reykjavíkurbæ
sjúkrahúsið að gjöf með öllu innbúi
og áhöldum gegn því
að bærinn tæki að sér
skuldir þess og rekstur
árið 1943. Þó var vitað
að hægt hefði verið að
greiða allar skuldir og
eiga góðan afgang ef
húsið hefði verið selt.
Þessi gjöf varð til
þess að breyta stefnu
Reykjavíkurbæjar í
sjúkrahúsmálum og
varð Hvítabands-
sjúkrahúsið fyrsta al-
menna sjúkrahúsið
sem bæjaryfirvöld
ráku.
Þó að bindindismál
hafi verið fyrirferð-
armikil baráttumál fé-
lagsins frá upphafi þá
hafa líknar- og heil-
brigðismál verið sá
málaflokkur sem Hvíta-
bandskonur hafa beitt
sér mest fyrir í þau
hundrað og tíu ár sem
félagið hefur verið starf-
andi.
Með því að styrkja nú
áfangaheimili fyrir kon-
ur sem koma úr áfengis-
og vímuefnameðferð og
hafa ekki neinn stað til
að hverfa til, þegar út í
þjóðfélagið kemur, vill
félagið halda sig við upphafleg mark-
mið félagsins, bindindis- og líkn-
armál.
Félaginu berast þó margvíslegar
beiðnir um aðstoð frá ýmsum líknar-
og menningarsamtökum sem erfitt
getur verið að sinna.
Fjáröflunarleiðir félagsins voru í
upphafi merkjasala og síðar hluta-
veltur og basarar, þar sem fé-
lagskonur seldu handunna muni,
kaffi og kökur. Í dag er það rekstur
smáverslana í húsum með þjónustu-
íbúðir fyrir aldraða, sem er aðal-
tekjulind félagsins, auk sölu minning-
arkorta, kaffisölu á fundum og
félagsgjalda.
Líknar- og kvenfélög eins og
Hvítabandið hafa lyft grettistaki í
framkvæmd góðra mála í gegnum
tíðina og hafa konur alltaf verið
óragar við að leggja mannúðarmálum
lið.
Hvítabandið – líknarfélag 110 ára
Erla Jónsdóttir segir
frá stofnun Hvítabandsins
og starfsemi þess ’Líknar- og kvenfélögeins og Hvítabandið
hafa lyft grettistaki í
framkvæmd góðra mála
í gegnum tíðina og hafa
konur alltaf verið órag-
ar við að leggja mann-
úðarmálum lið.‘Edda V. Guðmunds-dóttir, forstöðumaður
Dyngjunnar, tekur við
400 þúsund króna styrk
frá Erlu Jónsdóttur, for-
manni Hvítabandsins.
Höfundur er formaður
Hvítabandsins.