Morgunblaðið - 11.12.2005, Blaðsíða 64

64 SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Jóhanna Þráins-dóttir fæddist í
Reykjavík 5. maí
1940. Hún lést á
líknardeild Land-
spítalans í Kópa-
vogi 27. nóvember
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Hulda Einarsdóttir
Markan, f. 29. ágúst
1920, d. 9. júlí 2002,
og Þráinn Sigfús-
son málarameistari,
f. 28. október 1911,
d. 30 maí 1977. Jó-
hanna átti eina alsystur, Berg-
ljótu, f. 28. nóvember 1938, d. 19.
október 1969. Frá mjög ungum
aldri ólst Jóhanna upp hjá Jó-
hönnu Guðrúnu Steinsdóttur, f.
9. október 1883, d. 1. ágúst 1957.
Jóhanna eignaðist einn son, Jó-
hann, f. 4. júlí 1959. Faðir hans
er Gylfi Gröndal, ritstjóri og rit-
höfundur, f. 17. apríl 1936. Hún
giftist síðar Guðjóni Sævari Jó-
hannessyni lækni frá Kleifum í
Gilsfirði, f. 17. maí 1936, d. 1.
ágúst 2005. Þau slitu hjúskap en
héldu vináttu sinni og nánum
samskiptum meðan bæði lifðu.
Jóhanna lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík
1960. Hún stundaði nám í tékk-
nesku og leikhúsfræðum við
Pragarháskóla 1964–1966 og
nám í þýsku og leikhúsfræðum
við Vínarháskóla frá 1966 og
lauk þaðan prófi 1968. Hún lagði
stund á uppeldisfræði við Háskól-
ann í Lundi og síð-
ar við Háskóla Ís-
lands og lauk
BA-prófi í norsku
og uppeldisfræði
1983.
Hún var kennari
við Gagnfræðaskól-
ann og Menntaskól-
ann á Akureyri
1970 til 1972. Síðan
kenndi hún á Akra-
nesi við Iðnskólann,
Námsflokkana og
Fjölbrautaskólann í
nokkur ár. Hún
vann um nokkurt skeið að ferða-
málum, skipulagði ráðstefnur og
var deildarstjóri á Ferðaskrif-
stofu Íslands. Einnig var hún um
tíma blaðamaður á Vikunni og
Dagblaðinu.
Frá 1983 vann Jóhanna eink-
um við þýðingar, einkum fyrir
sjónvarp. Hún gaf út skáldsög-
una Útrás 1975 og smásögur og
greinar eftir hana hafa birst í
blöðum og tímaritum. 1996 hóf
hún nám í guðfræði við Háskóla
Íslands, lauk þar BA-prófi og
vann að rannsóknum og þýðing-
um sem tengdust framhaldsnámi
hennar í þeim fræðum meðan
heilsan leyfði, m.a. þýddi hún bók
Sörens Kierkegaard Ugg og ótta
sem út kom út í flokki lærdóms-
rita Hins ísl. bókmenntafélags ár-
ið 2000.
Útför Jóhönnu var gerð 7. des-
ember síðastliðinn, í kyrrþey að
ósk hennar.
Að deyja, slíkt er ekki hægt að
gera ketti, yrkir pólska skáldið
Wislawa Szymborska, en samt
deyjum við og skiljum kettina eftir,
vinina, ættingjana, börnin – það
gerist margt sem á ekki að gerast,
sem má ekki gerast. Fyrir nokkr-
um mánuðum var ég sannfærður
um að við ættum eftir að njóta
nærveru Hönnu, móðursystur
minnar, í minnst tíu ár til viðbótar,
gott ef ekki tuttugu, og það gladdi
mig ósegjanlega, að eiga eftir ótal
stundir með henni, samræður um
heimspeki, trúmál, bókmenntir,
þjóðfélagið, um ketti og það hvern-
ig tré vaxa; en það fór öðruvísi. Og
við réðum ekki við neitt, gerum
það líka svo sjaldan þegar sjálf
meginöflin bæra á sér.
Hanna kynntist aldrei öryggi og
hlýju fjölskyldulífsins; móðir henn-
ar yfirgaf hana, gekk út frá henni,
í bókstaflegri merkingu, gekk út
og skildi þær báðar eftir; móður
mína eins og hálfs árs, Hönnu
þriggja mánaða. Við getum rétt
ímyndað okkur að þetta hafi fylgt
þeim systrum allt þeirra líf, að
vera yfirgefin, hafnað af móður,
það skilur eftir sig sár sem seint
gróa, og þau eru jafnvel ekki fyrr
gróin en þau rifna upp aftur.
Hanna ólst upp hjá fóstru sinni Jó-
hönnu Steinsdóttur, þær bjuggu
við þröngan kost, ef við hugsum
um efnahag og fermetra, þessa ytri
mælikvarða sem segja svo lítið;
miklu sannari mynd fáum við af
þessum árum með því að vita að
þegar Hanna vaknaði á morgnana
og opnaði bláu augun sín, var
fóstra hennar vön að segja: Opnast
blástjörnur.
Hanna fetaði ekki troðnar slóðir
í lífi sínu, til þess var hún of sjálf-
stæð í hugsun, of gagnrýnin í við-
horfum, sprengdi ung af sér fjötra
viðtekinna skoðana; einstaklingar
sem það gera, sem leitast frekar
við að haga lífi sínu eftir röddinni í
eigin brjósti heldur en einhverjum
viðteknum skoðunum, gildum, eru
ósjaldan gagnrýndir af umhverfi
sínu, og af hálfu meiri hörku sé um
konu að ræða.
Það má segja að það hafi tekið
okkur Hönnu um það bil 35 ár að
nálgast hvort annað; fyrst var það
blóðið, skyldleikinn, þessi ramma
taug, sem dró okkur saman, síðan
urðum við einfaldlega vinir; það
var oft háttur Hönnu að grípa um
hendur manns í áköfum samræð-
um, hún færði sig þá nær, tók ekki
augun af andlitinu, talaði hratt,
kannski um heimspeki, kannski um
þjóðfélagsmál, kannski eitthvað allt
annað, hélt utan um hendur mínar,
eins og til að varna því að ég færi
burt, en það var engin hætta á því,
þegar ég var með Hönnu leið mér
vel, vildi ekkert fara, og það voru
ekki hendurnar sem héldu mér
föstum, það var persóna hennar,
lífið hennar. Hún var skemmtileg,
átti bros sem lýsti umhverfið, en
það voru líka skuggar í henni; hún
var hreinskilin, og sú hreinskilni
gat verið vægðarlaus, rétt eins og
þjóðfélagsádeila hennar, ádeila
sem alltaf var sprottin af mannúð.
Ævistarf Hönnu var ekki lítið,
og eru þýðingar hennar þar í önd-
vegi; óteljandi sjónvarpsþættir,
kvikmyndir, bækur, já, hún þýddi
sígildan söngtexta um Póstinn Pál,
hún þýddi sjálfan Søren Kierke-
gaard – og þýðingarnar voru ávallt
fyrsta flokks, eins og hún hefði
ekkert fyrir því, og þannig þekkj-
um við einmitt handbragð þeirra
sem best gera; við tökum varla eft-
ir því, eins og það hafi alltaf verið
til.
Kettir hafa níu líf en við bara
eitt, og þessvegna koma þeir aldrei
aftur sem einu sinni hafa dáið, það
er nótt á milli og yfir hana kemst
enginn lifandi. Hanna var efa-
semdamanneskja, og það er gott að
efast, en efinn má samt ekki verða
svo alger að hann útiloki vonina;
hún er það besta sem við menn-
irnir eigum. Því jafnvel þótt dimm
nóttin leggist yfir líf okkar þá lifir
vonin einhverstaðar djúpt inni í
okkur, slær þar eins og lítið hjarta
sem dælir heitu lífsblóðinu um ver-
öldina. „Lífið,“ segir Hannes Pét-
ursson:
Lífið, það er líf
á langferð undir stjörnunum.
Að deyja, það er aðeins
hin alhvíta hreyfing.
Kannski er vonin þessi alhvíta
hreyfing, og maður án vonar er illa
staddur. Þegar einhver deyr sem
skiptir okkur máli, einhver sem svo
sannarlega setti svip sinn á lífið, á
heiminn, einhver eins og Hanna
sem gerði líf okkar athyglisverð-
ara, fallegra, þegar einhver eins og
Hanna deyr frá ketti, frá syni, frá
okkur hinum, frá Kierkegaard,
sem hún ætlaði að þýða meira af,
og öllum óskrifuðum greinunum –
þá verður vonin það haldreipi sem
heldur okkur uppi, handleggurinn
sem kemur út úr myrkrinu og
styður okkur, þá er vonin heitur
andblær sem þerrar tárin.
Við erum mörg sem stöndum
eftir, full af söknuði, sorg, en líka
rík af minningum og þakklæti yfir
því að hafa fengið að kynnast
Hönnu meðan hún lifði hér á jörðu.
Sonur hennar, Jóhann, á samúð
mína alla. Megi englar vaka yfir
honum – blessuð sé minning
Hönnu, Jóhönnu Þráinsdóttur.
Jón Kalman Stefánsson.
„Manstu gamla daga…?“ Rödd
Alfreðs Clausen klingir í huganum
þegar minnst er þeirrar tíðar sem
íslenskir unglingar um fermingar-
aldur voru svo lánsamir að fá að
njóta á árunum upp úr 1950. Það
var ekkert sem truflaði okkur í að
breytast úr börnum í unglinga,
ekkert áreiti sjónvarps, nets, SMS
og uppáþrengjandi sölumennsku
sem leynt og ljóst dynur úr öllum
áttum á unglingum 21. aldarinnar.
Engar kröfur um að eiga þetta og
eiga hitt, hafa gert þetta og hafa
gert hitt. Nei, við fengum að vera
eins og blómin þegar þau springa
út, - fengum að brosa á móti sól-
inni ótrufluð. Við vorum að springa
af athafnaþrá og lífsgleði sem birt-
ist bæði í því að viðhalda gömlu
útileikjunum bernskunnar en jafn-
framt að upplifa fyrstu skóladans-
leikina. Eitt blómanna, sem
breiddu úr blöðum sínum á móti
vorsól lífsins í Gagnfræðaskólanum
við Lindargötu fyrir fimmtíu árum
var Jóhanna Þráinsdóttir. En nú er
komið haust og þetta blómstur hef-
ur fallið fyrir manninum með ljá-
inn.
Lindargötuskólinn var lítill skóli.
En þegar litið er til baka áttar
maður sig á því hve dýrleg og
ómetanleg þessi skólavist var. 1. og
2. bekkur A var að mörgu leyti ein-
stakur. Það sést best þegar nefnd
eru af handahófi nokkur nöfn
bekkjarfélaganna, sem urðu áber-
andi í þjóðlífinu, t. d. Úlfar Guð-
mundsson, Ella Kolbrún Kristins-
dóttir, listafólkið Róska, Haukur
Dór Sturluson og Jens Kristleifs-
son, fjölmiðla- og bókafólkið Gunn-
ar Eyþórsson, Margrét Jónsdóttir,
Hallgrímur Sveinsson og Jóhanna
Þráinsdóttir, Guðmundur Guð-
bjarnason, fyrrum skattrannsókn-
arstjóri, o. s. frv. Það virtust lítil
takmörk fyrir því sem við tókum
okkur fyrir hendur, – útgáfa skóla-
blaðs, gerð útvarpsleikrits, jafnvel
stofnun stjórnmálaflokka og fram-
boð til bæjarstjórnarkosninga 1954
með tilheyrandi stefnuskrá og
framboðsræðum! Smámunir eins
og ungur aldur frambjóðenda
skipti okkur engu máli. Veröldin lá
fyrir fótum okkar, allt lífið var
framundan. Þetta leitar á hugann
þegar nú er komið að því að kveðja
Jóhönnu Þráinsdóttur hinstu
kveðju. Áður hafa kvatt Gunnar
Eyþórsson, Ingvar Sigurbjörnsson
og Róska. Þær Róska og Jóhanna
voru miklar vinkonur á unglings-
árunum, glæsilegar, skemmtilegar
og hæfileikaríkar og því áberandi í
bekknum. Ógleymanlegar voru
þær gleðistundir þegar við létum
gamminn geisa við æfingar og
flutning á útvarpsleikritinu
„Dordingull“. Síðan skildu leiðir og
lágu ekki saman aftur svo heitið
gæti. En nú er þeirra Rósku og Jó-
hönnu sárt saknað. Það urðu örlög
Jóhönnu að berjast hetjulega við
grimman sjúkdóm síðustu árin en
gefa öðrum þó aldrei meira af sér
en síðustu dagana sem hún lifði.
Að leiðarlokum er efst í huga
þakklæti fyrir að hafa fengið að
vera í návist hennar dýrðarveturna
tvo þegar ekkert gat rænt okkur
þeirri saklausu og einlægu lífsgleði
æskunnar, sem unglingar fengu að
njóta ótruflaðir á þeim tíma.
Ómar Ragnarsson.
JÓHANNA
ÞRÁINSDÓTTIR
Alúðarþakkir fyrir auðsýnda samúð og hlýju vegna
andláts og útfarar elskulegrar móður okkar,
tengdamóður, ömmu og langömmu,
ELFRIEDE KJARTANSSON.
Sérstakar þakkir til Rósu, Hafie og Unnar fyrir
einstaka ræktarsemi við hana hin síðari ár.
Örn Svavarsson, Kristín Ólafsdóttir,
Droplaug Mathiesen,
barnabörn og barnabarnabarn.
Innilegar þakkir til allra þeirra, sem sýndu okkur
samúð og hlýhug við andlát og útför elskulegrar
móður okkar, tengdamóður, systur, ömmu og
langömmu,
SIGRÍÐAR ERLU ÞORLÁKSDÓTTUR,
Sólvangsvegi 1,
Hafnarfirði.
Sérstakar þakkir færum við starfsfólki St. Jósefs-
spítala, Hafnarfirði, fyrir góða umönnun.
Erla María Kjartansdóttir,
Brynjar Örn Bragason,
Þórir Kjartansson, Unnur Sveinsdóttir,
Birgir Kjartansson, Arnþrúður G. Björnsdóttir,
Þorlákur Kjartansson, Anna María Pétursdóttir,
Guðmundur Kjartansson, Guðrún Svava Viðarsdóttir,
Eyþór Þorláksson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Þökkum hjartanlega hlýhug og vinarþel við andlát
og útför elsku mannsins míns, föður okkar,
tengdaföður og afa,
SIGURJÓNS STEFÁNSSONAR
skipstjóra.
Sérstakar þakkir til starfsfólks hjúkrunarheimilisins
Sóltúns fyrir góða umönnun og vinarhug.
Ragnhildur Jónsdóttir,
Stefanía Vilborg Sigurjónsdóttir, Axel Eiríksson,
Jón Sigurjónsson, Inga Sólnes,
Sigrún Sigurjónsdóttir, Roberto A. Spanó,
Stefán Sigurjónsson, Guðrún Dröfn Marinósdóttir
og barnabörn.
Elskuleg sambýliskona mín og systir okkar,
SIGRÍÐUR KRISTINSDÓTTIR,
Aflagranda 40,
Reykjavík,
sem lést á líknardeild Landspítalans í Kópavogi
sunnudaginn 4. desember sl., verður jarðsungin
frá Keflavíkurkirkju þriðjudaginn 13. desember og
hefst athöfnin kl. 14.00.
Haraldur Brynjólfsson.
Guðlín Kristinsdóttir,
Karl Kristinsson, Bjarndís Friðriksdóttir,
Ásdís Kristinsdóttir, Þórir Ólafsson
og aðrir aðstandendur.
Hjartans þakkir til allra sem sýndu okkur samúð
og hlýhug við andlát og útför ástkærrar móður
okkar, fósturmóður, tengdamóður, ömmu og
langömmu,
KRISTRÚNAR JÓHANNSDÓTTUR
frá Skálum á Langanesi,
Dalbraut 27,
Reykjavík.
Sérstakar þakkir til starfsfólks á Dalbraut 27 og deild 11G á Land-
spítalanum við Hringbraut, fyrir einstaklega góða umönnun og hlýju.
María Vilhjálmsdóttir,
Helga A. Vilhjálmsdóttir,
Friðrik J. Vilhjálmsson,
Selma Vilhjálmsdóttir, Þorgils Harðarson,
Dagur Vilhjálmsson, Stella S. Vilhjálmsson,
Oddný Vilhjálmsdóttir,
Kolbrún H. Sigurjónsdóttir, Garðar I. Tryggvason,
Valgerður S. Briem, Sigurður R. Gíslason,
ömmubörn og langömmubörn.
LEGSTEINAR
Englasteinar
Helluhrauni 10
220 Hfj. S. 565-2566